წმ. მარკოზ განშორებული
ორასი თავი სულიერი რჯულის შესახებ

1. რადგან არაერთგზის მოისურვეთ იმის გაგება, რჯული როგორ არის სულიერი, თანახმად მოციქულისა (რომ. 7.14), ანთუ რა არის მისი დაცვის მოსურნეთა ცოდნა და საქმე, ამის შესახებ ძალისამებრ ვიტყვით:

2. უპირველესად - იმას, რომ ღმერთი ვუწყით ყოველი სიკეთის დასაბამად, შუალედად და დასასრულად. ამასთან, შეუძლებელია სიკეთის აღსრულება ანდა მისი რწმენა, თუ არა - ქრისტეს იესოს და სულიწმინდის მიერ.

3. ყოველივე კეთილი უფლის მიერ გვებოძება განგებულებითად და ვისაც ამგვარად სწამს, არც დაკარგავს ბოძებულს.

4. მტკიცე სარწმუნოება კოშკია ძლიერი, ქრისტე კი ყველაფერი ხდება მორწმუნისათვის.

5. მთავრობდეს შენს ყველა განაზრახს ის, ვინც მთავარია ყველა სიკეთისა, რომ ღვთით აღსრულდეს დაგეგმილი.

6. ვინც გონებამდაბალია და სულიერი საქმის მქონე, საღვთო წერილთა ამოკითხვისას ყოველივეს თავის თავზე ისაზრებს და არა სხვაზე.

7. მოუხმე ღმერთს, რომ გაგიხსნას გულის თვალები და იხილო შენ ის სარგებელი, რაც გამოცდილებით შემეცნებულ ლოცვასა და წიგნის კითხვას ახლავს.

8. ვისაც აქვს სულიერი რამ ნიჭი და, ამასთან, თანაუგრძნობს არმქონეთ, ამგვარი ვინმე სწორედ თანაგრძნობის წყალობით ინარჩუნებს იმას, რაც ებოძა, მაშინ როცა ვინც ქედმაღლობს, იღუპავს ნიჭს, იგვემება რა ქედმაღლობის გულისზრახვებით.

9. პირი გონებამდაბლისა ჭეშმარიტებას მეტყველებს, ხოლო ჭეშმარიტების მოპირისპირე მსგავსია იმ მსახურისა, უფალს რომ სილა გაარტყა ყბაში (ინ. 18.22).

10. ნუ დაემოწაფები თავისი თავის მაქებელს, რათა გონებამდაბლობის ნაცვლად ამპარტავნება არ ისწავლო.

11. ნუ ამაღლდება შენი გული სსაღვთო წერილის შემეცნებით, რათა არ დაიმონოს გმობის სულმა შენი გონება.

12. შეეცადე, რომ მრუდე რამ საქმე გააუნებელყო არა კამათისმოყვარეობის გზით, არამედ იმ საშუალებებით, რასაც განაწესებს სულიერი რჯული, - ესე იგი მოთმინებით, ლოცვითა და შეუძრავი სასოებით.

13. ვინც ხორციელად ლოცულობს და ჯერაც არა აქვს სულიერი ცოდნა, მსგავსია იმ ბრმისა, რომელიც ღაღადებდა და ამბობდა: "დავითის ძეო, შემიწყალე მე" (მრკ. 10.48; ლკ. 18.38).

14. ვინც ოდესღაც ბრმა იყო, თვალი აახილა მან და დაინახა რა უფალი, აღიარა იგი არათუ კვლავაც დავითის ძედ, არამედ - ღვთის ძედ, და თაყვანი სცა მას (ინ. 9.38).

15. ნუ ამაღლდები, თუ ლოცვის ჟამს ცრემლს ღვრი, რადგან ეს ქრისტე შეეხო შენს თვალებს და შენც გონებით ზეაღიხილე.

16. ვინც ბრმის მსგავსად განიძარცვა სამოსელი და მიეახლა უფალს, ამგვარი ვინმე მიჰყვება კიდეც მას და უსრულესი დოგმატების მქადაგებელიც ხდება (მრკ. 10. 50-51).

17. გულისზრახვებში ნალოლიავები ბოროტება კადნიერს ხდის გულს, მაგრამ როდესაც ამ ბოროტებას თავშეკავებისა და სასოების გზით აღმოვფხვრით, ამით შეიმუსრება გული.


18. არსებობს გულის შემუსვრილობა - თანაბარზომიერი და სასარგებლო, რაც ამ გულს ლმობიერს ხდის; ამასთან არსებობს სხვა შემუსვრილობაც გულისა, არათანაბარზომიერი და მავნებელი, რაც განგმირავს მას.

19. მღვიძარება, ლოცვა და მოახლოებულ განსაცდელთა დათმენა ესაა სწორედ ის შემუსვრილობა, გულისთვის რომ უვნებელია და სასარგებლო, მხოლოდ თუ ანგარების შედეგად არ განვკვეთთ მათ თანაშერთულობას, რადგან ამათში დამკვიდრებული დანარჩენებშიც შემწეობას მიიღებს; ხოლო ის, ვინც აღნიშნულთ უგულებელყოფს და დაანაწევრებს, მიცვალების ჟამს გაუსაძლისად დაიტანჯება.

20. გემოთმოყვარე გული საპყრობილედ და ბორკილად უხდება სულს მიცვალების ჟამს, მაშინ როცა შრომისმოყვარე გული გახსნილი კარია მისთვის.

21. "ქალაქში შესასვლელი რკინის კარი" ესაა გაქვავებული გული, რაც შეჭირვებულსა და გატანჯულს "თავისით გაეხსნება", ისევე როგორც - პეტრეს (საქ. მოც. 12.10).

22. მრავალია ლოცვის სახე, ერთი-მეორეზე უაღმატებულესი, თუმცა ლოცვის არც ერთი სახეობა არ არის საზიანო, გარდა რამ ისეთისა, რაც არ არის ლოცვა, არამედ სატანური ქმედება.

23. ადამიანმა, რომელსაც ბოროტმოქმედება ეწადა, უპირველესად ჩვეულებისამებრ ილოცა გონებით და განგებულებითად დაბრკოლებულმა ბოლოს მრავალი სამადლობელი აღავლინა.

24. დავითმა, ნაბალ კარმელიელის მოკვლის მოსურნემ, გაიხსენა საღვთო მისაგებელის შესახებ და, უარყო რა განზრახული, მრავალი სამადლობელი აღავლინა (I მფ. თ. 25). ამასთან, ისიც ვიცით, რაოდენი რამ ჩაიდინა მან, როდესაც დაივიწყა ღმერთი, და არც დამცხრალა ამგვარი მოქმედებისგან, ვიდრე ნათან წინასწარმეტყველმა ღვთის გახსენებამდე არ მიიყვანა იგი (II მფ. თ. 12).

25. ღვთის გახსენების ჟამს გაამრავლე ვედრება, რომ მისი დავიწყებისას უფალმა მოგიხსენოს შენ.

26. საღვთო წერილთა კითხვისას შეიმეცნე ის, რაც დაფარულია მათში, რადგან `რაც კი წინასწარ დაიწერა, ამბობს მოციქული, ჩვენს დასამოძღვრად დაიწერა" (რომ. 15.4).

27. სარწმუნოებას წერილი უწოდებს შეუძრავობას იმისას, რასაც ვსასოებთ (ებრ. 11.1), ხოლო ისინი, რომლებიც ვერ ცნობენ, რომ ქრისტე მკვიდრობს მათში, `გამოუცდელებად" თქვა მან (II კორ. 13.5).

28. ისევე როგორც საქმეებისა და სიტყვების გზით აზრი ცხადდება, ამგვარადვე გულითადი ქველმოქმედებების მეშვეობით - სამომავლო მისაგებელი.

29. მოწყალე გული, ცხადია, შეწყალებული იქნება, საწინააღმდეგო შემთხვევაში კი შედეგიც განსხვავებულია.

30. თავისუფლების რჯული ასწავლის ყოველგვარ ჭეშმარიტებას და თუმცა მრავალნი კითხულობენ ხსენებულ რჯულს ცოდნისმიერად286, მცირედნი იმეცნებენ მას მცნებათა აღსრულებასთან შესაბამისობაში.

31. ნუ ეძიებ თავისუფლების რჯულის სრულქმნილებას ადამიანურ სათნოებებში, რადგან ამათში არ ვლინდება სრულქმნილი რჯული, ვინაიდან ხსენებული რჯულის სრულქმნილება ქრისტეს ჯვარშია დაფარული.

32. თავისუფლების რჯული ჭეშმარიტი ცოდნის კვალობაზე ამოიკითხება, შეიმეცნება კი მცნებათა აღსრულების გზით, ხოლო აღივსება ქრისტეს მოწყალებათა მიერ.

33. რაჟამს სინდისი გვაიძულებს, რომ წარვემატოთ ღვთის ყველა მცნებაში, მაშინ შევიცნობთ, რომ უბიწოა რჯული უფლისა (ფს. 18.8), რაც თუმცა ჩვენეულ კეთილთა შორისაც მოიღვაწება, მაგრამ ღვთის წყალობათა გარეშე ადამიანთა შორის სრულქმნა არ ძალუძს.

34. რომლებსაც თავიანთი თავი ქრისტეს ყველა მცნების მოვალედ არ შეურაცხავთ, ამგვარნი ღვთის რჯულს ხორციელად აღმოიკითხავენ, ვერ იმეცნებენ კი ვერც იმას, რას ამბობენ, ვერც თუ იმას, რის შესახებ ასაბუთებენ (I ტიმ. 1.7). ამიტომაც ჰგონიათ, რომ საქმეებით განასრულებენ მას.

35. არის საქმე, გარეგნულად აღსრულებული როგორც კარგი, რომლის აღმსრულებელსაც კეთილი მიზანი არა აქვს, და არის საქმე, აღსრულებული როგორც ცუდი, რომლის აღმსრულებელსაც კეთილი აქვს მიზანი. ამასთან, მავანნი არა მხოლოდ საქმეებს აკეთებენ, არამედ სიტყვებსაც იმდაგვარად ამბობენ, ზემოთ რომ აღვნიშნეთ. ამასთან, ერთნი სახეს უცვლიან საქმეს გამოუცდელობისა თუ უმეცრების გამო, მეორენი - უკეთური განზრახვით, მესამენი კი - ღვთისმოსაობითი მიზანდასახულებით.

36. ვინც ხოტბათა ნიაღვარში ცილისწამებასა და ძაგებას ფარავს, ამგვარი ვინმე ძნელად გამოსავლენია უმარტივესთათვის. მისი მსგავსია, აგრეთვე, ის, ვინც ცუდმედიდობს თავმდაბლური სახით. ესენი თუმცა კარგა ხანს ახერხებენ მზაკვრულად გადაძლიონ ჭეშმარიტება სიცრუით, მაგრამ მიშვებულები ბოლოს საქმეთა მიერ იმხილებიან.

38. არსებობს მხილება უკეთურებით და შურისძიების მიზნით, და არსებობს მხილება ღვთისმოშიშებით და ჭეშმარიტად.

39. ნუღარ ამხილებ იმას, ვინც განეშორა ცოდვას და უკვე შეინანა, ხოლო თუ ამბობ, რომ ღვთისნიერებით ამხილებ მას, უპირველესად შენივე ბოროტებანი გახადე ცხადი.

40. ყოველგვარ სათნოებას ღმერთი დასაბამობს, ისევე როგორც ყოველდღიურ სინათლეს - მზე.

41. სათნოების აღსრულებისას გაიხსენე იგი, ვინც თქვა: `ჩემს გარეშე არაფრის გაკეთება არ შეგიძლიათ" (ინ. 15.5).

42. შეჭირვებათა მიერ სიკეთეები განემზადებათ ადამიანებს, ისევე როგორც ცუდმედიდობისა და გემოთმოყვარეობის მიერ - ბოროტებანი.

43. ადამიანთაგან ჩაგრული გაურბის ცოდვას და შეჭირვების სწორ შეწევნას იღებს.

44. ვისაც სწამს ქრისტეს მისაგებელი, ყოველგვარ უსამართლობას წადიერად დაითმენს, შესაბამისად სარწმუნოებისა.

45. მჩაგვრელ ადამიანთა გამო მლოცველი მუსრავს ეშმაკებს, ხოლო ის, ვინც პირველთ წინააღმდეგობას უწევს, მეორეთაგან ხდება დაჭრილი.

46. უმჯობესია ადამიანთაგან შეცდენილობა, ვიდრე - ეშმაკთაგან, ხოლო ვინც ესათნოვა უფალს, ორივე დასძლია მან.

47. ყოველგვარი სიკეთე უფლისგან მოიწევა განგებულებითად, მაგრამ ეს სიკეთე საიდუმლოდ განელტვის უმადურებს, გრძნობადახშულებს და უსაქმურებს.

48. ყოველგვარი ბოროტება ბოლოვდება აკრძალული სიამოვნებით, ყოველგვარი სათნოება კი - სულიერი ნუგეშისცემით. პირველი მათგანი, იუფლებს რა, აღძრავს "თავისიანებს", ისევე როგორც მეორეც - "თანამონათესავეებს" თავისას.

49. ადამიანთაგან მიღებული შეურაცხყოფა ტანჯვას განაცდევინებს გულს, თუმცა ვინც დაითმენს, სიწმინდის მიზეზად უხდება მას.

50. უმეცრება იმას გვიკეთებს, რომ გვაპირისპირებს ჩვენთვის სასარგებლოსთან და გაკადნიერებული ზრდის ბოროტების მიზეზებს.

51. არაფრით ნაკლულევანმა შეიწყნარე სამწუხარონი და როგორც პასუხისმგებელმა (შდრ. ებრ. 13.17), უკუაგდე ანგარება.

52. ფარულად შეცოდებისას ნუ შეეცდები მის დაფარვას, რადგან "ყველაფერი შიშველია და გაცხადებული უფლის თვალთა წინაშე" (ებრ. 4.13), რომლისადმიც გველის ჩვენ პასუხისგება.

53. გონებით უჩვენე შენი თავი უფალს, რადგან "ადამიანი პირისახეს ხედავს, ღმერთი კი გულს" (I მფ. 16.7).

54. ნურაფერს იფიქრებ, ნურც იმოქმედებ საღვთო მიზანდასახულობის გარეშე, რადგან უმიზნოდ მოგზაური ფუჭად დამაშვრალობს.

55. აუცილებლობის გარეშე მცოდველისთვის ძნელად მოსანანიებელია, რაც ჩაიდინა, რადგან ვერ დაეფარება იგი ღვთის სამართალს.

56. სამწუხარო შემთხვევა ღვთის გახსენებას აღუძრავს გონიერს და, შესაბამისად, ტანჯავს ღვთის დამვიწყებელს.

57. ყოველგვარი არანებსითი გაჭირვება გახდეს შენთვის ამგვარი გახსენების მასწავლებელი და არ მოგაკლდება შენ მიზეზი სინანულისთვის.

58. დავიწყებას თავისთავად არავითარი ძალა არა აქვს, მაგრამ ჩვენეულ უგულისყურობათაგან გამომდინარე, მათ შესაბამისად, ძლიერდება.

59. ნუ ამბობ: "რა ვქნა, რადგან არ მინდა და მოდის". ეს ხდება იმიტომ, რომ, გახსოვდა რა უფალი, უგულებელყოფდი იმას, რისი ვალდებულებაც გქონდა.

60. რაც გახსოვს სიკეთე, ის აკეთე, და რაც არ გახსოვს, გაგეცხადება შენ. ამიტომაც არანაირად არ მისცე განუსჯელ დავიწყებას შენი ფიქრი.

61. წერილი ამბობს: "ჯოჯოხეთი და წარწყმედა ცხადია უფლის წინაშე" (იგავ. 15.11), ამას კი იგი გულისმიერი უმეცრებისა და დავიწყების შესახებ ამბობს.

62. მართლაც, ჯოჯოხეთი უმეცრებაა, რადგან ორივე მათგანი მოკლებულია სიცხადეს, წარწყმედა კი დავიწყებაა, რადგან ისინი არსებულთაგან წარწყმდნენ.

63. შენი უკეთურებანი გამოიწვლილე და არა შენი ახლობლისა. ასეთ შემთხვევაში არც შენი გონითი სამჭედლო განიძარცვება.

64. უგულისყურობა ძნელად დამტევია რაიმე ძალისამებრი სიკეთისა, თუმცა მოწყალება და ლოცვა უკუიხმობს უგულისყუროთ.

65. ყველა ღვთისმიერი შეჭირვება არსებითი ხვედრია კეთილმსახურებისა, რადგან ჭეშმარიტი სიყვარული საწინააღმდეგოთაგან გამოიცდება.

66. ნუ იტყვით, რომ მოპოვებული გაქვს სათნოება შეჭირვების გარეშე, რადგან შეუმოწმებელია იგი უჭირველობის გამო.

67. ყველა არანებაყოფლობით შეჭირვებას შეუდარე მისი შედეგი და სწორედ ამ შედეგში ჰპოვებ ცოდვის აღხოცვას.

68. ახლობელი ადამიანის ბევრი რჩევა სარგებლობის მომტანია, მაგრამ ყოველი ჩვენგანისათვის საკუთარ გადაწყვეტილებაზე უფრო გამოსადეგი არაფერია.

69. როდესაც კურნებას ეძიებ, გულისყური მიაპყარი შენს სინდისს, გააკეთე ის, რასაც გეტყვის და სარგებლობას ჰპოვებ.

70. ყოველ ჩვენგანში რაც დაფარულია, იცის ღმერთმა და სინდისმა. ამიტომ, სწორედ ამათგან მივიღოთ გამოსწორება.

71. ადამიანი, რაოდენ ძალუძს, მოსაქმეობს თავისი ნების შესაბამისად, ღმერთი კი ადამიანის ნასაქმევთა შედეგებს აღასრულებს სამართლიანობის შესაბამისად.

72. თუ გნებავს, რომ განუკიცხველად მიიღო ადამიანებისგან ქება, უპირველესად შენი ცოდვებისთვის მამხილებლობა შეიყვარე.

73. რაოდენ შერცხვენასაც მიიღებს ადამიანი ქრისტეს ჭეშმარიტების გამო, ასგზის მეტად იდიდება იგი მრავალთა მიერ, უმჯობესია კი ყოველივე სიკეთის კეთება სამერმისოთა გამო.

74. როდესაც ადამიანი ადამიანს არგებს ან სიტყვით ან საქმით, ორივე მათგანმა ღვთის მადლად უნდა შერაცხოს ეს, ხოლო ვინც ამას ვერ გულისხმაყოფს, გულისხმისმყოფლისგან იბატონება.

75. ვინც ახლობელს რაღაც პირფერობის კვალობაზე აქებს, შესაფერის დროს გაკიცხავს მას და იგი შერცხვენილი იქნება.

76. ვინც არ იცის მტრის საფარი, ადვილად მოიკვლება. ასევე, ვინც არ იცის ვნებათმიზეზები, იოლად დაეცემა.

77. გემოთმოყვარეობისგან წარმოიქმნება უგულისყურობა, უგულისყურობისგან კი დავიწყება, რადგან სასარგებლოთა შესახებ ცოდნა ყველას მიანიჭა ღმერთმა.

78. ადამიანი შეაგონებს ახლობელს, რაოდენ უწყის, ღმერთი კი მოქმედებს მსმენელში, რაოდენი რწმენაც ამ უკანასკნელს აქვს.

79. ვნახე უსწავლელნი, საქმით გონებადამდაბლებულნი, და გახდნენ ისინი ბრძენთაუბრძნესნი.

80. სხვა უსწავლელმა კი, როდესაც ნახა ისინი შექებულნი, არათუ გონებამდაბლობას ჰბაძა მათსას, არამედ უსწავლელობით მოამაყემ ამპარტავნება მოიხვეჭა.

81. ვინც არაფრად აგდებს გონებას და უცოდინარობით ამაყობს, არა მხოლოდ სიტყვითაა უსწავლელი, არამედ - ცოდნითაც (შდრ. II კორ. 11.6).

82. მართლაც, ისევე როგორც სხვაა სიბრძნე სიტყვისა და სხვა - გონივრულობა, ასევე სხვაა უსწავლელობა სიტყვისა და სხვა - უგუნურება.

83. არას ავნებს სიტყვათა უცოდინარობა იმას, ვინც უაღრესად ღვთისმოსავია, ისევე როგორც სიბრძნე სიტყვისა - იმას, ვინც გონებამდაბალია.

84. ნუ იტყვიი, რომ არ იცი ის, რაც საჭიროა, და ამიტომაც, არ აკეთებ რა მას, თითქოს უდანაშაულო ხარ, რადგან რაც კი კარგი იცი, ისინი რომ გეკეთებინა, სხვა დანარჩენიც გაგეცხადებოდა შენ, შეიცნობდი რა ერთისგან მეორეს, მსგავსად ოთახებისა. არ გარგებს შენ პირველთა მომუშაკებამდე მეორეთა ცოდნა, რადგან ცოდნა, გაურჯელობის გამო, აამაყებს ადამიანს, სიყვარული კი, ყოვლის დათმენის გამო, აღაშენებს მას (შდრ. I კორ. 8.1).

85. საღვთო წერილის სიტყვები საქმეთა მიერ აღმოიკითხე და ნუ იქნები ვრცლადმეტყველი მარტივთა მიმართ, შემეცნებებით მოამპარტავნე.

86. ვინც უგულებელყოფს საქმეს და ლიტონ ცოდნას ეყრდნობა, ორლესული მახვილის ნაცვლად, "ლერწმის კვერთხი" უპყრია მას, რაც ბრძოლის ჟამს, წერილის თანახმად, გაუჭრის ხელს და, შეაღწევს რა შიგ, ამპარტავნების შხამს ჩაუღვრის მას მტრების წინაშე.

87. ღვთის წინაშე ყველა აზრს თავისი ზომა აქვს და წონა, რადგან ერთი და იგივეა ვნებადად თუ ცალმხრივად აზროვნება.

88. ვინც მცნებას აღასრულებს, ამის გამო განსაცდელს უნდა მოელოდეს, რადგან ქრისტესადმი სიყვარული საწინააღმდეგოთაგან გამოიცდება.

89. დაუდევრობის გამო არასოდეს დატოვო უყურადღებოდ გულისზრახვები, რადგან არც ერთი აზრი არ დაეფარება ღმერთს.

90. როდესაც ნახავ, რომ ადამიანურ დიდებას შთაგაგონებს გულისზრახვა, ცხადად უწყოდე, რომ ამით შერცხვენას გიმზადებს შენ იგი.

91. იცის მტერმა სულიერი რჯულის მოთხოვნილება და ეძიებს მარტოოდენ გონებისეულ თანხმობას, რადგან სწორედ ამ სახით იგი ან სინანულის შრომათა მოვალედ გახდის მისდამი დაქვემდებარებულს, ან კიდევ, თუ არ შეინანებს, იძულებით მოსაწევართა მიერ დაამწუხრებს მას, ზოგჯერ კი ამ მოსაწევართა წინააღმდეგ ბრძოლისთვისაც განამზადებს, რომ ამ მხრივაც მწუხარებანი განუმრავლოს და მიცვალების ჟამს ურწმუნოდ გამოაჩინოს იგი დაუთმენლობის გამო.

92. მოსაწევართა მიმართ ბევრ ვინმეს ბევრი რამ საწინააღმდეგო უმოქმედია, მაგრამ ლოცვისა და სინანულის გარეშე ვერავინ განრიდებია უბედურებას.

93. ბოროტებანი ერთიმეორისგან გამომდინარე იკრებენ ძალას. მსგავსადვე, სიკეთეებიც ურთიერთის მიერ იზრდებიან და მათთან წილმქონეს უფრო და უფრო წინ მიასწრაფებენ.

94. მცირე შეცოდებებს ეშმაკი აუბრალოებს, რადგან სხვა გზით უფრო დიდი ცოდვებისკენ ჩვენს წაყვანას ვერ შეძლებს იგი.

95. სამარცხვინო გულისთქმის ძირია კაცობრივი ქება, ისევე როგორც გონებასიმრთელისა - ბოროტებაში მამხილებლობა, ამასთან არა მხოლოდ მოსმენა მხილებისა, არამედ მისი შეწყნარებაც.

96. ვერაფერი ირგო იმ განდეგილმა, სიამეთაგან რომ ვნებულა, რადგან რასაც ადრე ფულით აკეთებდა იგი, იმავეს მოქმედებს ახლაც არასმქონე.

97. ასევე მმარხველიც, თუ იგი ფულს ფლობს, გონებით ძმაა ზემოხსენებულისა, რადგან იგივე ჰყავს მას დედა გონებითი სიამოვნების გამო, მამით კი სხვაა ვნებაში ცვალებადობის გამო.

98. არის ადამიანი, რომელიც იკვეთს ვნებას უფრო დიდი სიამეთვნებულების გამო და იდიდება იმათგან, რომლებიც უმეცარნი არიან მისი მიზანდასახულობისა, თუმცა შესაძლოა თვითონაც უმეცარი იყოს ამისა და უსარგებლოდ მოქმედებდეს.

99. ყველა ბოროტების მიზეზია ცუდმედიდობა და სიამეთმოყვარეობა. ვინც ამათ არ მოიძაგებს, ვერ აღმოფხვრის ვნებას.

100. ყველა ბოროტების ძირად ვერცხლისმოყვარეობა ითქმის (I ტიმ. 6.10), მაგრამ ცხადია, რომ ისიც ზემოხსენებულთაგან შემყარდება.

101. გონება ბრმავდება ამ სამი ვნებისგან, ვამბობ - ვერცხლისმოყვარეობისგან, ცუდმედიდობისგან და სიამეთმოყვარეობისგან.

102. ესენია "წურბელის სამი ასული", თანახმად წერილისა, რომლებიც `სიყვარულით შეიყვარებიან" მათი დედის - უგუნურების მიერ (იგავ. 30.15).

103. ცოდნა და რწმენა, - ჩვენი ბუნების თანააღზრდილები, - სხვა არაფრის გამო, თუ არა ზემოხსენებულთა მიზეზით დაჩლუნგდნენ.

104. გულისწყრომა, მრისხანება, ომები, მკვლელობები და ბოროტებათა მთელი დანარჩენი ჩამონათვალი მეტად გამძლავრდა ადამიანებში სწორედ მათ მიერ.

105. იმგვარად უნდა გვძულდეს ვერცხლისმოყვარეობა, ცუდმედიდობა და სიამეთნდომა, როგორც ბოროტებათა დედები და სათნოებათა დედინაცვლები.

106. სწორედ მათ გამო განგვეწესა, რომ არ გვიყვარდეს სოფელი და სოფლისაგანნი (I იოან. 2.15), თუმცა არა იმიტომ, რომ განუსჯელად მოვიძაგებდეთ ღვთის ქმნილებებს, არამედ იმისათვის, რომ ზემოხსენებული სამი ვნების მიზეზები აღმოვიკვეთოთ.

107. არავინ მეომართაგანი, - ამბობს მოციქული, - არ შეემსჭვალვის ამა სოფლის საქმეებს (II ტიმ. 2.4), რადგან ვისაც სურს, რომ სოფელთან შემსჭვალულმა დასძლიოს ვნებები, მსგავსია იმ ადამიანისა, ვინც ჩალით აქრობს ხანძარს.

108. ვინც ფულის, დიდების თუ სიამეთმოყვარეობის გამო ურისხდება მოყვასს, არ შეუცვნია მას, რომ ღმერთი სიმართლით განაგებს საქმეებს.

109. როდესაც მოისმენ უფლის ნათქვამს, რომ თუ ვინმე არ განუდგება მთელ თავის ქონებას, არ არის იგი მისი ღირსი (ლკ. 14.33), არა მხოლოდ ფულის შესახებ გაიაზრო ეს სიტყვები, არამედ აგრეთვე ბოროტების ყველა ნამოქმედარის შესახებ.

110. ჭეშმარიტების არმცოდნეს არც ჭეშმარიტად რწმენა ძალუძს, რადგან ცოდნა ბუნებით წინ უძღვის რწმენას.

111. ისევე როგორც ხილულთაგან თითოეულს თანაბუნებითი განუყო ღმერთმა, ასევე - ადამიანურ გულისზრახვებსაც, თუნდაც გვსურდეს, თუნდაც არ გვსურდეს.

112. თუკი ვინმე ცხადად მცოდველმა და უნანელმა ვიდრე სიკვდილამდე არარა ივნო, გჯეროდეს, რომ უმოწყალო იქნება მისდამი მსჯავრი.

113. გონიერად მლოცველი მოსაწევართა დამთმენია, ხოლო ავმეხსიერს ჯერაც არ ულოცია სიწმინდით.

114. როდესაც ვინმესგან ზიანდები, იგინები ან იდევნები, ამჟამინდელს ნუკი განსჯი, სამომავლოს ელოდე და აღმოაჩინე, რომ რაც შეგემთხვა, დიდი სიკეთეების მომნიჭებელი გახდა შენთვის არა მხოლოდ ამჟამინდელ, არამედ სამერმისო საუკუნეშიც.

115. ისევე როგორც ცუდადმჭამელებს მწარე აბზინდა რგებს, ასევე რგებს ცუდი ზნის ადამიანებს ცუდის განცდა, რადგან პირველთ აჯანმრთელებს, ამ უკანასკნელთ კი სინანულისთვის განამზადებს ხსენებული წამლობანი.

116. თუ არ გსურს ცუდი შეგემთხვეს, ნურც ცუდის გაკეთება გსურს, რადგან ამ უკანასკნელს გარდაუვალად მოჰყვება პირველი. მართლაც, ვინც რას დათესავს, იმასვე მოიმკის (გალ. 6.7).

117. ნებაყოფლობით ცუდის დამთესი ძალაუნებურად ამასვე მოიმკის, რის გამოც გვმართებს გვიკვირდეს ღვთის სამართლიანობა.

118. არის რა განსაზღვრული რამ ჟამი თესვასა და მკას შორის, ამის გამო ურწმუნოება როდი გვმართებს ნაცვალგებისა.

119. შეცოდებისას დაადანაშაულე არა საქმე, არამედ აზრი, რადგან გონება რომ წინამორბედი არ ყოფილიყო, არც სხეული მიჰყვებოდა მას.

120. ცხადად ცუდის გამკეთებელზე უარესია ფარულად ბოროტების ჩამდენი. ამიტომაც, უარესად ისჯება იგი.

121. მზაკვრობათა მხლართველი და ფარულად ბოროტების ჩამდენი ის "გველია", რომელიც, თანახმად წერილისა, "გზაში ჩასაფრებულა და ცხენის ქუსლს ჰკბენს" (შესაქ. 49.17).

122. ვინც ერთსა და იმავე დროს რაღაცის გამო აქებს მოყვასს, რაღაცის გამო კი კიცხავს მასვე, ამგვარი ვინმე ცუდმედიდობითა და შურით არის შეპყრობილი, რომელიც ქებათა მიერ შურის დაფარვას ცდილობს, გაკიცხვათა გზით კი თავის თავს მასზე უკეთესად გამოაჩინებს.

123. ისევე როგორც შეუძლებელია, რომ ერთსა და იმავე ადგილას ცხვრებიც ძოვდნენ და მგლებიც (შდრ. ზირ. 13.17), ამგვარადვე შეუძლებელია წყალობა ჰპოვოს მოყვასის მიმართ მზაკვრობის ჩამდენმა.

124. ვინც მცნებას ფარულად თავის ნებას უზავებს, "მემრუშეა", როგორც ეს "იგავთა" წიგნშია გაცხადებული, და იგი "გონებანაკლულობის გამო ტანჯვასა და მწუხარებას შეიმთხვევს" (იგავ. 6. 32).

125. ისევე როგორც წყლისა და ცეცხლის შეერთება ერთიმეორის გამომრიცხველია, ასევე გამორიცხავენ ურთიერთს თავისმართლება და თავმდაბლობა.

126. ცოდვათმიტევების მაძიებელს უყვარს გონებამდაბლობა, ხოლო სხვათა მგმობელი ბეჭედს უსვამს თავის ბოროტებებს.

127. ნუ დატოვებ ცოდვას აღუხოცელს, თუნდაც რომ უმცირესი იყოს იგი, რათა შემდეგ უფრო დიდი ბოროტებებისკენ არ წაგითრიოს შენ.

128. თუ გსურს ცხონება, შეიყვარე შენს შესახებ მართალი სიტყვა და განუსჯელად ნურასოდეს უკუმიაქცევ მხილებას.

129. ჭეშმარიტების სიტყვამ გარდაქმნა "იქედნეთა ნაშობნი" და "უჩვენა მათ განრიდება სამომავლო რისხვისგან" (მთ. 3.7).


130. ჭეშმარიტების სიტყვათა შემწყნარებელი შემწყნარებელია ღმერთი - სიტყვისა, რადგან "თქვენი შემწყნარებელი, ამბობს, მე მიწყნარებს" (მთ. 10.40).

131. სახურავიდან ჩაშვებული დავრდომილი ესაა მორწმუნეთა მიერ ღვთისნიერად მხილებული ადამიანი, რომელიც მათი რწმენის გამო იღებს შენდობას (შდრ. ლკ. 5.19).

132. უმჯობესია ღვთისმოშიშებით ვლოცულობდეთ მოყვასისათვის, ვიდრე ვამხილებდეთ მას მისი ყოველი ცოდვის გამო.

133. მართლადმონანულს დასცინიან უგუნურნი, მისთვის კი ღვთივსათნოყოფის ნიშანია ეს.

134. მოასპარეზე ყველაფრისგან თავშეზღუდულია (I კორ. 9.25) და არ დაცხრება იგი, ვიდრე არ მოსპობს უფალი ბაბილონის თესლს (ეს. 14.22; იერ. 27.16).

135. გულისხმაჰყავი, რომ თორმეტია უპატიობის ვნება. თუ ერთ მათგანსაც კი ნებსით შეიყვარებ, დანარჩენი თერთმეტის ადგილსაც ის შეავსებს.

136. მოგიზგიზე ცეცხლია ცოდვა. რამდენსაც გამოაკლებ მას ნივთს, იმდენსვე დაიკლებს იგი და რამდენსაც დაურთავ, შესაბამისადვე აგიზგიზდება.

137. ქებით თუ გასულდიდდები, მოელოდე შერცხვენას, რადგან თქმულია: "ვინც თავს აიმაღლებს, დამდაბლდება" (მთ. 23.12, ლკ. 14.11).

138. როდესაც გონებისგან განვიგდებთ ყოველგვარ ნებაყოფლობით ბოროტებას, მაშინღა შევებრძოლებით აკვიატებულ ვნებებს.

139. აკვიატება ესაა წინარე ბოროტებათა უნებლიე ხსოვნა, რაც მოასპარეზეებში ვნებამდე მიღწევას ვერ ახერხებს, გამარჯვებულებში კი ნადგურდება ვიდრე კვეთებამდე.

140. კვეთება ესაა გულის უსახო აღძრულობა, გამოცდილთაგან გასაღების მსგავსად წინდაწინვე ხელთგდებული.

141. სადაც იყო გულისზრახვის წარმოსახვები, იქ შედგა თანხმობა, რადგან "უსახო აღძრულობა", ესაა უმიზეზო კვეთება, ხოლო არის ადამიანი, რომელიც გაურბის აღნიშნულ წარმოსახვებს, "ვით მუგუზალი ცეცხლს" (შდრ. ზაქ. 3.2), და არის ადამიანი, რომელიც მანამდე არ განირიდებს მათ, სანამ ალები არ აგიზგიზდება.

142. არ თქვა, არ მსურს და მოდისო, აშკარაა, რომ თუ თვით ეს საქმე არა, ამ საქმის მიზეზები მაინც გიყვარს.

143. ქების მაძიებელი ვნებაში მკვიდრობს და შემთხვეული შეჭირვების გამო მდრტვინავს სიამტკბილობა უყვარს.

144. სასწორის უღლისებრ არამდგრადია სიამითვნებულის გულისზრახვა, რომელიც ზოგჯერ ტირის და მოთქვამს ცოდვის გამო, ზოგჯერ კი ებრძვის და უპირისპირდება მოყვასს, ეშურება რა სიამეებს.

145. ვინც ყოველივეს გამოცდის და სიკეთეს შეუდგება (შდრ. I თეს. 5.21), შედეგად ყოველგვარი უკეთურებისგან განიზღუდება.


146. "სულგრძელი ადამიანი დიდია გონებით" (იგავ. 14.29). ამგვარივეა ისიც, ვინც სიბრძნის სიტყვებს მიუპყრობს თავის ყურს.

147. ღვთის ხსოვნის გარეშე შეუძლებელია, რომ ცოდნა ჭეშმარიტი იყოს, რადგან პირველის გარეშე ეს მეორე ნაყალბევია.

148. ვინც გულსასტიკია, არას არგებს მას უფრო დაწლობილი ცოდნის შესახებ სწავლება, რადგან არ განიკუთვნებს იგი სინანულის სიძნელეებს შიშის გარეშე.

149. უდრტვინველ ადამიანს შეეწევა რწმენითი სიტყვა, რადგან იგი არ ამოწმებს ღვთის სულგრძელებას და არ იგვემს თავს ხშირი შეცოდებებით.

150. ძლიერი ადამიანი არ ამხილო ცუდმედიდობის გამო, არამედ სამომავლო შერცხვენის მოსაწევარი დაანახე მას, რადგან ვინც გონიერია, ამ გზით მხილებას წადიერად იღებს.

151. მხილებისმოძულე წინასწარგანზრახვითად ექცევა ვნების ქვეშ, მხილებისმოყვარე კი, ცხადია, წინასწარგანწყობითად განერიდება მას.

152. ნუ გსურს უცხო უკეთურებათა მოსმენა, რადგან ამგვარი სურვილის შედეგად ხსენებულ უკეთურებათა აღბეჭდილობანი ჩვენშიც შთაისახება.

153. თუკი უკეთურ სიტყვებს შეიტკბილხმოვანებ, ამის გამო საკუთარ თავს განურისხდი და არა იმას, ვინც მათ წარმოთქვამს, რადგან სწორედ უკეთური სმენა განიკუთვნებს უკეთურ მაცნეს.

154. თუ ვინმე ფუჭადმეტყველ ადამიანებში მოხვდება, თავისი თავი ჩათვალოს დამნაშავედ ამგვარ ფუჭსიტყვაობათა გამო (თუმცა, შესაძლოა, არა ამჟამინდელი, არამედ ძველი ვალებიდან გამომდინარე).

155. თუ ნახავ, რომ პირმოთნედ გაქებს ვინმე, მისგან გაკიცხვას ელოდე შესაბამის დროს.

156. ამჟამინდელი შეჭირვებანი წინდაწინვე თანაშეუნაცვლე სამერმისო სიკეთეებს და აღარასოდეს მოასუსტებს შენს შემართებას უზრუნველობა.

157. რაჟამს ხორციელი საბოძვარის გამო შეაქებ ადამიანს, როგორც კეთილს, ღვთის გარეშე, ეს ადამიანი შემდეგში უკეთური გამოჩნდება შენთვის.

158. ყველა სიკეთე უფლისგან მომდინარეობს განგებულებითად და მათი მატარებელნი სიკეთეთა მსახურები არიან.

159. სიკეთეთა და ბოროტებათა ურთიერთშეწმასნილობა თანაბარზომიერი გულისზრახვით შეიწყნარე. აი, ასე ამხობს ღმერთი საქმეთა არათანაბარზომიერებას.

160. გულისზრახვათა უთანაბრობა თვით საკუთარი გულისზრახვების ცვლილებათა მომტანია, რადგან ღმერთმა ნებაყოფლობით მოვლენებს თანაშებუნებებითად განუყო არანებაყოფლობითნი.

161. გრძნობადნი გონებითთა ნაშობნი არიან, ატარებენ რა, ღვთის განჩინებით, იმას, რაც საჭიროა.

162. როდესაც გული ვნებულია სიამით, აღმოცენდება დამაწყლულებელი გულისზრახვები და სიტყვები, და კვამლისგან შიგნითმდებარე ნივთს შევიცნობთ.

163. გონებაში მყოფობდე და არ გაიტანჯები განსაცდელთაგან. ხოლო იქიდან განშორებულმა დაითმინე მოსაწევარნი.

164. ილოცე, რომ არ მოიწიოს შენზე განსაცდელი (მთ. 6.13), მაგრამ მოწევნილი შეიწყნარე როგორც შენეული და არა უცხო.

165. განაშორე შენი აზრი ყოველგვარ ანგარებას და მაშინ შეძლებ დაინახო ეშმაკის მზაკვრობანი.

166. ვინც ამბობს, რომ ეშმაკის ყველა მზაკვრობა იცის, არ იცის რა, თავისთავს სრულქმნილად წარმოაჩენს.

167. რაჟამს გონება განუდგება სხეულებრივ საწუხართ, ამის შესაბამისად ხედავს იგი მტერთა მზაკვრულ ქმედებებს.

168. გულისზრახვებს მიდევნებული ბრმავდება მათგან და თუმცა ცოდვის მოქმედებებს ხედავს, მათი მიზეზების განჭვრეტა არ ძალუძს.

169. არსებობს ადამიანი, რომელიც გარეგნულად მცნებებს ასრულებს, მაგრამ ვნებებსაა დამონებული და უკეთურ გულისზრახვათა შედეგად კეთილ საქმეს აუფასურებს.

170. ბოროტების სათავეში შესულმა არ თქვა, რომ ვერანაირად ვერ დაგძლევს იგი, რადგან რა ზომამდეც შედიხარ, იმ ზომამდე ძლეულიც ხარ უკვე.

171. ყველა მოვლენა მცირედიდან იწყება და ნაწილ-ნაწილ ნასაზრდოები ზრდას იწყებს.

172. ბოროტების მზაკვრობა ესაა მრავალწნული ბადე და მასში ნაწილობრივ გახვეული, თუ არ იზრუნებს, ყოველი მხრიდან მოიხრჩობა.

173. ნუ გსურს იმ ადამიანთა უბედურების მოსმენა, რომლებიც შენი მტრები არიან, რადგან ამგვარი ამბების მსმენელნი საკუთარი განაზრახის ნაყოფს იმკიან.

174. ნუ ფიქრობთ, რომ ყოველგვარი შეჭირვება ცოდვის გამო მოიწევა ადამიანებზე, რადგან ღვთისსათნონიც ჩავარდნილან განსაცდელში. მართლაც, დაწერილია როგორც ის, რომ `უღმერთონი და ურჯულონი განიდევნებიან" (ფს. 36.28), ასევე ისიც, რომ "ქრისტეში კეთილსათნოდ ცხოვრების მოწადინენი დევნილნი იქნებიან" (II ტიმ. 3.12).

175. შეჭირვების ჟამს დაუკვირდი სიამეთნდომის შემოტევას, რადგან გიამებს რა გასაჭირს, ადვილშესაწყნარებელი ხდება.

176. მავანნი გონიერებს იმათ უწოდებენ, რომლებიც აწონილ-დაწონილად უდგებიან გრძნობად საქმეებს, მაგრამ გონიერნი ისინი არიან, რომლებიც იმარჯვებენ საკუთარ სურვილებზე.

177. ბოროტებათა აღმოფხვრამდე ნუ მოუსმენ შენს გულს, რადგან როგორი შენატანებიც აქვს მას, იმგვარსავე შენამატებს ეძიებს.

178. ისევე როგორც არსებობს ტყე-ღრეში შემხვედრი გველები და არსებობს კიდევ სხვები, სახლებში რომ იბუდებენ, ამგვარადვე არსებობს ვნებები, აზრისმიერად დასახულნი, და არსებობს სხვებიც, საქმით ნამოქმედებნი, თუმცა კი ისინი ერთი ხატიდან მეორეში არიან გარდასახულნი.

179. როდესაც ნახავ, რომ შიგნით რაც გაქვს, მძლავრად აღიძვრის და ვნებისაკენ უხმობს მყუდრო გონებას, იცოდე, რომ ოდესღაც შენმა გონებამ ამათაც უმეგზურა, საქმედ აქცია ისინი და გულში ჩადო.

180. ვერ შემყარდება ღრუბელი ქარის ქროლის გარეშე და ვერ იშვება ვნება ფიქრის გარეშე.

181. თუკი მეტად აღარ აღვასრულებთ "ხორცის ნება-სურვილებს", როგორც წერილი ამბობს (ეფეს. 2.3), უფლის მიერ ადვილად დაგვიცხრება ადრინდელი შთანაზრახები.

182. თუმცა გონების გამყარებული წარმოსახვები უფრო მეტად უკეთურია და უფრო მეტად მბრძანებლური, მაგრამ აზრისმიერნი არიან მათი მიზეზები და წინამძღვრები.

183. არის ბოროტება, გულისმიერად რომ გვიპყრობს ხანგრძლივი ცრურწმენის შედეგად, და არის ბოროტება, აზრისმიერად რომ გვებრძვის ყოველდღიური საქმეების გზით.

184. ღმერთი საქმეებს განზრახულებათა შესაბამისად სჯის, რადგან "მოგცეს შენ, - ამბობს, - უფალმა შენი გულისებრ" (ფს. 19.5).

185. ვინც სინდისს თვალს ვერ უსწორებს, ვერც სხეულებრივ სიძნელეებს დაითმენს კეთილმსახურების გამო.

186. სინდისი ესაა ბუნებითი წიგნი. ვინც საქმიანად კითხულობს მას, საღვთო შეწევნის გამოცდილებას იღებს.

187. ვინც ნებსით არ იტვირთებს სიძნელეებს ჭეშმარიტების გამო, არანებსითი სიძნელეებით უმტანჯველესად განისწავლება.

188. ღვთის ნების მცოდნე და, ძალისამებრ, მისი მოქმედი მცირედი სიძნელეებით უდიდესთ განერიდება.

189. ვისაც ლოცვისა და განსაცდელთა დათმენის გარეშე სურს გამარჯვება, არათუ უკუაგდებს იგი ამ განსაცდელთ, არამედ კიდევ მეტად ეხვევა მათში.

190. უფალი თავის მცნებებშია დაფარული და მის მაძიებლებს თანაშეზომილად აღმოუჩნდება.

191. ნუ იტყვი: "აღვასრულე მცნებანი, მაგრამ ვერ ვპოვე უფალი", რადგან "მრავალგზის გიპოვია შენ, - თანახმად წერილისა, - ცოდნა სამართლიანობასთან ერთად, ხოლო ვინც მართლად ეძიებს მას, მშვიდობას ჰპოვებს".

192. მშვიდობა ესაა ვნებათაგან გათავისუფლება, რაც სულიწმინდის მოქმედების გარეშე ვერ მოიპოვება.

193. სხვაა მცნების აღსრულება და სხვა - სათნოება, თუმცა ისინი ურთიერთისგან იღებენ სიკეთეთა მიზეზებს.

194. მცნების აღსრულებად ითქმის ის, რომ ნაბრძანები სრულდება, ხოლო სათნოებად ის, რომ ჩვენი ნამოქმედარი ესათნოება ჭეშმარიტებას.

195. ისევე როგორც ერთია გრძნობადი სიმდიდრე, მაგრამ მფლობელობაში მრავლად დანაწილებული, ასევე ერთია სათნოება, მაგრამ მრავალი აქვს მას მოქმედებანი.

196. საქმის გარეშე მესიბრძნე და ენამჭევრი მდიდარია უსამართლობით და `მისი შრომანი", თანახმად წერილისა, `უცხო სახლებში შედის" (იგავ. 5.10).

197. "ყველაფერი, - ამბობს, - ოქროს ფულს ემორჩილება" (ეკლ. 10.19), გონებითნი კი ღვთის მიერ განიგებიან.

198. კეთილი სინდისი ლოცვით მოიპოვება, წმინდა ლოცვა კი - სინდისის გზით, რადგან ურთიერთის მსაჭიროებელნი არიან ბუნებით.

199. იაკობმა იოსებს ჭრელი პერანგი შეუკერა, უფალი კი ჭეშმარიტების ცოდნას მიჰმადლებს მშვიდს, როგორც დაწერილია, რომ "ასწავლის უფალი თავის გზებს მშვიდებს" (ფს. 24.9).

200. ყოვლითურთ სიკეთე აკეთე ძალისამებრ და უფრო მეტის კეთების ჟამს არ მიიქცე უფრო ცოტასკენ, რადგან "უკუმიქცეული, - ამბობს, - ცათა სასუფეველში გამოსადეგი არ არის" (ლკ. 9.62).

 

 
წმ. მარკოზ მონაზონი
იმათ შესახებ, რომლებიც ფიქრობენ, რომ საქმეთაგან განმართლდებიან

1. ქვემორე ნაწერებში მხილებული იქნება გარეშეთა ბოროტსარწმუნოება მტკიცედმორწმუნეთა და ჭეშმარიტების შემმეცნებელთა მიერ.

2. როდესაც უფალს ნებავდა ეჩვენებინა, რომ, ერთი მხრივ, სავალდებულოა ყველა მცნება, მეორე მხრივ კი ის, რომ ძეობილობა თვით მან მიჰმადლა ადამიანებს, თქვა: "რაჟამს ყოველივეს შეასრულებთ, რაც ნაბრძანები გაქვთ, მაშინ თქვით: უვარგისი მონები ვართ და ის გავაკეთეთ, რაც გვევალებოდა" (ლკ. 17. 10). ამიტომ, საქმეთა საზღაური როდია ცათა სასუფეველი, არამედ - მადლი უფლისა, სარწმუნო მონებისადმი გამზადებული.

3. ვერ მოითხოვს მონა თავისუფლებას როგორც ჯილდოს, არამედ იგი როგორც ვალდებულების შემსრულებელი, მოსაწონი ხდება [ბატონისთვის] და ამ თავისუფლებას მისგან როგორც მადლს, ისე მოელის.

4. "ქრისტე მოკვდა, - თანახმად წერილისა, - ჩვენი ცოდვების გამო" (I კორ. 15. 3). იგი თავისუფლებას მიჰმადლებს იმათ, რომლებიც კეთილად ემონებიან მას, ამბობს რა: 'კარგი, კეთილო და სანდო მონავ! მცირედზე იყავი სანდო, ბევრზე დაგადგენ შენ. შედი შენი უფლის სიხარულში" (მთ. 25. 21).

5. "სანდო მონაა" არაა ის, ვინც ჯერ კიდევ ლიტონ ცოდნას ეყრდნობა, არამედ ის, ვინც მორჩილებით ერწმუნება მამცნებელ ქრისტეს.

6. ვინც მეუფეს პატივს სცემს, ნაბრძანებს ასრულებს, ცთომილი ან ურჩი კი მოსაწევარს დაითმენს როგორც თავისეულს.

7. ხარ რა სწავლისმოყვარე, იყავი შრომისმოყვარეც, რადგან ლიტონი ცოდნა აამპარტავნებს ადამიანს (I კორ. 8. 1).

8. მოულოდნელად შემთხვეული განსაცდელები განგებულებითად გვასწავლიან ჩვენ, რომ შრომისმოყვარენი ვიყოთ, და ისინი ჩვენს უნებურად სინანულისკენ წარგვმართავენ.

9. ადამიანებზე მოწეული შეჭირვებანი მათივე უკეთურებების ნაყოფია, მაგრამ თუ ამ შეჭირვებებს ლოცვით დავითმენთ, კვლავ ვჰპოვებთ კეთილ საქმეთა მოჭარბებას.

10. მავანნი, სათნოების გამო შექებულნი, დატკბნენ და ცუდმედიდობის სიამე თავიანთ ნუგეშად შერაცხეს, სხვებმა კი, ცოდვის გამო მხილებულებმა, ტკივილი განიცადეს და ეს სასარგებლო ტკივილი ბოროტების მოქმედებად შერაცხეს.

11. ისინი, რომელბიც ღვაწლთა საბაბით თავს იმაღლებენ უმცონრესებზე, ფიქრობენ, რომ სხეულებრივ საქმეთაგან გამართლდებიან, ჩვენ კი, რომლებიც, ლიტონ ცოდნაზე დამყარებულნი, უმეცართ არაფრად ვრაცხთ, მათზე ბევრად უგუნურნი ვართ.

12. ცოდნას მოდევნებულ საქმეთა გარეშე ეს ცოდნა ჯერაც არაა მტკიცე, თუნდაც ჭეშმარიტი იყოს იგი. ამიტომ, ყოველი მოვლენის სიმტკიცე საქმეა.

13. ხშირად საქმისადმი უგულისყურობით ცოდნაც ბნელდება, რადგან რომელ მოვლენებთან დაკავშირებითაც მოხდა სრული უგულებელყოფა საქმისა, იმ მოვლენათა ხსოვნაც გაქრება თანდათან.

14. ამის გამო, წერილი შეგვაგონებს, რომ ცოდნისმიერად შევიცნოთ ღმერთი, რომ მართებულად ვემონებოდეთ მას საქმეთა მიერ.

15. როდესაც გარეგნულად აღვასრულებთ მცნებებს, მაშინ თუმცა შესაბამისადვე ვიღებთ უფლისგან ჩვენსას, მაგრამ სარგებელი კი არჩევანისეული მიზანდასახულობისამებრ შეგვეძინება.

16. ვისაც სურს რაიმეს გაკეთება, მაგრამ არ კი ძალუძს, გულთმეცნიერი ღვთის წინაშე ისეა, როგორც უკვე გამკეთებელი; და ეს ვრცელდება როგორც კარგზე, ასევე ცუდზე.

17. გონება სხეულის გარეშე ბევრ კარგსა და ცუდს სჩადის, სხეულს კი გონების გარეშე ამათი ჩადენა არ შეუძლია. ამიტომ, 'თავისუფლების რჯული" 'საქმეთა" უწინარეს იკითხება.

18. მავანნი, არ ასრულებენ რა მცნებებს, ფიქრობენ, რომ მართლად სწამთ, მავანნი კი, ასრულებენ რა, სასუფეველს მოელიან, როგორც კუთვნილ საზღაურს, მაგრამ ორივენი ჭეშმარიტებისგან გადაცთომილნი არიან.

19. ბატონისგან არ ივალდებულება საზღაური მონებისადმი. ამასთან, ვერც უღირსი მონები მოიპოვებენ თავისუფლებას.

20. თუ, თანახმად წერილისა, ქრისტე ჩვენს გამო მოკვდა, და თუ ვცოცხლობთ არა ჩვენი თავისთვის, არამედ იმისთვის, ვინც ჩვენს გამო მოკვდა და აღდგა (II კორ. 5.15), ცხადია, ვალდებულნი ვართ სიკვდილამდე ვემონებოდეთ კიდეც მას. ან კი როგორ უნდა ვრაცხდეთ ღვთისშვილობას ვით კუთვნილ საზღაურს?

21. ქრისტე მეუფეა როგორც არსობრივად, ასევე განგებულებითად, რადგან მან, ერთი მხრივ, არარსებულნი დაგვბადა, მეორე მხრივ კი ცოდვით მკვდარნი თავისი სისხლით გამოგვისყიდა და ამგვარად მორწმუნეებს მადლი მოგვანიჭა.

22. როდესაც გესმის წერილის სიტყვები, რომ უფალი საქმეთაებრ მიუზღავს ყველას (ფს. 61.13), იგულისხმე არა საქმენი - გეჰენიისა თუ სასუფევლის ღირსნი, არამედ საქმენი მისდამი ურწმუნოებისა თუ რწმენისა, რასაც ქრისტე შესაბამისად აუნაზღაურებს ყველას, თუმცა არა როგორც ნივთებით თანამოვაჭრე, არამედ როგორც ღმერთი - ჩვენი შემქმნელი და გამომსყიდველი.

23. რომლებიც ღირსნი გავხდით ახალშობის ემბაზისა, კეთილ საქმეებს გავცემთ არა სანაცვლო მისაგებელად, არამედ ჩვენდამი მონიჭებული სიწმინდის დასაცველად.

24. ყველა კეთილი საქმე, რასაც კი ჩვენი ბუნების კვალობაზე აღვასრულებთ, უკეთურისგან განგვარიდებს, მაგრამ სიწმინდე რომ შეგვმატოს, მადლის გარეშე არ ძალუძს.

25. მმარხველი განეშორება ნაყროვანებას, უპოვარი - ანგარებას, მემყუდროე - მრავალსიტყვაობას, განწმენდილი - სიამეთმოყვარეობას, უმწიკვლო - სიძვას, თვითკმარი - ვერცხლისმოყვარეობას, მშვიდი - მშფოთვარებას, მდაბალი - ცუდმედიდობას, მორჩილი - მოდავეობას, თვითგამკიცხველი - პირმოთნეობას. ამგვარადვე, მლოცველი განეკრძალვის უიმედობას, ღარიბი - მომხვეჭელობას, აღმსარებელი - სარწმუნოების უარყოფას, მოწამე - კერპთთაყვანისმცემლობას. ხედავ, როგორაა, რომ ყველა ის სათნოება, რაც ვიდრე სიკვდილამდე მოიღვაწება, სხვა არაფერი ყოფილა, თუ არა განშორება ცოდვისაგან? ცოდვისგან განშორება კი ბუნების საქმეა და არა გადასახადი სასუფევლისთვის.

26. ადამიანი გაჭირვებით იცავს მისთვის ბუნებრივს, ქრისტე კი ჯვრის მიერ ღვთისშვილობას ანიჭებს მას.

27. არსებობს ნაწილობრივი მცნება და არსებობს სხვა - ყოვლისმომცველი, რადგან უფალი, ერთი მხრივ, ბრძანებს, რომ ნაწილობრივ მივუბოძოთ არასმქონეს (ლკ. 3.11), მეორე მხრივ კი გვამცნებს, რომ განვეშოროთ მთელ ქონებას (ლკ. 14.33).

28. არსებობს მოქმედება მადლისა, რაც უცნობია სულიერად ჩვილთათვის, და არსებობს მოქმედება უკეთურებისა, ჭეშმარიტებას მიმსგავსებული, თუმცა სჯობს ნურც შევეტკბობით მათ (რადგან იქნებ საცთურია) და ნურც შევაჩვენებთ (რადგან იქნებ ჭეშმარიტებაა), არამედ ყოველივე სასოებით განვუკუთვნოთ უფალს, რადგან სწორედ მან უწყის სარგებელი ორივე მათგანისა.

29. ვისაც სურს გონითი ზღვის გადალახვა, ამგვარი ვინმე სულგრძელებას იჩენს, თავმდაბლობს, მღვიძარებს, მმარხველობს, ხოლო თუ ვინმე ამ ოთხის გარეშე შეეცდება შევიდეს ზემორე ზღვაში, იშფოთებს გულით, გადალახვას კი ვერ შეძლებს.

30. მყუდროება ესაა უკეთურებათა მოკვეთა და თუნდაც რომ ზემოხსენებული ოთხი სათნოებაც შესძინოს მან თავის ლოცვას, ვერაფერი იქნება მისთვის მყუდროებაზე უფრო სწრაფი შემწე უვნებობისკენ.

31. შეუძლებელია მყუდროება გონებისა სხეულის გარეშე, არცთუ ამათ შორის აღმართული "შუაკედელი" დაირღვევა მყუდროებისა და ლოცვის გარეშე (შდრ. ეფეს. 1.14).

32. ხორცის გულისთქმა საწინააღმდეგოა სულისა, ხოლო სულის გულისთქმა - ხორცისა (გალ. 5.17), სულით მავალნი კი ხორცის გულისთქმას არ აღასრულებენ (გალ. 5.17).

33. არ არსებობს სრულყოფილი ლოცვა გონითი ხმობის გარეშე, ხოლო როდესაც განუწყვეტლივ ღაღადებს აზრი, შეისმენს უფალი.

34. განუწყვეტლივ მლოცველი გონება თრგუნავს გულს, ხოლო შემუსვრილი და დამდაბლებული გული უფლისგან უგულებელყოფილი არ იქნება (ფს. 50.19).

35. ლოცვაც სათნოებად ითქმის, მიუხედავად იმისა, რომ თავადაა სათნოებათა დედა, რადგან შობს მათ ქრისტესთან თანაშერთვის შედეგად.

36. რასაც კი ლოცვისა და კეთილი სასოების გარეშე ვაკეთებთ, მოგვიანებით საზიანო და არასრულყოფილი აღმოჩნდება.

37. როდესაც მოისმენ, რომ უკანასკნელნი პირველნი იქნებიან, პირველნი კი უკანასკნელნი (მთ. 19.30), სათნოებათა წილმქონეებად და სიყვარულის წილმქონეებად გაიაზრე ისინი, რადგან სიყვარული რიგის მიხედვით უკანასკნელია სათნოებათა შორის, მაგრამ ღირსების მიხედვით გვევლინება ყველაზე პირველი, უკანასკნელებად გამოაჩინებს რა მის წინამორბედებს.

38. თუ ლოცვისას მოწყინება დაგეუფლება, ანთუ მრავალგვარად დაითრგუნები ბოროტებისგან, გაიხსენე აღსასრული და მწარე სასჯელნი, უმჯობესია კი, რომ ლოცვითა და სასოებით შეეტკბო ღმერთს (ფს. 72.28), ვიდრე ის, რომ გარეგანი გახსენებანი აღძრა, თუმცა კი სასარგებლონი არიან.

39. ვერცერთი სათნოება ცალკე აღებული ვერ იქნება გამხსნელი ჩვენი ბუნებითი კარისა, თუ ყველა მათგანი თანამიმდევრულად არ დაექვემდებარება ერთიმეორეს.

40. არ არის მმარხველი ის, ვინც გულისზრახვებით იკვებება, რადგან თუნდაც რომ სასარგებლო იყოს ეს გულისზრახვები, სასოებაზე უფრო სასარგებლო ვერ იქნება.

41. სასიკვდილოა ყველა ის ცოდვა, რაც მოუნანიებელია, და თუნდაც მათზე წმინდანმა ილოცოს მავანის გამო, შესმენილი არ იქნება.

42. მართლად მონანული თავის ღვაწლს ისე როდი რაცხს, როგორც სანაცვლოს თავისი ძველი ცოდვებისას, არამედ ამ ღვაწლის გზით ღმერთს იმადლიერებს იგი.

43. თუკი ვალდებულნი ვართ, რომ დღიურად აღვასრულებდეთ, რაც კი რამ კარგი აქვს ჩვენს ბუნებას, ადრე ჩადენილ ბოროტებათა სანაცვლოდ რაღა გადავუხადოთ ღმერთს?

44. რაოდენი სიჭარბითაც არ უნდა აღვასრულებდეთ სათნოებას დღეს, ეს ყოველივე ჩვენი წარსული უმოქმედობის სამხილია და არა მათი სანაცვლო გადასახადი.

45. გონებით შეჭირვებული და ხორცით შვებული მსგავსია სხეულით შეჭირვებულისა და გონებით განცხრომილისა.

46. ორივემხრივ ნებსითი შეჭირვებულობა შეეწევა ურთიერთს, კერძოდ, გონებისმიერი - ხორციელს, ხორცისმიერი კი - გონებისეულს, რადგან მათი თანაშერთულობა კიდევ უფრო სამძიმოა.

47. დიდი სათნოებაა მოწევნულთა დათმენა და მოძულე მოყვასის სიყვარული, თანახმად უფლის სიტყვისა (მთ. 5.44).

48. პირუთვნელი სიყვარულის ნიშანია შეურაცხყოფათა შენდობა, რადგან უფალმაც ამგვარადვე შეიყვარა სოფელი.

49. შეუძლებელია გულით შევუნდოთ ვინმეს შეცოდებანი ჭეშმარიტი ცოდნის გარეშე, რადგან სწორედ ჭეშმარიტი ცოდნა გვიმჟღავნებს, რომ ესა თუ ის მოსაწევარი კუთვნილია ყველა ჩვენგანისთვის.

50. არაფერს დაკარგავ იმისგან, რასაც მიუტევებ უფლის გამო, რადგან შესაბამის დროს მრავალჯერადად დაგიბრუნდება.

51. როდესაც გონება კეთილმსახურების მიზანს ივიწყებს, მაშინ სათნოების გარეგნული მოქმედებაც უსარგებლო ხდება.

52. თუ ყველა ადამიანისთვის მავნებელია ბოროტად ბჭობა, რაოდენ უფრო - იმათთვის, რომლებმაც ცხოვრების მკაცრი წესი ირჩიეს?

53. საქმით იფილოსოფოსე კაცობრივი ბჭობისა და ღვთის ნაცვალგების შესახებ, რადგან არ არის სიტყვა საქმეზე უფრო ბრძენი და სასარგებლო.

54. კეთილმსახურების გამო გაწეულ შრომას მოჰყვება შეწევნა, ეს კი საცოდნელია ღვთის რჯულისა და სინდისის შედეგად.

55. მავანმა მიიღო მოძღვრება და განუსჯელად ითვისა იგი, მავანმა კი მიიღო და ჭეშმარიტებას შეუწამა. საძიებელია, თუ რომელი მათგანი მოიქცა უფრო კეთილმსახურებითად.

56. ჭეშმარიტი ცოდნა ესაა სამწუხაროთა დათმენა და არდადანაშაულება ადამიანებისა საკუთარ უბედურებებში.

57. სიკეთის მოქმედი და საზღაურის მაძიებელი ადამიანი მონაა არა უფლისა, არამედ საკუთარი ნებისა.

58. ვერ გაექცევა შემცოდე მისაგებელს, თუ არა ცოდვის შესაბამისი სინანულის შედეგად.

59. მავანნი ამბობენ, რომ არ ძალგვიძს სიკეთის კეთება, თუ ქმედითად არ მივიღებთ სულიწმინდის მადლს.

60. ისინი, რომლებიც საკუთარი არჩევანით სიამეებს ექვემდებარებიან, მუდამჟამს უარს ამბობენ შესაძლებელზე როგორც შეუწევნელზე.

61. მადლი ქრისტეს მიერ ნათელღებულებს საიდუმლოდ ენიჭებათ, მოქმედებს კი ეს მადლი მცნებათა აღსრულების შესაბამისად. ამიტომ, ერთი მხრივ, მადლი არ წყვეტს ფარულად შეწევნას ჩვენსას, მეორე მხრივ კი ჩვენზეა დამოკიდებული ძალისამებრ სიკეთის ქმნა.

62. იგი უპირველესად ღვთისმშვენად აღადგენს სინდისს, რითაც ბოროტმოქმედნიც კი, შეინანეს რა, ღმერთს ესათნოვნენ.

63. კიდევ, დაფარულია იგი მოყვასის შეგონებებში, ზოგჯერ კი კითხვისას მოედევნება აზრს და ბუნებრივი კანონზომიერების შესაბამისად თავის ჭეშმარიტებაში განსწავლის გონებას. ამიტომ, თუ არც ამ ნაწილობრივი კანონზომიერების ტალანტს დავფარავთ, დანამდვილებით შევალთ უფლის სიხარულში (მთ. 25.14-30).

64. ვინც მცნებათა აღსრულების უწინარეს ეძიებს სულიწმინდის მოქმედებებს, ამგვარი ვინმე ჰგავს ფულზე ნაყიდ მონას, რომელიც ყიდვისთანავე იმას ეძიებს, რომ მისთვის გადახდილ თანხასთან ერთად თავისუფლებაც გამოუწერონ მას.

65. ვინც აღმოაჩინა, რომ გარეგანი შემთხვევები ღვთის სამართლიანობის შესაბამისად მოიწია მასზე, ამგვარ ვინმეს უფლის ძიებისას მოუპოვებია ცოდნაც სამართლიანობითურთ (შდრ. იგავ. 16.8).

66. თუკი შეიცნობ, რომ, თანახმად წერილისა, მთელ ქვეყანაზეა ღვთის სამართალნი (I ნეშტთა 16.14; ფს. 104.7), ყველა შემთხვევა ღვთისმცოდნეობის მასწავლებლად გაგიხდება შენ.

67. თითოეულის შეხედულებისამებრ ხდება შეხვედრა კუთვნილთან, ხოლო შესატყვისი მოსაწევარის ნაირგვარობა მარტოოდენ ღმერთმა უწყის.

68. როდესაც რაღაც შეურაცხყოფას განიცდი ადამიანებისგან, მყისვე იმ დიდებისთვის განკუთვნილ მოსაწევრად ჩათვალე, ღვთისგან რომ მიიღებ, და ამ გზით შეურაცხყოფის ჟამს დაუმწუხრებელი და უშფოთველი იყავი, ხოლო დიდების ჟამს, როდესაც მოიწევა იგი, - მორწმუნე და არამგმობელი.

69. როდესაც, ღვთის სათნოჩენით, შექებული იქნები მრავალთაგან, ნურაფერს თავის გამოსაჩენს ნუ შეურთავ საუფლო განგებულებას, რომ კვლავ ცვლილება არ განიცადო და საპირისპიროში არ ჩავარდე.

70. თესლი არ გაიზრდება მიწისა და წყლის გარეშე, და ადამიანიც სარგებელს ვერ მიიღებს ნებაყოფლობითი შრომისა და საღვთო შეწევნის გარეშე.

71. შეუძლებელია ღრუბლის გარეშე გადმოდინება წვიმისა, ისევე როგორც - კეთილი სინდისის გარეშე ღვთისადმი სათნოყოფა.

72. ნუ შეწყვეტ სწავლას, თუნდაც რომ მეტად გონიერი იყო, რადგან განგებულება ღვთისა ჩვენს გონიერებაზე მეტად სასარგებლოა.

73. როდესაც გემოთმოყვარეობითი რამ ვნება გულს გამოიზიდავს მოღვაწეობის ადგილიდან, მაშინ ეს გული, დაღმართში დაქანებული უმძიმესი ქვისებრ, ძნელად შესაკავებელი ხდება.

74. ისევე როგორც ბალახს მიდევნებული გამოუცდელი ხბო კლდეებით გარსმოვლებულ ადგილას აღმოჩნდება, ამგვარადვე ემართება აზრებისგან თანდათან შორს გატყუებულ სულს.

75. როდესაც უფლის მიერ გამხნევებული გონება თავის სულს განაშორებს ძველი ვნებადი ჩვეულებისგან, მაშინ გული ამ გონებისა და ვნებისგან ისე იტანჯება, როგორც ჯალათებისგან, რადგან აქეთ და იქით ეწევიან მას.

76. ისევე როგორც ზღვაში მცურავნი სარგებლის იმედით წადიერად დაითმენენ მზის მცხუნვარებას, ამგვარადვე ბოროტების მოძულენიც მხილების მოყვარულნი არიან, რადგან წინააღმდეგობას უწევს, ერთი მხრივ, მზე ქარებს, მეორე მხრივ კი მხილება ვნებებს.

77. ისევე როგორც "ზამთარში ან შაბათ დღეს გაქცევა" (მთ. 24.20) სიმძიმილია ხორცისთვის და ბილწება - სულისთვის, ამგვარადვეა ვნებათაღძრულობა დაბერებულ სხეულში და განწმენდილ სულში.

78. არავინაა იმგვარად კეთილი და მოწყალე, როგორც უფალი, მაგრამ შეუნანებელს არც ის შეუნდობს.

79. ბევრი ჩვენგანი წუხს ცოდვათა გამო, მაგრამ ცოდვათმიზეზებს წადიერად განიკუთვნებს.

80. თხუნელას, რომელიც ბრმაა და მიწაში დაძვრება, არ შეუძლია ვარსკვლავების დანახვა. ასევე, ვინც ურწმუნოა ჟამიერთათვის, არც მარადიულთა შესახებ ექნება მას რწმენა.

81. მადლზე წინ ებოძათ ადამიანებს ღვთისგან მადლი - ჭეშმარიტი ცოდნა, რაც იმას ასწავლიდა ცოდნის მიმღებთ, რომ მბოძებლისადმი ჰქონოდათ რწმენა ყოვლის უწინარეს.

82. როდესაც მცოდველი სული მასზე მოწევნულ შეჭირვებებს არ შეიწყნარებს, მაშინ ანგელოზები მის შესახებ ასე ამბობენ: "ვკურნებდით ბაბილონს და არ განიკურნა" (იერ. 51.9).

83. ჭეშმარიტი ცოდნის დამვიწყებელი გონება ადამიანებს ისე უსაბუთებს უკეთურებას როგორც სარგებლობის მომტანს.

84. ისევე როგორც არ ძალუძს ცეცხლს დაახანოს წყალში, ასევე არც უკეთურ აზრს - ღვთისმოყვარე გულში. ამიტომ, ყველა ღვთისმოყვარე ადამიანი ღვაწლისმოყვარეცაა, ხოლო ნებსითი ღვწა ბუნებით არის გემოთმოყვარეობის მტერი.

85. ვნება ჯერ საქმით ჰპოვებს საძოვარს ადამიანში ნებაყოფლობითი დაშვების შედეგად, შემდეგ კი მძლავრებითად აუზვავდება იგი მასთან თანაზიარს, თუნდაც რომ არ სურდეს ამ უკანასკნელს.

86. უნებლიე აზრების მიზეზები გვიყვარს და ამიტომაც მოიწევიან ისინი ჩვენზე, ნებაყოფლობითი აზრებისა კი, ცხადია, საქმენიც გვიყვარს.

87. სიამაყე და ამპარტავნება მგმობელობის მიზეზებია, ხოლო ვერცხლისმოყვარეობა და ცუდმედიდობა - ულმობლობისა და პირფერობისა.

88. როდესაც ნახავს ეშმაკი, რომ გულიდან ილოცა გონებამ, მაშინვე დიდ და ბოროტად ნახელოვნებ განსაცდელებს მოაწევს მასზე, რადგან მცირე სათნოებათა აღმოსაფხვრელად დიდ თავდასხმებს არ იზრახავს იგი.

89. გახანგრძლივებული აზრი ააშკარავებს ადამიანის ვნებისმოყვარეობას, მყისვე აღმოფხვრილი კი მოასწავებს ბრძოლასა და წინააღმდეგობას.

90. სამი გონითი ადგილი არსებობს, რომლებშიც ცვალებადობის შედეგად შედის გონება: ბუნებითი, ბუნებაზე აღმატებული და ბუნების გარეგანი. როდესაც კი ბუნებითში შედის იგი, ჰპოვებს თავის თავს უკეთური აზრების მიზეზად და უწყის რა ვნებათა მიზეზები, აღსარებას წარმოთქვამს ღვთის წინაშე. მეორე მხრივ, როდესაც ბუნების გარეგანში აღმოჩნდება იგი, ივიწყებს ღვთის სამართლიანობას და ებრძვის ადამიანებს როგორც თითქოსდა მის შეურაცხმყოფლებს. მაგრამ როდესაც ზებუნებრივში აიყვანება იგი, ჰპოვებს სულიწმინდის ნაყოფთ, რომლებიც თქვა მოციქულმა: სიყვარული, სიხარული, მშვიდობა და ა. შ. (გალ. 5.22). ამასთან ისიც იცის, რომ თუკი უპირატესობას მიანიჭებს ხორციელ საწუხარს, იქ დარჩენას ვერ შეძლებს, ამ ადგილიდან განშორებული კი ვარდება ცოდვაში და ცოდვას მოდევნებულ საშინელ უბედურებებში, თუმცაღა არა მაშინვე, არამედ შესაბამის დროს, როგორც უწყის ეს ღვთის სამართლიანობამ.

91. თითოეული ჩვენგანის ცოდნა იმდენადაა ჭეშმარიტი, რამდენადაც განამტკიცებს მას სიმშვიდე, თავმდაბლობა და სიყვარული.

92. მართლმადიდებლურად მონათლულმა ყველა ადამიანმა საიდუმლოდ მიიღო მთელი მადლი, სრულ დარწმუნებულობას კი ყოველი ჩვენგანი იღებს შემდეგ, მცნებათა აღსრულების შესაბამისად.

93. მცნება ქრისტესი, სინდისიერად აღსრულებული, გულის წუხილთა სიმრავლის კვალობაზე ნუგეშისცემასაც იძლევა, თუმცა წუხილიც და ნუგეშიც შესაბამის ჟამს მოიწევა.

94. ყველა საქმეში მუდამჟამს ვედრებას აღავლენდე, რადგან არაფერი აღესრულება ღვთის შემწეობის გარეშე.

95. არაფრია ლოცვაზე უფრო ძლიერმოქმედი, და არც მასზე უფრო სასარგებლო ღვთის სათნოყოფისათვის.

96. მცნებათა ყოველგვარი აღსრულება მასშია შემოკრებილი, რადგან არაფერია ღვთის სიყვარულზე აღმატებული.

97. განუბნეველი ლოცვა ხანგრძლივმლოცველის ღვთისმოყვარეობის მომასწავებელია, ხოლო ლოცვისადმი უყურადღებობა და განბნეულობა ნიშანია გემოთმოყვარეობისა.

98. შეუჭირვებლად მღვიძარე, სულგრძელი და მლოცველი ადამიანი თვალნათლივ წარმოჩნდება სულიწმინდის თანაზიარად, თუმცა ამათში შეჭირვებული და მაინც ნებსით დამთმენი, - ისიც, - მალევე მიემთხვევა შეწევნას.

99. დასაბუთებულია, რომ მცნება მცნებას აღემატება. ამიტომ, რწმენაზე უმტკიცესი რწმენაც იპოვება.

100. არსებობს რწმენა მოსმენის გზით, თანახმად მოციქულისა (რომ. 10.17), და არსებობს რწმენა - შემტკიცება იმისა, რასაც ვსასოებთ (ებრ. 11.1).

101. კარგია სიტყვით ვარგოთ იმათ, რომლებიც გვეკითხებიან, მაგრამ უმჯობესია ლოცვითა და სათნოებით შევეწიოთ მათ, რადგან ვინც ამათ მიერ სწირავს თავის თავს ღმერთს, ღვთისგან მიღებული შემწეობის გზით შეეწევა თავის მოყვასსაც.

102. თუ გსურს, რომ მოკლე სიტყვით არგო სწავლისმოყვარეს, უჩვენე მას მლოცველობა, მართალმორწმუნეობა და მოსაწევართა დამთმენლობა, რადგან მართლაც ყველა სიკეთე ამათგან მოიპოვება.

103. რაზეც მავანმა სასოება აჩვენა ღვთისადმი, მასზე იგი მოყვასთან აღარ იბრძოლებს.

104. თუკი ყველაფერს არანებსითს ნებსითისგან აქვს მიზეზი, თანახმად წერილისა, მაშ არავინაა ადამიანის მტერი იმდენად, რამდენადაც თავად არის თავისი თავისთვის.


105. ყოველგვარ უკეთურებას წინ უძღვის უმეცრება, ხოლო მის შემდეგ მეორეა ურწმუნოება.

106. თავი დააღწიე განსაცდელს მოთმინებისა და ლოცვა-ვედრების გზით, ხოლო თუ ამათ გარეშე შეეწინააღმდეგები, უფრო მეტად დაგესხმის თავს.

107. საღვთო სიმშვიდის მქონე ბრძენთა უბრძნესია, გულით მდაბალი კი - მძლავრთა უმძლავრესი, ამიტომაც, ცოდნისმიერად ატარებენ ისინი ქრისტეს უღელს.

108. რასაც კი ლოცვის გარეშე ვამბობთ ან ვაკეთებთ, ეს ყოველივე შემდეგში ან მცდარი აღმოჩნდება ან საზიანო და საქმეთა მიერ გვამხილებს ჩვენ ჩვენდა შეუცნობლად.

109. საქმეთაგან, სიტყვათაგან და აზრთაგან მხოლოდ ერთია მართალი, ხოლო სარწმუნოებისგან, მადლისგან და სინანულისგან მრავალი გამართლებულა.

110. ისევე როგორც უცხოა მონანულისთვის ამპარტავნება, ასევე შეუძლებელია ნებსით მცოდველისთვის თავმდაბლობა.

111. მდაბალცნობიერება ესაა არა სინდისის გმობა, არამედ შეცნობა ღვთის მადლისა და თანალმობისა.

112. რაც არის ნივთიერი სახლი ზოგადი ჰაერისთვის, იგივეა მოაზროვნე გონება საღვთო მადლისთვის. რაც მეტ ნივთს გაყრი სახლიდან, იმდენად მეტად შემოვა ჰაერი, და რაც მეტ ნივთს შემოიტან, მით მეტად შემცირდება იგი.

113. სახლის ნივთია ჭურჭელი და საჭმელი, გონების ნივთი კი ესაა ცუდმედიდობა და გემოთმოყვარეობა.

114. სიფართოვე გულისა სასოებაა ღვთისადმი, მისი სივიწროვე კი ხორციელი საზრუნავი.

115. ერთია და უცვალებელი მადლი სულიწმინდისა, მოქმედებს კი თითოეულში, როგორც ნებავს.

116. ისევე როგორც მიწაზე დადენილი წვიმა მცენარეებს მათთვის ბუნებრივ თვისებას მიუბოძებს, კერძოდ ტკბილებს სიტკბოს, მწარეებს კი სიმწარეს, ამგვარადვე მადლიც, მორწმუნეთა გულებზე ცვალებადობის გარეშე მიტყორცნილი, სათნოებათა შესაბამის მოქმედებებს მიჰმადლებს მათ.

117. ეს მადლი ქრისტესთვის მშიერს საზრდოდ უხდება, მწყურვალს - უტკბილეს სასმელად, სამოსელშემოძარცულსა და დამაშვრალს - მოსვენებად, მლოცველს - გულსავსეობად და მგლოვიარეს - ნუგეშისცემად.

118. როდესაც მოისმენ წერილის სიტყვას სულიწმინდის შესახებ, რომ "დაჯდა იგი სათითაოდ ყოველ მოციქულზე" (საქ. 2.3), ანდა, რომ დაეშვა წინასწარმეტყველზე (I მფ. 11.6; 16.13) ანდა, რომ მოქმედებს (I კორ. 12.11), რომ შეწუხებულია (ეფეს. 4. 30), რომ ცხრება (I თეს. 5. 19), რომ მრისხანდება (საქ. 17.16), აგრეთვე იმას, რომ ზოგს დასაბამი აქვს სულიწმინდისა (რომ. 8.230, ზოგი კი სავსეა მისით (საქ. 2.4; 4.8; 6.3; 6.4), ნუ იფიქრებ, რომ სულიწმინდა რაიმეთი განიყოფება, ან იცვლება, ან გარდაიქმნება, არამედ გწამდეს იმგვარად, როგორც გვითქვამს, რომ უცვლელია იგი, გარდაუქმნელია და ყოვლადძლიერი, რის გამოც თავის მოქმედებებში იმადაც რჩება, რაც არის, და ამავე დროს თითოეულს ღვთისმშვენად მიჰმადლებს ჯეროვანს, რადგან იგი, მზის მსგავსად, ერთი მხრივ სრულად არის გადაღვრილი ნათელღებულებზე, მეორე მხრივ კი ყოველი ჩვენგანი, შესაბამისად იმისა, თუ რაოდენ მოვიძულებთ და აღმოვფხვრით ჩვენგან ჩვენს დამაბნელებელ უკეთურებებს, სულიწმინდისვე მიერ ვნათლდებით, მაგრამ, ამასთან, რაოდენ შევიყვარებთ ხსენებულ უკეთურებებს, ვბნელდებით.

119. ვისაც სძულს ვნებები, აღმოფხვრის კიდეც მათ მიზეზებს, ხოლო ვინც ამ მიზეზებში მკვიდრობს, ვნებები ებრძვიან მას, თუნდაც რომ არ სურდეს.

120. როდესაც უკეთური გულისზრახვებისგან ვიმართებით, ჩვენი თავი უნდა დავადანაშაულოთ და არა მამისეული ცოდვა.

121. გულისზრახვათა მიზეზები გარეგანი უკეთურებანია, რომელთათვისაც ყოველჟამს თავს გამოვიდებთ ხოლმე.

122. შეუძლებელია გონებითად შევემსჭვალვოდეთ ვნებას და არ გვიყვარდეს მისი მიზეზები.

123. მართლაც, ვინ იქნება ისეთი, რომ სძულდეს სირცხვილი და შეემსჭვალვოდეს ცუდმედიდობას? ან ვინ იქნება, რომ უყვარდეს თავისი თავის არად ჩაგდება და აშფოთებდეს შეურაცხყოფა, ანდა, რომ შემუსვრილი და დამდაბლებული გული ჰქონდეს და ხორცის სიამეს განიკუთვნებდეს, ან კიდევ ქრისტე სწამდეს და ამავე დროს წუთიერთა გამო წუხდეს და მათთვის ბრძოლობდეს?

124. ვინც მავანისგან უგულებელყოფილი ხდება, თვით კი არც სიტყვით, არცთუ აზრით არ ექიშპება უგულებელმყოფელს, მოპოვებული აქვს მას სრული ცოდნა და მტკიცე რწმენას წარმოუჩენს მეუფეს.

125. "ცრუ არიან ადამიანთა ძეები უსამართლობის სასწორთა შორის" (ფს. 61.10), მაშინ როცა ღმერთი თითოეულს საკადრისს განუკუთვნებს.

126. თუკი არც უსამართლოდ მოქმედს უნარჩუნდება ნაჭარბევი, არცთუ უსამართლობის მსხვერპლს აქვს სინაკლულე, მაშ, "ხატებაში მიმოდის რა ადამიანი, ამაოდღა შფოთავს" (ფს. 38. 7).

127. როდესაც ხედავ მავანს, მრავალი უპატიობის გამო დამწუხრებულს, შეიცანი, რომ იგი, ცუდმედიდობის გულისზრახვებით აღვსილი, სიმწრით იმკის გულის თესლთა თავთავებს.

128. სხეულებრივ სიამეებში ჯეროვანზე მეტად შვებული ასმაგი შეჭირვებით ზღავს ნაჭარბევს.

129. გამგებელი ვალდებულია უთხრას ხელქვეითს, რაც ევალება, ხოლო თუ იგი არ მოუსმენს, წინდაწინ აუწყოს მოსალოდნელ უბედურებათა შესახებ.

130. მავანისგან შეურაცხყოფილი და თავისი შეურაცხმყოფლისთვის სამაგიეროს მიზღვის უარმყოფელი იმავე ზომით არის მორწმუნე ქრისტესი და, ერთი მხრივ, ასწილად იღებს საზღაურს ამ საუკუნეში, მეორე მხრივ კი საუკუნო ცხოვრებას იმემკვიდრებს.

131. ხსოვნა ღვთისა ესაა გარჯილობა გულისა ღვთისმსახურებისთვის, ხოლო ვინც ღმერთს ივიწყებს, სიამტკბილობს და უტკივილოა.

132. ნუ ამბობ, რომ ვინც უვნებოა, არ ძალუძს მას შეჭირვების განცდა, რადგან თუმცაღა თავისი თავის გამო არა, მაგრამ მოყვასის გამო ვალდებულია, რომ შეიჭირვებდეს.

133. როდესაც მტერი დავიწყებულ ცოდვათა ბევრ ხელწერილს მოიპოვებს, მაშინ აიძულებს იგი ცოდვათმოვალეს, რომ დაუვიწყებლადაც ჩაიდინოს იგივე, გონივრულად იყენებს რა მის მიმართ ცოდვის რჯულს.

134. თუ გსურს, რომ ყოველჟამს გახსოვდეს ღმერთი, ნუ განირიდებ მოსაწევარს როგორც თითქოსდა უსამართლოს, არამედ დაითმინე ყველა მათგანი როგორც სამართლიანად მოწევნილი, რადგან მოთმინება თითოეული შემთხვევის კვალობაზე ხსოვნას აღძრავს ღვთისას, მაშინ როცა მათი აცილება ასუსტებს გულის გონისეულ მცნობელობას და მოშვებულობის შედეგად დავიწყებას წარმოქმნის.

135. თუ გსურს, რომ ღმერთმა დაფაროს შენი შეცოდებანი (შდრ. ფს. 31.1), ნუ გაამჟღავნებ კაცთა წინაშე, თუკი რამ გაქვს სათნოება, რადგან რასაც ჩვენეულ სათნოებათა მიმართ ვმოქმედებთ ჩვენ, იმავეს მოქმედებს ღმერთი ჩვენეულ ცოდვათა მიმართ.

136. სათნოების დაფარვისას ნუ გაამპარტავნდები როგორც სამართლიანობის აღმსრულებელი, რადგან სამართლიანობა არის არა მხოლოდ ის, რომ დაფარო სიკარგე, არამედ აგრეთვე ის, რომ საერთოდ არ იფიქრო არაჯეროვანზე.

137. გიხაროდეს არა მაშინ, როდესაც კარგს გაუკეთებ ვინმეს, არამედ მაშინ, როდესაც ძვირუხსენებლად დაითმენ იმ წინააღმდეგობას, შენს კეთილ საქმეს რომ მოჰყვება, რადგან ისევე როგორც ღამეები მოსდევს დღეებს, ამგვარადვე მოსდევს ბოროტებანი კეთილ საქმეებს.

138. ცუდმედიდობა, ვერცხლისმოყვარეობა და გემოთმოყვარეობა არ იძლევა შესაძლებლობას, რომ შეუბღალავი დარჩეს კეთილი საქმე, თუკი პირველ რიგში მათ არ დასცემს ღვთის შიში.

139. არანებაყოფლობით სატკივრებში ღვთის წყალობა იფარება, რადგან სინანულისკენ იზიდავს ტკივილში მყოფს და ათავისუფლებს მას საუკუნო სატანჯველისგან.

140. ერთნი მცნებათა აღსრულებისას მოელიან, რომ ამას დაუდებენ სასწორის მეორე მხარეს საკუთარ ცოდვებს, სხვანი კი ამ გზით ჩვენი ცოდვებისთვის მკვდარ უფალს იმადლიერებენ. საძიებელია, ამათგან რომელს აქვს მართებული აზროვნება.

141. გეჰენიის შიში და სასუფევლისადმი ტრფობა გვანიჭებს ჩვენ სამწუხაროთა დათმენის ძალას, თუმცა ეს გვეძლევა არა ჩვენი თავისგან, არამედ მისგან, ვინც უწყის ჩვენეული გულისზრახვები.

142. ვისაც სწამს სამერმისო სიკეთენი, აქაურ სიამეებს განუკითხველად განუდგება, ხოლო ვინც ურწმუნოა, სიამეთმოყვარეა იგი და უვაებო.

143. ნუ იტყვი, როგორ უნდა ავლენდეს ღარიბი გემოთმოყვარეობას, როდესაც საამისო საშუალება არა აქვს. საქმე ისაა, რომ შესაძლებელია კიდევ მეტი უბადრუკებით გემოთმოყვარეობდეს ვინმე თავის გულისზრახვებში.

144. სხვა არის ცოდნა საგანთა შესახებ და სხვა - შემეცნება ჭეშმარიტებისა. რამდენადაც მთვარეს აღემატება მზე, იმდენად უფრო სასარგებლოა პირველთან შედარებით მეორე.

145. საგანთა ცოდნა მცნებათა აღსრულების შესაბამისად შეგვეძინება, ხოლო ჭეშმარიტების შემეცნება - თანაშეზომილად ქრისტესადმი სასოებისა.

146. თუ გსურს ცხონება და ჭეშმარიტების შემეცნებამდე მისვლა (I ტმ. 2.4), ეცადე ყოვლითურთ აღემატო გრძნობადს და მხოლოდღა სასოების მიერ შეეტკბო ღმერთს, რადგან ამ სახით შენდა უნებურად ამა სოფლისგან მიდრეკილი ჰპოვებ იმათ, თავდასხმების გზით შენ რომ გებრძვიან. ესენია "მთავრობანი და ხელმწიფებანი", ხოლო დაამარცხებ რა ამ ძალებს და კვლავაც დარჩები რა კეთილმსასოებელი, გექნება მადლი ღვთისა, რაც გადაგარჩენს სამომავლო რისხვისგან.

147. ვინც გულისხმაყოფს წმინდა პავლესგან საიდუმლოდ თქმულს, რომ, როგორც ამბობს, ჩვენი ბრძოლა მიმართულია უკეთურების სულთა წინააღმდეგ (ეფეს. 6.12), ამგვარი ვინმე შეიცნობს უფლის იგავსაც, რაც უფალმა თქვა სწორედ იმაზე, რომ გვმართებს მუდამჟამს ლოცვა და გარიდება ბოროტი საქმისგან (შდრ. ლ. 18.1).

148. რჯული სახისმეტყველებითად ბრძანებს, რომ ექვს დღეს ვსაქმობდეთ და მეშვიდე დღეს ვისვენებდეთ (გამოსლ. 20.9). ეს იმიტომ, რომ სულის საქმეა ქონების ანუ სიმდიდრის გზით ქველმოქმედება, ხოლო ამავე სულის მოცალეობა და მოსვენება - ყველაფრის გაყიდვა და გლახაკებისთვის დარიგება, თანახმად უფლის სიტყვისა (მთ. 18.21), რომ იგი, უპოვარების მიერ მოსვენებული, გონითი სასოებით მოცალეობდეს. პავლეც იქითკენ გვასწრაფებს, რომ სწორედ ამ მოსვენებაში შევიდეთ მთელი გულმოდგინებით. ასე ამბობს იგი: "ვესწრაფოთ შესვლას იმ მოსვენებაში" (ებრ. 4.11).

149. მაგრამ ეს ვთქვით არა იმიტომ, რომ დავხშოთ მყოფადი და აქ განვაწესოთ საყოველთაო მისაგებელი, არამედ იმიტომ, რომ გვმართებს უპირველესად გულში მოქმედად გვქონდეს მადლი სულიწმინდისა და ასე, ამის შესაბამისადვე, შევიდეთ ცათა სასუფეველში. ეს ცხადყო უფალმაც, როდესაც თქვა: "ცათა სასუფეველი თქვენს შიგნითაა" (ლკ. 17.21). იგივე თქვა მოციქულმაც: 'არსებობს რწმენა - შემტკიცება იმისა, რასაც ვსასოებთ" (ებრ. 11.1); კიდევ: "იმგვარად რბოდეთ, რომ მიაღწიოთ" (I კორ. 9.24); და კიდევ: "გამოსცადეთ თქვენი თავი, ხართ თუ არა რწმენაში; ანდა არ იცით, რომ იესუ ქრისტე მკვიდრობს თქვენში? და თუ არა, მაშ გამოუცდელნი ხართ" (II კორ. 13.5).

150. ვისაც შეუცვნია ჭეშმარიტება, არ ეწინააღმდეგება იგი სამძიმო შემთხვევებს, რადგან იცის, რომ ამგვარი შემთხვევები ღვთის შიშისკენ უძღვიან ადამიანს.

151. ძველი ცოდვები, წარმოდგენითად დამახსოვრებულნი, ზიანს აყენებენ კეთილმსასოებელს, რადგან თუ, ერთი მხრივ, მწუხარებით ხდება ამ ცოდვათა გაცოცხლება გონებაში, სასოებისგან განდგომას იწვევენ ისინი, ხოლო თუ, მეორე მხრივ, მწუხარების გარეშე წარმოგვესახებიან, კვლავ შემოაქვთ ძველი სიბილწე.

152. როდესაც გონება თავისი თავის უარყოფის გზით მოიპოვებს ურყევ სასოებას, მაშინ მტერი, თითქოსდა აღსარების საბაბით, წარმოუსახავს მას წარსულ უკეთურებებს, რომ ღვთის მადლით დავიწყებული ცოდვები კვლავ გააღვივოს და ფარულად ავნოს ადამიანს, რადგან მაშინ ეს ადამიანი, რომელიც უკვე გაცისკროვნებულია და ვნებათმოძულე, იძულებით დაბნელდება, თანააღირევა რა თავის ძველ შეცოდებებში, ხოლო თუ, მით უმეტეს, ჯერ კიდევ ბურუსშია იგი და ჯერაც გემოთმოყვარეა, უთუოდ გაიხანგრძლივებს წარსულის მოგონებას და ვნებიანად შეეტკბობა მტრის თავდასხმებს, ისე რომ არათუ აღსარება აღმოჩნდება ამგვარი გახსენება, არამედ ადრინდელის კვლავ გაცოცხლება.

153. თუ გსურს ღმერთს უძღვნა განუკიცხველი აღსარება, ნუ გაიხსენებ შეცოდებებს წარმოდგენითად, არამედ ახოვნად დაითმინე მათი მოძალებანი.

154. დამწუხრებანი ზედმოიწევიან წარსულ ცოდვათა გამო, თან მოაქვთ რა, ყოველი შეცოდებისთვის თვისობრივი რაც არის.

155. ჭეშმარიტების მცოდნე და მეუწყე არათუ ნამოქმედართა ხსოვნის გზით, არამედ შემოტევათა დათმენის კვალობაზე არის აღმსარებელი ღვთის წინაშე.

156. შეჭირვებისა და შეურაცხების მომძაგებელი იმის პირობას ნუ დადებ, რომ სხვა სათნოებათა მიერ შესძლებ სინანულს, რადგან ცუდმედიდობასა და უტკივილობას სჩვევია ემსახურებოდეს ცოდვას.

157. მართლაც, ისევე როგორც სათნოებებს ბუნებრივად შობს შეჭირვებანი და შეურაცხებანი, ასევე ბოროტებებსაც - სიამენი და ცუდმედიდობანი.

158. ყველა სხეულებრივი სიამე წინმსწრები მოშვებულობის შედეგია, ხოლო მოშვებულობას ურწმუნოება შობს.

159. ცოდვის ქვეშ მყოფს არ ძალუძს დასძლიოს სხეულებრივი აზროვნება. ამიტომაც, დაუცხრომელი და ნაწილებში ჩაბუდებული აგზნებულობა აქვს მას.

160. ვინც ვნებადია, მართებს მას ლოცვა და მორჩილება, რადგან ამათი შეწევნითაც კი ძნელად თუ ხერხდება ძველ ჩვევებთან ბრძოლა.

161. ვინც მორჩილებითა და ლოცვით ებრძვის თავის ნება-სურვილს, დახელოვნებული მოასპარეზეა, გრძნობადთა უარყოფის გზით თვალნათლივ გამაცხადებელი გონითი ბრძოლისა.

162. ვინც არ უსადაგებს თავის ნებას ღმერთს, ბრკოლდება იგი საკუთარ საქმეებში და მტრების ხელში ვარდება.

163. როდესაც ნახავ ორ უკეთურს, რომლებსაც ურთიერთისადმი სიყვარული აქვთ, უწყოდე, რომ ისინი ერთიმეორეს შეეწევიან მათთვის სასურველში.

164. თავმოთნენი და ცუდმედიდნი წადიერად შეეწყობიან ურთიერთს, რადგან თავმოთნე აქებს ცუდმედიდს, მონურად ქედმოხრილს, ცუდმედიდი კი განადიდებს თავმოთნეს, მუდმივად მის მაქებელს.

165. ღვთისმოყვარე მსმენელი ორივე მხრივ იღებს სარგებელს, რადგან, ერთი მხრივ, კეთილთა გამო შექებული უფრო მეტად მონდომებული ხდება, მეორე მხრივ კი, უკეთურებათა გამო მხილებული აუცილებლობას გრძნობს სინანულისას. ამასთან, გვმართებს ჩვენ, რომ ცხოვრებაც წარმატების კვალობაზე გვქონდეს და, ცხოვრების კვალობაზე, ვალდებულნი ვართ ლოცვებს ვწირავდეთ ღმერთს.

166. კარგია ძირითადი მცნების დაცვა და არა ცალკეულად ზრუნვა-წუხილი, ანთუ ცალკეულად ლოცვა, არამედ მხოლოდ ძიება სასუფევლისა და ღვთის სიტყვისა (მთ. 6.33), რადგან თუ თითოეული საჭიროებისთვის ვიზრუნებთ, ვალდებულნი ვიქნებით, რომ თითოელის გამო ვილოცოთ კიდეც, ვინაიდან ვინც ლოცვის გარეშე რაიმეს აკეთებს ან რაიმეზე ზრუნავს, ვერ მიდის იგი საქმის კეთილად დაბოლოებამდე. სწორედ ესაა, რაც უფალმა თქვა: "არ ძალგიძთ ჩემს გარეშე რაიმეს ქმნა"(ი.15.5).

167. ლოცვის მცნების უგულებელმყოფელს უფრო დაუშვებელი ურჩობანი ისაკუთრებენ, რადგან ერთი მეორეს გადასცემს მას როგორც ბორკილდებულს.

168. ვინც ამჟამინდელ შეჭირვებებს სამერმისო სიკეთეთა მოლოდინით იწყნარებს, ჭეშმარიტი ცოდნა ჰქონია მას მოპოვებული, ამგვარი ვინმე კი ადვილად გათავისუფლდება მრისხანებისა და სევდისაგან.

169. ვინც ჭეშმარიტების გამო ირჩევს გვემულებასა და უპატიობას, სამოციქულო გზით მიდის, აღებული აქვს რა ჯვარი და შემოდებული აქვს რა ჯაჭვი (მთ. 16.24; საქ. 28.20), ხოლო ვინც ამათ გარეშე ცდილობს მიაყურადოს თავის გულს, ცდება გონებით და ვარდება იგი ეშმაკის განსაცდელებსა და ხაფანგებში (I ტიმ. 3.7; 6.9).

170. არც უკეთური გულისზრახვები მიზეზების გარეშე, არცთუ მიზეზები გულისზრახვათა გარეშე არ დაუძლევია ოდესმე მათთან მებრძოლს ვისმე. მართლაც, როდესაც განცალკევებით განვიშორებთ ერთ რომელიმეს, სულ ცოტა ხანში მეორის მიერ კვლავაც ორივე მათგანში შთავეკვეთებით.

171. ვინც შეურაცხყოფისა და შერცხვენის შიშით ადამიანებს ებრძვის, ამგვარი ვინმე ან აქვე უჭარბესად მიიღებს შეურაცხყოფას მოსაწევართა მიერ, ან კიდევ მომავალ საუკუნეში დაისჯება შეუბრალებლად.

172. ვისაც სურს დახშოს ყველა ცუდი მოსაწევარი, ვალდებულია, რომ ლოცვის მიერ ღმერთს შეაწყნაროს თავისი საქმენი და გონითად მისდამი სასოებას ინარჩუნებდეს, ხოლო გრძნობადთა გამო ზრუნვას ძალისამებრ მოიძაგებდეს.

173. როდესაც ხედავს ეშმაკი ადამიანს, აუცილებლობის გარეშე ხორციელი სურვილებით დაკავებულს, უპირველესად სტაცებს მას ცოდნის მონაპოვარს, შემდეგ კი ღვთისადმი სასოებას, როგორც თავს, კვეთს მისგან.

174. თუკი ოდესმე ჰპოვებ წმინდა ლოცვის ზღუდემოვლებულ ადგილს, ნუ შეიწყნარებ მტრის მიერ სწორედ ამ დროს აღძრულ ცოდნას საგანთა შესახებ, რომ არ დაკარგო უფრო მეტი, რადგან უმჯობესია, რომ ლოცვის ისრებით განგმირო მტერი, სადღაც ქვევით ჩაკეტილი, ვინემ თანაშეეზრახო მას, რომელიც გთავაზობს რაღაც უბადრუკს და იმას ცდილობს, რომ შეგაწყვეტინოს სწორედ მის წინააღმდეგ ლოცა-ვედრების აღვლენა.

175. საგანთა ცოდნა სასარგებლოა ადამიანისთვის განსაცდელისა და მოწყინების ჟამს, მაგრამ ამავე ცოდნას ლოცვის ჟამს ზიანის მოტანა სჩვევია.

176. როდესაც წილად გხვდება ასწავლო უფლის შესახებ, არ გისმენენ კი, შეიჭირვე გონებით, მაგრამ გარეგნულად მშფოთვარებას ნუ მიეცემი, რადგან შეიჭირვებ რა, ამის გამო არ დაიგმობი იმასთან ერთად, ვინც არ გისმენს, მაგრამ მშფოთვარებას თუ მიეცემი, შენც განიცდები იმავე საქმით.

177. განმარტების ჟამს ნუ დაფარავ იმას, რაც დამსწრეთათვის დატევნადია, და მათთვის შესაფერისი უცხადესად გადმოეცი, ხოლო ძნელად აღსაქმელი - მინიშნებითად.

178. ვინც შენს მორჩილებაში არ არის, პირისპირ ნუ წარმოუჩენ მის ცთომილებას, რადგან ამგვარი რამ უფრო უფლებამოსილების საქმეა, ვიდრე შეგონებისა.

179. მრავლობით რიცხვში რაც ითქმის, ყველასთვის სასარგებლოა, რადგან თითოეულს თავისი კუთვნილი გაეცხადება შესაბამისად სინდისისა.

180. მართლად მეტყველსაც მართებს, რომ, ასე ვთქვათ, ღვთისგან მიიღოს სიტყვები, რადგან ჭეშმარიტება მეტყველისა კი არ არის, არამედ შემწევნელი ღვთისა.

181. რომლებისგანაც არ გაქვს აღსარება მორჩილებისა, ნუ შეეპაექრები მათ, როდესაც უპირისპირდებიან ჭეშმარიტებას, რათა არ აღძრა მძულვარება, თანახმად წერილისა (იგავ. 9.8).

182. ვინც მორჩილს შეუნდობს უჯერო შემოპასუხებას, ამგვარი მოქმედებით შეცდომაში შეჰყავს იგი და ხელს უწყობს მას მორჩილების აღთქმის დარღვევაში.

183. ვინც ღვთის შიშით შეაგონებს ან განსწავლის ცოდვილს, თავის თავს მოუპოვებს ცთომილების მოპირისპირე სათნოებას, ხოლო ვინც ავმეხსიერია და ბოროტგანზრახულად კიცხავს ვისმე, სულიერი რჯულის თანახმად იმავე ვნებაში შთაეკვეთება.

184. რჯულში კეთილად განსწავლული მოშიშია რჯულმდებლისა და მისდამი მოშიშებით განიდრიკება იგი ყოველგვარი ბოროტებისგან (იგავ. 15.27).

185. ნუ იქნები ორენოვანი, რომ სხვაგვარად წარმოჩნდებოდე სიტყვით და სხვაგვარად - სინდისით, რადგან ამგვარ ვინმეს წყევლის ქვეშ დაადგენს წერილი (ზირ. 28.18).

186. არსებობს ჭეშმარიტების მთქმელი და უგუნურთაგან მოძაგებული, თანახმად მოციქულისა (იგავ. 10.1), და არსებობს პირფერი, რომელიც უყვართ პირფერობისთვის, თუმცა არცერთი ეს მისაგებელი ხანგრძლივი არ არის, რადგან უფალი შესაბამის ჟამს თითოეულს თავის კუთვნილს მიაგებს.

187. ვისაც სურს სამომავლო სიმძიმილთა აღხოცვა, მართებს მას, რომ წადიერად დაითმინოს ამჟამინდელნი, რადგან ამ სახით საქმის საქმესთან გონითად თანაშემწყობი მცირე წუხილთა მიერ დიდ სატანჯველთ დააღწევს თავს.

188. დაიცავი შენი სიტყვა ქადილისგან და შენი აზრი - ქედმაღლობისგან, რათა არ იქნე მიშვებული და არ გააკეთო საწინააღმდეგო, რადგან არათუ თავისთავად ადამიანისგან აღესრულება სიკეთე, არამედ - გამომდინარე ყოვლისმხედველი ღვთისგან.

189. ყოვლისმხედველი ღმერთი ისევე განუკუთვნებს საკადრის მოსაწევარს ჩვენეულ აზრებსა და ნებაყოფლობით გულისზრახვებს, როგორც - ჩვენს საქმეებს.

190. უნებური გულისზრახვები წინმსწრები ცოდვისგან აღმოცენდება, ხოლო ნებსითი - ჩვენი თვითუფლებრივი ნებისგან. აქედან, პირველთა მიზეზებად მეორენი წარმოჩნდებიან.

191. ჩვენი სურვილის საწინააღმდეგო უკეთურ გულისზრახვებს ჩვენგან წუხილი ახლავს და ამიტომაც მყისიერად განქარდებიან, ხოლო სურვილისმიერთ - სიხარული, რის გამოც ძნელია მათგან თავის დაღწევა.

192. სიამეთმოყვარე ადამიანს მწუხარებაში აგდებს გაკიცხვები და შეჭირვებები, ღვთისმოყვარეს კი - ქება-დიდებანი და მრავლისმქონეობანი.

193. ღვთის მსჯავრთა არმცოდნე ადამიანი კლდოვან გზაზე გადის გონებით და ნებისმიერი ქარისგან ადვილად ენარცხება ქვევით, რადგან აქებენ რა, ამპარტავნებს, კიცხავენ რა, წყრება, შვებაშია რა, აღვირახსნილი ხდება, შეჭირვებულია რა, მწუხარებს, შემცნობია რა, თავი მოაქვს, ვერ შეიცნობს რა, შემცნობად აჩვენებს თავს, სიმდიდრეშია რა, თავმომწონეობს, სიღარიბეშია რა, პირფერობს, ნაყროვანებაშია რა, თავხედდება, მმარხველობს რა, ცუდმედიდობს, მამხილებლებს ექიშპება, ხოლო იმათ, რომლებიც შეუნდობენ, სულელებივით ეპყრობა.

194. დიახ, როდესაც მავანი ვერ შეძლებს იმას, რომ ქრისტეს მადლით მოიპოვოს ჭეშმარიტების ცოდნა და ღვთის შიში, იგი არა მხოლოდ ვნებებისგან, არამედ შემთხვევებისგანაც საშინელ ჭრილობებს მიიღებს.

195. როდესაც დახლართული საქმის მოგვარება გსურს, ის ეძიე, რაც ამ საქმესთან დაკავშირებით ღვთისთვის სათნოა, და ჰპოვებ კიდეც მის სასიკეთო გადაწყვეტას.

196. რა საქმეებიც სათნოა ღვთისთვის, იმ საქმეებსვე ჰმსახურებს აგრეთვე მთელი ქმნილება, მაგრამ რასაც კი განერიდება იგი, მსგავსადვე იმას ქმნილებაც წინ აღუდგება.

197. ვინც ეწინააღმდეგება სამწუხარო შემთხვევებს, როგორც უმეცარი, უპირისპირდება ღვთის ბრძანებას, ხოლო ვინც ჭეშმარიტი ცოდნის კვალობაზე იწყნარებს მათ, ამგვარი ვინმე, წერილის თანახმად, "დაუთმობს უფალს" (ფს. 26.14).

198. როდესაც მოიწევა განსაცდელი, ეძიე არა ის, თუ რის გამო და საიდან შეგემთხვა იგი, არამედ ის, თუ როგორ დაითმინო ეს განსაცდელი მადლიერებით, დაუმწუხრებლად და ძვირუხსენებლად.

199. უცხო უკეთურება არ შეგვმატებს ცოდვას, თუ ჩვენ უკეთური აზრებით არ მივიღებთ მას.

200. თუკი ძნელად ვიპოვით ვინმეს, ვინც განსაცდელთა გარეშე სათნოეყო ღმერთს, მაშ, გვმართებს მადლიერნი ვიყოთ ღვთისა ყოველი შემთხვევის გამო.

201. პეტრეს ღამეული თევზაობა რომ წარუმატებელი არ ყოფილიყო, დღისეულს ვერ ჰპოვებდა იგი; პავლე რომ ხორციელად არ დაბრმავებულიყო, გონითად ვერ აახელდა თვალს; სტეფანესთვისაც რომ არ დაეწამებინათ ცილი როგორც ღვთისმგმობისთვის, არ გაეხსნებოდა მას ცანი და ვერ იხილავდა იგი ღმერთს390.

202. ისევე როგორც სათნოებად ითქმის საღვთო საქმე, ასევე განსაცდელად ითქმის მოულოდნელი შეჭირვება.

203. ღმერთმა გამოსცადა აბრაამი (შესაქ. 22.1 და შემდ.), ესე იგი მისივე სარგებლობისთვის შეაჭირვა იგი, თუმცა არა იმიტომ, რომ შეეცნო უფალს, თუ როგორია აბრაამი (რადგან იცოდა მან იგი, რომელიც ყოველთა მცოდნეა ვიდრე მათ დაბადებამდე), არამედ იმიტომ, რომ სრული რწმენის გამოვლინების შესაძლებლობა მიეცა მისთვის.

204. ყოველი შეჭირვება ააშკარავებს ჩვენი ნების მიდრეკილებას, მარჯვნივაა იგი მიდრეკილი თუ მარცხნივ. ამის გამო იწოდება მემთხვეული შეჭირვება განსაცდელად, რადგან დაფარულ ნება-სურვილთა გამოცდას უწყობს იგი შეჭირვებულს.

205. ღვთის შიში გვაიძულებს, რომ ვებრძოლოთ უკეთურებას, ხოლო როდესაც ვიბრძვით, ღვთის მადლი აღხოცავს მას.

206. სიბრძნეა არა მხოლოდ ის, რომ ბუნებრივი კანონზომიერების შესაბამისად ვიცოდეთ ჭეშმარიტება, არამედ აგრეთვე ისიც, რომ დავითმენდეთ ჩვენს შეურაცხმყოფელთა უკეთურებას როგორც კუთვნილს, რადგან რომლებიც პირველში დარჩნენ, ამპარტავნებით განლაღდნენ, ხოლო რომლებმაც მეორეს მიაღწიეს, თავმდაბლობა მოიპოვეს.

207. თუ გსურს, რომ არ იმართებოდე ბოროტი გულისზრახვებისგან, განიკუთვნე არარაობა სულისა და შეჭირვება ხორცისა, ხოლო ეს - არა ნაწილობრივ, არამედ ყოველ ჟამს, ყოველ ადგილას და ყოველ საქმეში.

208. ვინც შეჭირვებებს ნებაყოფლობით აჩვევს თავს, ვერ იბატონებს მასზე უნებლიე გულისზრახვები, ხოლო ვინც პირველს არ განიკუთვნებს, მეორისგან ტყვევდება, თუნდაც არ უნდოდეს.

209. როდესაც შეურაცხყოფილს გაგიმკაცრდება გულ-გვამი, ნუ დამწუხრდები იმაზე, რომ განგებულებითად აღიძრა შენში ის, რაც ადრიდანვე შიგნით გქონდა, არამედ გიხაროდეს, რომ დაფარული გულისზრახვები გამოგივლინდა, და შემუსრე ისინი, გეცოდინება რა, რომ შემოტევისთანავე მათი აღხოცვისას უკვე აღძრული ბოროტებაც, როგორც წესი, მათთან ერთად აღიხოცება.

210. გულის შემუსრვილობის გარეშე სრულიად შეუძლებელია თავის დახსნა ბოროტებისგან, ხოლო გულს მუსრავს სამნაწილედი თავშეზღუდვა: ძილისგან, ვამბობ, საჭმლისგან და ხორციელი შვებისგან, რადგან ამათი სიჭარბე ვნებათსიამეს შთაგვინერგავს, ხოლო ვნებათსიამე უკეთურ გულისზრახვებს აღმოაცენებს, უპირისპრდება კი იგი ლოცვასაც და ჯეროვან მსახურებასაც.

211. თუ წილად გხვდება ძმათა მბრძანებლობა, დაიცავი შენი მოვალეობა და შემოპასუხების შიშით არ შეიკავო თავი იმის თქმისგან, რაც საჭიროა, რადგან ვინც შეისმენს, საზღაური გექნება მისი სათნოების გამო, ხოლო ვინც არ შეისმენს, ყოვლითურთ მიუტევე მას, და სათანადოდ მიიღებ მისგან, ვინც თქვა: "მიუტევეთ და მოგეტევებათ თქვენ" (მთ. 6.14).

212. ბაზარს ჰგავს ყველა შემთხვევა. ვინც იცის ვაჭრობა, ბევრს სარგებლობს მისგან, ხოლო ვინც არ იცის, ზარალს იღებს.

213. ვინც ერთ სიტყვაზე არ დაგემორჩილება, ნუ აიძულებ მას შეკამათებით, არამედ ეცადე, რომ ის სარგებელი, რაც მან უარყო, შენ შესძინო შენს თავს, რადგან მის გამოსწორებაზე მეტად ძვირუხსენებლობა გარგებს შენ.

214. როდესაც ერთის დაზიანება მრავალზე განივრცობა, მაშინ არ გმართებს სულგრძელობა, არცთუ საკუთარი თავისთვის სასარგებლოს ძიება, არამედ - მრავალთათვის, რომ გადარჩნენ. ამიტომაც ერთნაწილედ სათნოებაზე უფრო სასარგებლო მრავალნაწილედი სათნოებაა.


215. როდესაც ვინმე ამა თუ იმ ცოდვაში ჩავარდება და ცთომილების შესაბამისი მწუხარება არ ექნება, ამგვარი ადამიანი კვლავაც ადვილად გაეხვევა იმავე ბადეში.

216. ისევე როგორც არ იღებს ლომი მეგობრულად ხბოს, ასევე არც აღვირახსნილება განიკუთვნებს წადიერად საღვთო მწუხარებას.

217. ისევე როგორც არ ხდება ცხვრის თანაყოფა მგელთან ნაშიერთა გასაჩენად, ასევე არც გულისმიერი შეჭირვებისა - ნაყროვანებასთან სათნოებათა დასაბადებლად.

218. არავის ძალუძს, რომ საღვთო შეჭირვება და მწუხარება ჰქონდეს, თუ უპირველესად ამათ მიზეზებს არ შეიყვარებს.

219. ღვთის შიში და მამხილებლობა მწუხარებას განისაკუთრებს, ხოლო მმარხველობა და მღვიძარება შეჭირვებას თანაშეეტკბობა.

220. ვინც წმინდა წერილის მცნებებსა და შეგონებებზე არ იზრდება, გაიდენება იგი ცხენის მათრახითა და ვირის სახრეთი (შდრ. იგავ 26.3), ხოლო თუ ამათაც განაგდებს, მაშინ "აღვირითა და ლაგმით მოითრგუნება მისი ყბები" (ფს. 31.9).

221. მცირე ვნებათაგან ადვილად დამარცხებული კანონზომიერად არის დიდთა მონადაც ქცეული, ხოლო მცირეთა მომძაგებელი დიდთა წინააღმდეგ უფლის მიერ ამხედრდება.

222. ნუ შეეცდები მხილებით არგო სათნოებებით მოამპარტავნეს, რადგან შეუძლებელია, რომ ერთი და იგივე ადამიანი თავმომწონეც იყოს და ჭეშმარიტების მოყვარულიც.

223. ქრისტეს ყოველი სიტყვა ღვთის წყალობას, სამართლიანობასა და სიბრძნეს წარმოაჩენს და ამათ ძალას სმენის გზით შთანერგავს წადიერად მსმენელებში. ამიტომაც, უმოწყალოებმა და უსამართლოებმა, უსიამოვნოდ რომ უგდებდნენ ყურს, ვერ შეძლეს ღვთის სიბრძნის შეცნობა, არამედ ჯვარსაც კი აცვეს იგი, დამმოძღვრელი. მაშ, დავუკვირდეთ ჩვენც, წადიერად ვუსმენთ მას თუ არა (შდრ. მრ. 12.37), რადგან თქვა მან: "ჩემი მოყვარული დაიცავს ჩემს მცნებებს და იგი შეყვარებული იქნება ჩემი მამის მიერ, და მე შევიყვარებ მას და გამოვუჩენ მას ჩემს თავს" (ი. 14.21). ხედავ, თუ როგორ დაფარა მან თავისი გამოჩინება მცნებებში? დიახ, ყველა მცნების გარემომცველია ღვთისა და მოყვასისადმი სიყვარული, რაც შემყარდება ნივთთაგან განშორებისა და გულისზრახვათა დაწყნარებულობის შედეგად.

224. ამის მცოდნე უფალი გვამცნებს ჩვენ, როდესაც გვეუბნება: "ნუ ზრუნავთ ხვალისთვის" (მ. 6.34), და ჯეროვნადაც, რადგან ვინც ნივთთაგან და მათზე ზრუნვისაგან არ გათავისუფლებულა, როგორღა შეძლებს უკეთურ გულისზრახვათაგან თავის დაღწევას? ხოლო გულისზრახვებით გარემოცული როგორღა იხილავს მათ მიერ დაფარულ გვამოვან ცოდვას, რაც არის წყვდიადი და ბურუსი სულისა, უკეთური აზრებისგან და საქმეებისგან დასაბამის მიმღები, როდესაც, ერთი მხრივ, ეშმაკი ძალდაუტანებელი თავდასხმის შედეგად გამოცდას აწყობს და ცოდვის სათავეს წარმოაჩენს, მეორე მხრივ კი ადამიანი წადიერად შეეტკბობა მას გემოთმოყვარეობისა და ცუდმედიდობის მიერ (რადგან თუნდაც რომ განსჯითად არ ყოფილიყო იგი ამის მსურველი, მოქმედებითად მაინც მოწადინე იყო და შემწყნარებელი), ხოლო ამ გარემომცველი ცოდვის ვერდამნახავი როდისღა ილოცებს იმაზე, რომ განიწმინდოს მისგან? ამასთან, თუ განწმენდილი არ იქნება იგი, როგორღა ჰპოვებს წმინდა ბუნების ადგილს (შდრ. ეზეკ. 37.27), ხოლო ხსენებულ ადგილს თუ ვერ ჰპოვებს, როგორღა იხილავს შინაგან სახლს ქრისტესას, თუკი ვართ ჩვენ სახლი ღვთისა, თანახმად საწინასწარმეტყველო, სახარებისეული და სამოციქულო სიტყვისა (ზაქარ. 2.10; ი. 14.23; Iკორ. 3.16; ებრ. 3.6) ?

225. მაშ, გვმართებს, რომ ზემოთქმულთა მიმდევრობის შესაბამისად ვეცადოთ სახლის პოვნას და ლოცვაში განტკიცებულებმა დავაკაკუნოთ მასზე (მ. 7.7), რომ ან ამ ცხოვრებაში ანდა გარდაცვალებისას გაგვიხსნას უფალმა კარი და არკი მოხდეს ისე, რომ  გვითხრას მან ჩვენ, ღვაწლის არმქონეთ: "არ გიცნობთ თქვენ, საიდან ხართ" (ლკ.13.25); ხოლო არამარტო ის გვმართებს, რომ ვითხოვოთ და მივიღოთ, არამედ ისიც, რომ ბოძებული დავიცვათ, რადგან არიან მავანნი, რომლებიც მიღების შემდეგაც კი წარწყმდნენ. ამიტომაა, რომ ზემოთქმულ საქმეთა ლიტონ ცოდნას ანუ, რაც იგივეა, შემთხვევით გამოცდილებას, შესაძლოა, გუშინ განსწავლულები და ახლებიც მოიპოვებენ, მაგრამ მოთმინებით ხანგრძლივად ღვწას ძლივს ახერხებენ ის ბერებიც კი, კეთილმსახურნი და დიდად გამოცდილნი რომ არიან, რომლებმაც ხშირად უყურადღებობის გამო წარწყმიდეს მიღებული და ნებაყოფლობით შრომათა მიერ ახლად იძიეს და ჰპოვეს კიდეც. ამიტომ, ჩვენც ნუ დავცხრებით ამგვარად ღვწისგან, ვიდრე არ მოვიპოვებთ მას, წარუპარველს.

226. აი, ეს სამართალნი შევიცანით სულიერი რჯულისა, მცირედი მრავლისაგან, რომელთა შესწავლასა და აღსრულებას თვით დიდი მეფსალმუნეც გამუდმებით შეაგონებს იმათ, უწყვეტად რომ ფსალმუნებენ უფალ იესოს მიერ, ვისაც შეჰფერის დიდება, მპყრობელობა და თაყვანისცემა აწ და უკუნისამდე. ამინ.

წმ. მარკოზ მონაზონი
ეპისტოლე ნიკოლოზ მონაზონისადმი

ფრიადსასურველ შვილს ნიკოლოზს!

რადგან ამას წინათ დიდად დაფიქრდი საკუთარ ცხონებაზე და მეტისმეტი წუხილი გქონდა საღვთო ცხოვრების გამო, გვესაუბრებოდი კიდეც ჩვენ და მოგვითხრობდი შენს შესახებ, თუ როგორი ღვწისა და მდუღარე მოსწრაფების მიერ განიზრახავდი უფალთან შეტკბობას გამკაცრებული მოღვაწეობით, მარხვითა და ყოველგვარი შეჭირვებით, ასპარეზობდი რა ფრიადი მღვიძარებითა და გაძლიერებული ლოცვით, ამასთან, იმასაც გვაუწყებდი, თუ როგორი ბრძოლები და ხორციელ ვნებათა რა სიმრავლენი ღვივდება სხეულებრივ ბუნებაში და მხედრდება სულის წინააღმდეგ ჩვენი გონების რჯულთან მოქიშპე ცოდვის რჯულის მიერ (შდრ. რომ. 7.23), განსაკუთრებით კი იმას წუხდი, თუ რა უკიდურეს მშფოთვარებაში გაგდებდა მრისხანებისა და გულისთქმის ვნებები, თან ეძიებდი რაიმე გზას და სიტყვიერ სწავლებას, თუ რა შრომისა და მოღვაწეობის შედეგად შეიძლებოდა აღმატებოდი ზემოხსენებულ დამღუპველ ვნებებს.

იმ ჟამს, რაოდენ შესაძლებელი იყო, პირისპირ შევაგონებდით შენს სიყვარულს და ვნერგავდით შენში სულისმარგებელ აზრებსა და განსჯებს, წარმოგიჩენდით რა იმას, თუ გონებისა და ნათელმოსილი მოაზროვნეობითი ცოდნის რაგვარი ამოქმედებითა და ასკეტური დამაშვრალობით უნდა იღვაწოს, თანახმად სახარებისა, მადლისგან შეწევნილმა სულმა სარწმუნოების მიერ, რომ შეძლოს მან ბოროტების შიგნით მოთუხთუხე უკეთურებათა, განსაკუთრებით კი - ზემოხსენებულ ვნებათა, დაძლევა, რადგან რა ვნებებსაც უფრო შეეთვისება სული წინასწარი მიდრეკილებისა და ჩვევის შედეგად, მომეტებულად სწორედ მათგან წაითრევა ქვევითკენ და მათვე წინააღმდეგ მართებს მას უფრო გულმოდგინედ და შეუსუსტებლად მორკინალობა, ვიდრე არ დაიმორჩილებს უკეთურების ხორციელ და პირუტყვულ მოქმედებებს, რომელთაგანაც იყო აქამდე დათრგუნული და ქვეწათრეული, რაჟამს გულისზრახვათა შიგნით დაფარული თანხმობის შედეგად ფიქრების უწყვეტი გახსენებითა და უკეთური ღვწით ტყვედ წაიყვანებოდა იგი.

მას შემდეგ, რაც სხეულებრივად, - და არა გულით, - მცირე ხნით განვეშორეთ შენს პირისახეს და წავედით უდაბნოში ქრისტეს ჭეშმარიტ მოღვაწეებთან და მორკინალებთან, რომ ჩვენც, თუნდაც მცირედით, გვეასპარეზა და თანაგვეღვაწა ამ ძმებთან ერთად (რომლებიც ახოვნად ერკინებოდნენ მტრულ ძალებსა და ვნებებს), კერძოდ, განგვეშორებინა მცონარება, უზრუნველობა განგვეგდო ჩვენგან და ღვთისადმი სათნოყოფის სურვილით ძალმოცემულებს გამოგვეჩინა ყოველგვარი მოსწრაფება და გულმოდგინება, ამის გამო განვიზრახეთ, რომ მცირედი რამ სულისმარგებელი შეგონება და დარიგება ასოთა მიერ დაგვეჩხრიკა შენი სიწრფელის მიმართ, რომ იმათ შესახებ, რაზეც პირისპირ გესაუბრებოდით, სიტყვამოკლედ და ზომიერად დაწერილი ჩვენი შეგონების გულმოდგინედ წამკითხველს, თითქოსდა ჩვენი თანდასწრებით, სულიერი სარგებელი მოგემკო.

მაშ, ვალდებული ხარ, ჰოი შვილო, რომ ღვთიური სარგებლის სათავე აქედან განსაზღვრო; გმართებს, შეუნელებელი გულმოდგინებით დაუვიწყებლად და მარადსახსოვრად გულისხმაჰყოფდე კაცთმოყვარე ღვთის განგებულებასა და ქველმოქმედებას, რასაც შენი სულის საცხონებლად ავლენდა და ავლენს იგი შენდამი. ნუ მოხდება ისე, რომ ბოროტების დავიწყებით ანდა მცონარების მიზეზით დაგეფაროს შენ და არ იხსენებდე მის აურაცხელ და დიად კეთილ საქმეებს და ამ მიზეზით უსარგებლოდ და უმადლოდ გალიო შენი ცხოვრების დარჩენილი ჟამი, რადგან ხსენებული უწყვეტი გახსენებანი ნესტრისებრ ჩხვლეტს გულს და ყოველჟამს სინანულისკენ, თავმდაბლობისკენ, სულშემუსვრილი მადლიერებისკენ, ყოველგვარი კეთილი სწრაფვისკენ, კარგი ზნე-ჩვევებისა და ყველა საღვთო სათნოების ღვთისადმი უკუმიგებისკენ მიმართავს მას, მარადის კეთილსინდისიერი ნებით შემმეცნებელს საწინასწარმეტყველო სიტყვისას: "რა მივაგო უფალს იმ ყოველივეს სანაცვლოდ, რაც მან უკუმომაგო მე?" (ფს. 115.3). მართლაც, როდესაც, დაწყებული შესაქმიდან, გულისხმაჰყოფს სული კაცთმოყვარე ღვთის მიერ აღსრულებულ კეთილ საქმეებს, ანდა იმას, თუ რაოდენ საფრთხეს დააღწია მან თავი მრავალგზის, ან კიდევ იმას, თუ როგორ მოხდა, რომ იგი, ესოდენ უკეთურებებში შთაკვეთებული და ხშირად ნებაყოფლობით გადამცდარი ცოდვებისაკენ, არ გადაეცა, - თუმცა კი იქნებოდა სამართლიანი, - მაცდურ სულებს მის წარსაწყმედად და მოსაკვდინებლად, არამედ სულგრძელად თვალი არიდა რა მან, კაცთმოყვარე მეუფემ, ჩადენილ ცოდვებს, დაიცვა ჩვენი სული, მისი მოქცევის მომლოდინემ, რომელსაც, მტრული და უკეთური ძალებისადმი ვნებათა მიერ ნებსით დამონებულს, თავადვე ზრდიდა, იფარავდა და ყოველგვარად მეურვეობდა, ბოლოს კი, კეთილი ნიშანცემით, ცხონების გზისკენაც უწინამძღვრა და, შთაუნერგა რა გულში სიყვარული ასკეტური ცხოვრებისადმი, შეაძლებინა ამა სოფლისა და მისი ხორციელი სიამეების საცთურთა სიხარულით მიტოვება, ასკეტური წესის ანგელოზებრივი სქემით განამშვენა იგი და საშუალება მისცა იმისა, რომ წმინდა მამათა მიერ ადვილად მომხდარიყო ძმობის კრებულში მისი მიღება.

მაშ, ვინღა იქნება იმათგან, ვისაც კეთილსინდისიერი გონება აქვს და გულისხმაჰყოფს ამ ყოველივეს, რომ არ მკვიდრობდეს მუდამჟამს გულის შემუსვრილობაში? მართლაც, ვისაც ესოდენი წინდი აქვს წინსწრები სიქველეებისა და ვისაც ამათ გამო წინასწარ არაფერი კარგი არ ჩაუდენია, განა არ უნდა აღიჭურვოს მარადჟამს ურყევი რწმენით, მას შემდეგ, რაც ასე განსჯის: თუკი მე, რომელსაც კარგი არაფერი ჩამიდენია, არამედ, პირიქით, ბევრიც შემიცოდავს მის წინაშე, მიმოვიქცეოდი რა ხორციელ სიბილწეებში და მრავალ სხვა უკეთურებაში, არათუ ჩემი ცოდვებისებრ აღმისრულა მან, არცთუ ჩემი ურჯულოებისებრ მომიზღო სანაცვლო (შდრ. ფს. 102.10), არამედ ესოდენი საბოძვარნი და მადლნი განაგო ჩემს საცხონებლად, მაშ, თუკი ამის შემდეგ სრულად მივეცემი მის მსახურებას მთელი ჩემი წმინდა ცხოვრებითა და სათნოებებში წარმატებით, რაოდენ სიკეთეთა და სულიერ ნიჭთა ღირსად გამხდის იგი, რაჟამს ყოველგვარ კეთილ საქმეში გამაძლიერებს, წარმმართავს და მიწინამძღვრებს მე?

ამიტომ, ვისაც მუდამჟამს ამგვარი აზრი აქვს და არ ივიწყებს ღვთის კეთილ საქმეებს, სირცხვილში აგდებს თავისთავს, განმართებს მას და ასწრაფებს სათნოების ყოველგვარი კეთილი მოღვაწეობისა და სამართლიანობის ყოველგვარი მოქმედებისკენ, არის რა ყოველჟამს მგზნებარე, ყოველჟამს მზადყოფნაში ღვთის ნების აღსასრულებლად.

მაშ, საყვარელო შვილო, გაქვს რა, ქრისტეს მადლით, ბუნებითი გონიერება, ყოველჟამს დაიცავი შენში ეს საღი აზრი და კეთილი გულმოდგინება; ნურც დამღუპველი დავიწყება გადაგეფარება, ნურც იმ მცონარებით დაბრკოლდები, გონებას რომ არარად აქცევს და ცხოვრებისგან განაშორებს მას, ნურც უმეცრება, მიზეზი ყველა ბოროტებისა, დაგიბნელებს გულისზრახვას, ნურც ყოვლადუკეთური გულგრილობა შეგიტყუებს, ნურც ხორცის სიამე წაგითრევს, ნურც ნაყროვანება დაგძლევს, ნურც გულისთქმა დაგიტყვევებს გონებას, ნურც სიძვისმიერ გულისზრახვებს ისათნოებ, ბილწი რამ რომ არ ჩაიდინო შენსავე თავში, ნურც ის მოხდება, რომ დაგამარცხოს ძმათმძულვარების მშობელმა მრისხანებამ, ისე რომ, უბადრუკი რამ და უგვანი საბაბის გამო, სხვაც დაამწუხრო და შენც დამწუხრდე, ამასთან შენი მოყვასის წინააღმდეგ უკეთური გულისზრახვები შემოიკრიბო შენს ხსოვნაში, განუდგე ღვთისადმი წმინდა ლოცვას, მონად აქციო გონება, მხეცური გულისზრახვით ქვეგახედო შენს თანასულიერ ძმას, ხორციელი აზროვნების პირუტყვული ზნე-ჩვევით შეიბორკო სინდისი და, შედეგად, გადაეცე უკეთურ სულებს (რომლებსაც დაემონე), რათა განგსწავლონ შენ გარკვეულ დრომდე, - იმ დრომდე, სანამ ყოველმხრივ უღონოქმნილი შენი გონება, ქვედანთქმული მწუხარებისა და მცონარების მიერ, და წინმსწრებ მიზეზთა გამო დამკარგავი საღვთო წარმატებისა, კვლავ არ გადადგამს პირველ ნაბიჯს, დიდი სიმდაბლით, ცხონების გზის დასაბამისკენ, რომ მეტისმეტად დამაშვრალმა ლოცვებით და მთელი ღამის მღვიძარებებით აღხოცოს ის, რაც შესცოდა, თავმდაბლობით და აღსარებით წინაშე ღვთისა და მოყვასისა. აი, ამ სახით კვლავ იწყებს იგი გამოფხიზლებას და, საღვთო მადლით, სახარებისეული ცოდნის სინათლის მიერ გაბრწყინებული შეიცნობს, რომ ვინც თავის თავს მთლიანად არ გადასცემს ჯვარს თავმდაბლობისა და არარადქცევის განზრახულებით, ვინც არ დაიგდებს თავს ყველას ქვეშ და უფლის გამო სიხარულით არ დაითმენს ყოველივეს, - გათელვას, არად ჩაგდებას, შეურაცხყოფას, უსამართლოდ გმობას, დაცინვასა და აბუჩად აგდებას, ამასთან, ვინც სრულად არ იძიებს შურს იმაზე, რაც კაცობრივია, კერძოდ დიდებაზე, პატივზე, ქება-შესხმაზე, სიამეებზე (საჭმელი იქნება ეს, სასმელი თუ შესამოსელი), ამგვარი ვინმე ვერ შეძლებს იმას, რომ ჭეშმარიტი ქრისტიანი გახდეს.

ასე რომ, რადგან წინ გვიდევს ესოდენი ღვაწლი, მორკინალობა და გვირგვინები, სანამდე უნდა ვიხდიდეთ სასაცილოდ თავს მოჩვენებითი კეთილმსახურების გამომეტყველებით, მოტყუებით ვმონებთ რა უფალს, რადგან სხვას ფიქრობენ ჩვენზე ადამიანები და სხვად ვჩანვართ დაფარულთა მცოდნის წინაშე? დიახ, მრავალნი გვთვლიან ჩვენ წმინდანებად, მაშინ როცა ზნე-ჩვევით კვლავ და კვლავ ველურები ვართ, და თუმცა გვაქვს, ჭეშმარიტად, ხატი ღვთისმსახურებისა, მისი ძალა კი ღვთის წინაშე არ მოგვიპოვებია (შდრ. II ტიმ. 3.5), ბევრისთვის ვჩანვართ ჩვენ ქალწულნი და განწმენდილნი, დაფარულთა მცნობისთვის კი - შინაგანად ბიწიერნი უწმინდურებით, როგორც სიძვის ზრახვათა შემწყნარებელნი და ვნებათა მოქმედებებში ჩაჭაობებულნი, რომლებსაც, როგორც ჯერ კიდევ მოჩვენებითად მოღვაწეებს, კვლავაც გვალაღებს კაცთაგან ქება და გონებით ისევ ბრმები ვართ.

მაშ, კიდევ რამდენ ხანს უნდა იყოს ჩვენი სვლა გონების ამაოებაში, ვართ რა სახარებისეული გონების ვერმიმღებნი? როდისღა შევიცნობთ სინდისისმიერ მოღვაწეობას, რომ გულმოდგინედ შევუდგეთ მას და ვპოვოთ კიდევ სინდისისმიერი კადნიერება? ჯერჯერობით ხომ მარტოოდენ გარეგანი ადამიანის მოჩვენებით სიმართლეში ვმტკიცობთ და ჭეშმარიტ ცოდნას მოკლებულნი მხოლოდ გარეგანი საქმეებით ვიტყუებთ თავს, რადგან ის გვსურს, რომ მოვეწონოთ ადამიანებს, ამ გზით კი მოვინადიროთ მათგან დიდება, პატივი და ქება-შესხმანი.

უთუოდ მოვა წყვდიადის დაფარულთა ცხადმყოფელი და გულის განაზრახთა გამომაჩინებელი, პირუთვნელი მსაჯული, ვინც არც მდიდარს ეკრძალვის, არც ღარიბს სწყალობს, ვინც აღძარცვავს ჩვენგან გარეგან სახეს და შიგნით დაფარულ სინამდვილეს ააშკარავებს, ვინც ჭეშმარიტ მოასპარეზეებსა და მორკინალებს, სინდისიერად რომ იღვწიან, ანგელოზთა თანდასწრებით გვირგვინოსანჰყოფს საკუთარი მამის წინაშე, ხოლო პირფერნი, ღვთისმოსაობის ხატით მოსილნი და მხოლოდღა კაცთა თვალისთვის მოჩვენებითად მოღვაწენი, რომლებიც სწორედ ამგვარ ღვაწლში მტკიცობენ ფუჭად და თავიანთ თავს იტყუებენ, გამოაშკარავებულნი იქნებიან მის მიერ წმინდანთა და მთელი ზეციური მხედრობის ზენა ეკლესიის წინაშე, ხოლო ამ სახით საშინლად შერცხვენილნი წარიგზავნებიან გარესკნელ წყვდიადში, მსგავსად იმ სულელი ქალწულებისა, მარტოოდენ გარეგნულად რომ დაიმარხეს ქალწულება (თუმცა ეს სასაყვედურო არ იყო მათთვის, პირიქით, ნაწილობრივ ზეთიც ჰქონდათ მათ ჭურჭლებში, ანუ, სხვაგვარად, რაღაც სათნოებათა, გარეგან წარმატებათა და რაღაც ნიჭთა თანაზიარნი ისინიც იყვნენ და ამის გამო მათი ჩირაღდნებიც რაღაც დრომდე ანთებული იყო), მაგრამ უზრუნველობის, უმეცრებისა და მცონარების მიზეზით წინდახედულება არ გამოიჩინეს და ზედმიწევნით ვერ შეიცნეს შიგნით დაფარულ ვნებათა გროვა, უკეთურ სულთა მიერ მართული, არამედ საპირისპირო მოქმედებათა მიერ თავიანთი აზრები გახრწნეს და, შეიტკბეს რა გულისზრახვები, ხსენებულ აზრთა ზიარნი გახდნენ, ფარულად მათგან შეცდენილნი და დაძლეულნი, რომლებიცაა: უბოროტესი შური, ღვარძლი სიკეთისმოძულე, განხეთქილება, ქიშპობა, სიძულვილი, მრისხანება, სიცხარე, ავმეხსიერება, პირფერობა, გულისწყრომა, ამპარტავნება, ცუდმედიდობა, კაცთმოთნეობა, თავმოთნეობა, ვერცხლისმოყვარეობა, მოწყინება, ხორციელი გულისთქმა (გულისზრახვებში რომ მოქმედებს ვნებათსიამეს), ურწმუნოება, ღვთის უშიშობა, სიმხდალე, შეწუხებულობა, შეპასუხება, მოამაყეობა, ძილქუშობა, თავმომწონეობა, თავისმართლება, მზვაობრობა, ქედმაღლობა, დაუკმაყოფილებლობა, უძღებობა, ანგარება, უიმედობა (რაც ყველაზე საშინელია) და სხვა ამგვარი, რაც კი არსებობს უკეთურების დახვეწილი რამ მოქმედება. ხსენებულმა ქალწულებმა ყველაფერი, თუკი რამ მადლის ნაწილი ჰქონდათ - ქველისსაქმენი, ღირსეული მოღვაწეობა და ისიც კი, კაცთა თვალისთვის რომ მოქმედებდნენ და ქებას რომ იმკიდნენ მათგან - ეს ყოველივე ცუდმედიდობისა და კაცთმოთნეობის სულებს მიჰყიდეს და, სხვა ვნებებთანაც ზიარებით, კარგი საქმენი შეურიეს უკეთურ და ხორციელ ზრახვებს, შედეგად კი თვით ეს საქმენიც არასათნონი და უწმინდურნი გახადეს მათვე, ისევე როგორც კაენის მსხვერპლი, მოაკლდნენ რა სიძის სიხარულს და დაეხშოთ რა ზეციური სანთიობო.

ამ ყოველივეს აწონ-დაწონვით, განჩხრეკით და შემოწმებით უნდა შევიცნოთ და გულისხმავყოთ, რა დღეშიც ვართ ჩვენ, და ვიდრე კვლავ გვაქვს ჟამი სინანულისა და მოქცევისა, გამოვისწოროთ ჩვენი თავი, ხოლო ჩვენგან ქმნილი სიკეთენი, სიწმინდით აღსრულებულნი, ჭეშმარიტი და წმინდა იყოს, შეურევნელი ხორცის ზრახვებთან, რომ არ აღმოჩნდეს უკუგდებული, როგორც ის მსხვერპლი, ღვთის უშიშობას, გულგრილობას და ნაკლებობას ჭეშმარიტი მცოდნეობისას რომ შეუბილწავს. არ მოხდეს ისე, რომ დავითმინოთ შეჭირვება ქალწულობისა, თავშეზღუდვისა, მღვიძარებისა, მმარხველობისა და კეთილმესტუმრეობისა, გავლიოთ დღენი ამგვარ ღვაწლში, ხოლო შემდეგ, ზემოხსენებულ ვნებათა გამო, ყოველივე ის, რაც ღირსეული გვეჩვენებოდა, როგორც მსხვერპლი ბიწიერი, არ შეიწყნაროს ზეციერმა მღვდელმა ქრისტემ.

მაშ, ჰოი შვილო, მას, ვისაც ნებავს, რომ აიღოს ჯვარი და ქრისტეს მიჰყვეს, უპირველესად ევალება, რომ მოიღვაწოს ცოდნა და გულისხმისყოფა თავის თავში გულისზრახვათა მუდმივი კვლევით, ცხონების გამო დიდი წუხილით, გონივრულობით, ღვთის მიმართ დიდი გულმოდგინებით და, ამასთან, გამოკითხვებით თანასულიერ და თანამოაზრე ღვთისმონათაგან, იმავე ღვაწლით რომ იღწვიან, რათა არ მოხდეს ისე, რომ არმცოდნემ, სად დადიხარ და რა წესით, სანათის შუქის გარეშე სიბნელეში მიაბიჯებდე, რადგან ვინც თვითრჯულია, ვინც სახარებისეული ცოდნისა და ვინმე გზამკველევის გარეშე მიდის, ბევრს ფერხდება, ვარდება კიდეც უკეთურის ბევრ ორმოში და ბევრ ხაფანგში, ბევრგზის ცდება, ბევრ საფრთხეს ხვდება და არკი იცის, როგორია ამ გზის ბოლო.

მრავალი ვინმე გადიოდა ბევრ ღვწას და შრომას, ბევრ გასაჭირს და გვემულებას დაითმენდა ღვთის გულისათვის, მაგრამ სწორედ თვითრჯულობამ, განუსჯელობამ, ამასთან, არმსაჭიროებლობამ მოყვასისგან სარგებლის მიღებისა უძალო და ფუჭი გახადა მათი ესოდენ დამაშვრალობა.

მაშ შენ, ჰოი საყვარელო შვილო, როგორც ამ სიტყვიერი შეგონების თავში გითხარი, თაყვანსაცემი და კაცთმოყვარე ღვთისგან შენდამი აღსრულებულ კეთილ საქმეებს ნუ დაივიწყებ, როგორც ბოროტებისა და მცონარების მიერ წარტაცებული და ქვეწათრეული, არამედ თვალწინ დაიდე ის სიკეთენი, შენი შობის დასაბამიდან ვიდრე ამ დრომდე, - სხეულებრივად თუ სულიერად, - შენზე რომ იქმნა, ჩაუკვირდი მათ და შეიმეცნე, თანახმად სიტყვებისა: "ნუ დაივიწყებ იმ ყოველივეს, რაც კი მისგან უკუმიგეგო" (ფს. 102.2), რათა ადვილად აღგეძრას გული ღვთის შიშითა და სიყვარულით. მაშ, უკუმიაგე მას, ძალისამებრ, მკაცრი ცხოვრება, სათნოებითი მოქალაქეობა, ღვთისმოსავი სინდისი, კეთილშეწყობილი სიტყვა, მართალი სარწმუნოება, მდაბალი ცნობიერება და, მოკლედ რომ ვთქვათ, მთლიანად შენი თავი ღმერთს განუკუთვნე, რიდით აღვსილმა იმ სიკეთეთა გახსენებით, კეთილი და კაცთმოყვარე მეუფისაგან რაც განიცადე, რათა ამ სახით, კეთილ საქმეთა ესოდენი ხსოვნის მიერ, უფრო კი, ზეგარდმო შეწევნის თანამოქმედებით, სიყვარულმა და სურვილმა თავისთავად დაგიჭრას გული, რომ საკვირველნი, რაც სხვათათვის, შენზე ბევრად უმჯობესთათვის, არ უქმნია მას, შენ აღგისრულა მისთვის საკუთრივი და გამოუთქმელი კაცთმოყვარეობით.

მაშ, ეცადე, რომ ღვთის მიერ შენზე აღსრულებულ სიკეთეთა ხსოვნა მოუკლებლად გქონდეს, განსაკუთრებით კი ის დიდი და საკვირველი მადლი და ქველისსაქმე გახსოვდეს დაუვიწყებლად, რაც მოგანიჭა მაშინ, წმინდა მიწიდან კონსტანტინოპოლისკენ რომ მიცურავდი შენს დედასთან ერთად, როგორც შენ თვითონ გითქვამს ჩემთვის, როდესაც ის საშინელი და შეუკავებელი ღელვა და დიდი ტალღა აღიძრა ღამით, რამაც ყველანი, ვინც ხომალდზე იყვნენ, მათ შორის მეზღვაურებიცა და თვით შენი დედაც, სიღრმეში ჩანთქა, ასეთ დროს კი, საკვირველი და საღვთო ძალის შეწევნით, მხოლოდღა შენ, და კიდევ ორი სხვა, ნაპირზე გამოირიყეთ და გადარჩით. შემდეგაც, როგორი განგებულებით მიგიყვანა მან ანკვირიაში, იქ, სადაც მამისეული თანალმობით მიგიღო შენ ერთმა კაცმა და სადაც სიყვარულით დაუკავშირდი უაღრესად ღვთისმოშიშ შვილს ეპიფანეს, რომ ორივენი, ვიღაც წმინდა კაცისგან ნაწინამძღვრებნი, დამდგარიყავით ცხონების გზაზე და საკუთარი შვილებივით მიეღეთ ღვთის წმინდა მონებს.

მართლაც, ყველა ამ სიკეთის სანაცვლოდ, რაც ღმერთმა შენზე აღასრულა, რა გაქვს იმგვარად ფასეული, მას რომ მიაგო, ვინც საუკუნო სიცოცხლისკენ უწოდა შენს სულს? ამიერიდან ხომ, სამართლიანობის კვალობაზე, უთუოდ გმართებს იცოცხლო არა კვლავაც შენი თავისთვის, არამედ ქრისტესთვის, ვინც შენთვის მოკვდა და აღდგა (IIკორ. 5.15), სამართლიანობის ყველა სათნოებისთვის, მცნებათა ყოველგვარი წარმატებისთვის, რომ ყოველჟამს ეძიებდე, რა არის ნება ღვთისა, - ნება კეთილი, სრული, კეთილსათნო (რომ. 12.2), - და მთელი ძალით ცდილობდე, რომ მას მიჰყვე კვალში.

გარდა ამისა, შვილო, შენი ახალგაზრდობა იმგვარად დაუმორჩილე ღვთის სიტყვას, როგორც ამას ითხოვს თავად სიტყვა. კერძოდ, წარუდგინე მას სხეული ცოცხალ, წმინდა და ღვთისსათნო მსხვერპლად, გონისმიერ მსახურებად (რომ. 12.1), ამასთან, გააშრე და გაახმე ხორციელი გულისთქმის ყოველგვარი სისველე სასმელ-საჭმელის სიმცირითა და მთელი ღამის მღვიძარებებით, რომ შენც თქვა წადიერად: "გავხდი მე როგორც თხიერი ყინვაში; შენი სიმართლენი არ დავივიწყე" (ფს. 118.83). როდესაც შეიცნობ, რომ ქრისტესი ხარ, შენი ხორცი ჯვარს აცვი, თანახმად სამოციქულო სიტყვისა, ვნებებთან და გულისთქმებთან ერთად (გალ. 5.24) და მოაკვდინე, თუმცა - არა მხოლოდ სიძვის საქმე, არამედ უკეთურ ძალთა მიერ ხორცში ამოქმედებული უწმინდურობაც. მართლაც, არა მხოლოდ აქამდე მიჰყავს ღვაწლი მას, ვინც მოელის ჭეშმარიტი, შეურყვნელი და მთლიანსრული ქალწულობის გვირგვინს, არამედ იგი, სამოციქულო მოძღვრებას შედგომილი, თვით ვნების რაობისა და აღძრულობის მოსაკვდინებლადაც მორკინალობს, თუმცა არც ამ სახით კმაყოფილდება და, მძაფრი ტრფიალებით მომლოდინე იმისა, რომ თავის სხეულში დაამკვიდრებს ანგელოზებრივ და უხრწნელ ქალწულობას, ლოცულობს, რომ განაქარვოს ლიტონი გულისთქმის მხოლოდღა აზრში გაფიქრებაც კი, რაც, სხეულებრივი ვნების აღძრულობისა და მოქმედების გარეშე, გონების თითქოსდა შეტოკებაში აღმოცენდება, ხოლო ამის მიღწევა შესაძლებელია მარტოოდენ სულიწმინდის ზეგარდმო შეწევნის, ძალისა და მომადლების შედეგად, თუ, რათქმაუნდა, არსებობენ ის ადამიანები, რომლებიც ამ მადლის ღირსნი არიან.

ამგვარად, ვინც მომლოდინეა წმინდა, უნივთო და უხრწნელი ქალწულობის გვირგვინისა, ასკეტურ შრომათა მიერ ჯვარს აცვამს ხორცს, თავშეზღუდვის სიმძაფრითა და ხანგრძლივობით "მოაკვდინებს მიწიერ ნაწილებს", "ხრწნის გარეგან ადმაიანს", ამცრობს მას და დანაოჭებულსა და ჩამომხმარს ხდის, რომ სარწმუნოებისა და ღვაწლის შედეგად, და მადლის მოქმედებით, დღითი-დღე განახლდეს (II კორ. 4.16), - უკეთესისკენ წარმატებული, სიყვერულით აღორძინებული, სიმშვიდით შემკობილი, სულისმიერი სიხარულით მხიარული, ქრისტესმიერი მშვიდობით წარმართებული, გულქველობით წინამძღვრებული, სიკეთით დაფარული, ღვთის შიშით გარემოცული, გონებითა და ცოდნით გასინათლებული, სიბრძნით გაბრწყინებული, თავმდაბლობით გზაგაკვალული.

ამ და ამათ მსგავს სათნოებათა მიერ სულიწმინდისგან განახლებული გონება თავის თავში ცნობს ღვთისსახოვანი ხატის ტვიფარს419, გულისხმაყოფს საუფლო მსგავსების გონითსა და გამოუთქმელ მშვენიერებას და შინაგანი რჯულის თვითნასწავლი და თვითნაცოდნი სიბრძნის სიმდიდრეს იხვეჭს.

მაშ, დაამცრე, შვილო, ახალგაზრდული სხეული, ზემოთქმულთა მიერ განაპოხე უკვდავი სული და ხსენებულ სათნოებათა მიერ განაახლე გონება სულიწმინდის თანამოქმედებით, რადგან ახლგაზრდობის სხეული, სხვადასხვა საჭმლითა და ღვინისმსმელობით გაპოხილი, დასაკლავად გამზადებულ ღორს ემსგავსება; სხეულებრივ სიამეთაგან მისი აგზნებულობით დაიკვლება სული და უკეთური გულისთქმისგან მისი მდუღარებით ტყვევდება გონება, რომელსაც აღარ ძალუძს დაუპირისპირდეს ხორცის სიამეებს, ვინაიდან სისხლის მოდინება სულის გადინებას განაპირობებს. განსაკუთრებით არ უნდა გასინჯოს ახალგაზრდობამ ღვინო, დაყნოსვითაც კი, რათა არ მოხდეს ისე, რომ ორმაგმა ხანძარმა, - ერთი მხრივ, შიგნიდან წარმოჩენილმა ვნების მოქმედებით, მეორე მხრივ კი, გარედან ზედდასხმულმა ღვინისმსმელობით, - ამათ მიერ მეტისმეტად აადუღოს ხორცის სიამეთმოყვარეობა, ხოლო სულიერი სიამეთმოყვარეობა თვითშემუსრვითი ღვაწლისა თავისი თავისგან განდევნოს და გულში შთანერგოს არეულობა და გაქვავებულობა. პირიქით, სულიერი გულისთქმის გამო, ახალგაზრდობამ არ უნდა მიიღოს წყალიც კი ჭარბად, რადგან გონებამრთელობას მეტად შეეწევა წყლის ნაკლებობა და როდესაც საქმით გამოცდი ამას, თვით ეს გამოცდილება მოგცემს დარწმუნებულობას, რადგან არათუ იმის გამო შეგაგონებთ და განგისაზღვრავთ ამ ყოველივეს, რომ შენზე თითქოსდა იძულების უღლის დადგმა გვსურდეს, არამედ მხოლოდ სიყვარულით გარიგებთ და გირჩევთ ზემოთქმულს როგორც კარგ საშუალებასა და ხერხს ჭეშმარიტი ქალწულობისა და ზედმიწევნითი გონებამრთელობის შემწედ, ვუტოვებთ რა შენს თვითუფლებრივ არჩევანს, ის გააკეთოს, რაც სურს.

ახლა კი, მოდი, მრისხანების პირუტყვული ვნების შესახებაც ვთქვათ მცირედი, რაც თავისი აღძრულობისა და მოქმედების ჟამს მთელ სულს აუდაბურებს, მშფოთვარებაში აგდებს და აბნელებს მას, ადამიანს კი, რომელიც განსაკუთრებით ადვილდაცურებადია და მსწრაფლმიდრეკადი მისკენ, მხეცის მსგავსს გამოაჩენს.

ამ ვნებას განსაკუთრებით ამყარებს, აძლიერებს და დაურღვეველს ხდის ამპარტავნება ამიტომ, ვიდრე სიფიცხის, მრისხანებისა და გულისწყრომის ეშმაკეული ხე ამპარტავნების უკეთური წყლით ირწყვება, ეს ხე, კარგად აყვავებული და კარგად გაფოთლილი, ურჯულოების მრავალი ნაყოფის გამომღებია და ამ სახით დაურღვეველი ხდება სულში ბოროტისგან აგებული შენობა, აქვს რა მას სიმაგრედ და საყრდენად ამპარტავნების საძირკვლები.

ამიტომ, თუ გსურს, რომ გახმეს და უნაყოფო გახდეს შენში ურჯულოების ხე (ესე იგი - სიფიცხის, მრისხანებისა და გულისწყრომის ვნება) და მოიწიოს მასზე სულის ცული, რაც, თანახმად სახარების სიტყვისა, მოკვეთს მას და ცეცხლზე დადებს, და აღმოფხვრის კიდეც მთელი ბოროტებითურთ, - დიახ, თუ გსურს, რომ ურჯულოების სახლი, რასაც ბოროტი უკეთურად აშენებს სულში, ყოველ ჟამს ქვებივით შემოკრებს რა იგი გულისზრახვებში, ნივთის საქმეთა თუ სიტყვათა მიერ, სხვადასხვა მიზეზს, გონივრულსა თუ უგუნურს, და შეამზადებს რა სულში ბოროტების შენობას, სიმაგრედ და საყრდენად რომ ამპარტავნებას უდებს ქვეშ, - მაშ, თუ გსურს, რომ დაარღვიო და დასცე ეს სახლი, დაუვიწყებლად გქონდეს გულში უფლის სიმდაბლე, თუ ვინ არის იგი და ვინ გახდა ჩვენს გამო, ანთუ ღმრთეებისეული სინათლის რაოდენი სიმაღლიდან ჩამოვიდა ჩვენამდე, - იმ სინათლისა, რაც ძალისამებრ გაეცხადება ზენა არსებებს, რაც იდიდება ცათა შინა ყველა გონითი ძალის მიერ, კერძოდ: ანგელოზთაგან, მთავარანგელოზთაგან, საყდართაგან, უფლებათაგან, მთავრობათაგან, ხელმწიფებათაგან, ქერუბიმთაგან, სერაფიმთაგან და იმ სახელდაუდებელ გონისმიერ ძალთაგან, რომელთა სახელებსაც არ ჩამოუღწევია ჩვენამდე, თანახმად მოციქულის იგავისა (ეფეს. 1.21), - დიახ, რაოდენი სიმაღლიდან ადამიანთა სიმდაბლის რაოდენ სიღრმემდე ჩამოვიდა იგი გამოუთქმელი სიკეთის გამო, ყოვლითურთ გვემსგავსა რა ჩვენ, სიკვდილის წყვდიადსა და ჩრდილში მსხდომებს (ეს. 9.2), ადამის დანაშაულის გამო ტყვექმნილთ და ვნებათა მოქმედების გამო მტრისგან დაუფლებულთ.

მაშ, აი, ამგვარ ტყვეობაში ჩაკირთებულნი და უხილავსა და მწარე სიკვდილს დამონებულნი არ მოგვიძაგა მთელი ხილული და უხილავი შესაქმის მეუფემ, არამედ დაიმდაბლა თავისი თავი, ითვისა უპატიობისა და გულისთქმის ვნებებს დაქვემდებარებული და საუფლო განჩინება-ეპიტიმიით მსჯავრდებული ადამიანი, და ყოვლითურთ ჩვენი მსგავსი გახდა გარდა ცოდვისა (ებრ. 4.15), ესე იგი - უპატიობის ვნებათა გარდა., რადგან ითვისა მან ყველა ის ეპიტიმია, რაც კანონდარღვევის ცოდვის გამო საუფლო განჩინებით მოიწია ადამიანზე: სიკვდილი, დამაშვრალობა, შიშილი, წყურვილი და სხვა ამგვარი. გახდა იგი, რაც ვართ ჩვენ, რომ გავმხდარიყავით ჩვენ, რაც არის იგი. "სიტყვა ხორცი გახდა" (ი. 1.140), რომ ხორცი სიტყვა გამხდარიყო, და იგი, იყო რა მდიდარი, დაგლახაკდა ჩვენს გამო, რომ ჩვენ მისი სიგლახაკის მიერ გავმდიდრებულიყავით (IIკორ. 8.9). დიდი კაცთმოყვარეობის გამო გვემსგავსა იგი ჩვენ, რომ ყველა სათნოების მიერ მას ვემსგავსოთ, რადგან მას შემდეგ, რაც მოვიდა ქრისტე, ხატად და მსგავსად შექმნილი ადამიანი სულიწმინდის მადლითა და ძალით ჭეშმარიტად განახლდება, აღწევს იგი სრული სიყვარულის საზომს, - იმ სიყვარულისას, რაც განაგდებს შიშს (Iი. 4.18) და რაც არ შეიძლება ოდესმე დაეცეს, ვინაიდან "სიყვარული არასოდეს ეცემა" (Iკორ. 13.8), გამომდინარე იქიდან რომ, როგორც იოანე ამბობს, "ღმერთი სიყვარულია და სიყვარულში დამკვიდრებული ღმერთში მკვიდრობს" (I ი. 4.16).

აი, ამ საზომის ღირსნი გახდნენ მოციქულები და ისინიც, რომლებმაც მათებრ მოიღვაწეს სათნოება და თავიანთი თავი სრულქმნილი წარუდგინეს უფალს, სრული წადიერებით შეუდგნენ რა უფალს მთელი მათი ცხოვრების მანძილზე.

ასე რომ, თუკი ყოველჟამს დაუვიწყებლად გექნება გონებაში ის დიდი სიმდაბლე, რაც ჩვენდამი სიყვარულის გამო გამოუთქმელი კაცთმოყვარეობით განიკუთვნა უფალმა, კერძოდ საშოში დამკვიდრება ღმერთ-სიტყვისა, მის მიერ ადამიანის მიღება, ქალისგან შობა, სხეულებრივ ასაკთან თანაშეზომილი ზრდა, უპატიობანი, გინებანი, გაკიცხვანი, შეურაცხყოფანი, გმობანი, მათრახნი, შენერწყვებანი, აბუჩად აგდება, დაცინვა, მეწამული ქლამიდი, ეკლოვანი გვირგვინი, მთავართა განაჩენი მის წინააღმდეგ, მისი თანამეტომე ურჯულო იუდეველების ღაღადისი მის წინააღმდეგ: "წაიყვანე, წაიყვანე და ჯუარს-აცვი ეგ!" (ი. 19,15), ჯვარი, ლურსმები,ლახვარი, ძმრისა და ნაღვლის სმევა, ხალხის ზარ-ზეიმი, გამვლელთა დაცინვები და სიტყვები : "თუკი ძე ხარ ღვთისა, ჩამოდი მაგ ჯვრიდან... და გერწმუნებით შენ" (შდრ. მ. 27.39;42), და სხვა დანარჩენი ვნებულებანი, რაც ჩვენს გამო დაითმინა მან: ჯვარცმა, სიკვდილი, სამარეში სამდღიანი დასაფლავება, ჯოჯოხეთში ჩასვლა, შემდეგ კი ვნებულებათა ნაყოფნი, როგორიც არის და რაც, კერძოდ: მკვდრეთით აღდგომა, ჯოჯოხეთისა და სიკვდილის გაძარცვა იმ სულებისგან, უფალს რომ შეხვდნენ, ცათა შინა ამაღლება, მამის მარჯვნივ დაჯდომა, ყველა მთავრობასა და ხელმწიფებაზე, აგრეთვე ყველა სახელდებულის სახელზე აღმატებული დიდება და პატივი, ყველა ანგელოზის თაყვანისცემა მისდამი, რომელიც არის პირმშო მკვდართა, ვნებულებათა მიზეზით, თანახმად მოციქულისგან ნათქვამი სიტყვისა: "ეს შეიმეცნებოდეს თქვენში, რაც აგრეთვე იესო ქრისტეში, რომელმაც, ღვთის ხატებაში მყოფმა, მინატაცებად არ შერაცხა ღვთის სწორად ყოფნა, არამედ მან, მონის ხატის მიმღებმა, დააცარიელა თავისი თავი, ადამიანის მსგავსებაში ქმნილმა და სახით ადამიანად პოვნილმა, დაიმდაბლა თავისი თავი, მორჩილი გახდა ვიდრე სიკვდილამდე, - ჯვარზე სიკვდილამდე, - რის გამოც ღმერთმა აამაღლა იგი და მიჰმადლა მას სახელი, ყველა სახელზე აღმატებული, რათა იესო ქრისტეს სახელით მოდრკეს ყოველი მუხლი ზეციერთა, მიწიერთა და ქვესკნელის მკვიდრთა" (და შემდგომი). აჰა, ზემოთქმულთა მიზეზებმა, ღვთის სამართლიანობის კვალობაზე, რა დიდებამდე და სიმაღლემდე აიყვანა საუფლო ადამიანი! ამიტომ, თუკი ზემორეთა დაუვიწყარ ხსოვნას მოსურნედ და წადიერად შეინარჩუნებ შენს გულში, ვერ იმძლავრებს შენზე სიშმაგის, რისხვისა და გულისწყრომის ვნება, რადგან რაჟამს ქრისტეს სიმდაბლის გონებად მოღებით ამპარტავნების ვნების საფუძველნი განინქრევიან, ურჯულოების მთელი შენობა გულისწყრომისა, მრისხანებისა და მწუხარებისა ადვილად და თავისთავად ირღვევა. მართლაც, როგორი ულმობელი და გაქვავებული უნდა იყოს გული, რომ არ შეიმუსროს, არ განიგმიროს, არ დამდაბლდეს და, წერილისამებრ, არ გახდეს იგი ნებსით "მიწა და ნაცარი" (შესაქ. 18.27; იობ. 42.6; ზირ. 17.32) და ყველა ადამიანისგან "დასათრგუნველი" (შდრ. IV მფ. 19.26), თუკი მარადის ექნება მას გონებაში ესოდენი სიდიადე მხოლოდშობილისა, ჩვენთვის სიმდაბლედ ქმნილი, და ზემოხსენებულ ვნებათა წარუხოცელი ხსოვნა? ხოლო როდესაც აგრერიგად დამდაბლდება და შეიმუსრება სული, მაცხოვრის სიმდაბლისკენ გამზერილი, რა გულისწყრომა შეძლებს, რომ იმძლავროს მასზე, რა მრისხანება, რა სიშმაგე დაძლევს მას? მაგრამ, როგორც შესამჩნევია, ამ სასარგებლო და ჩვენი ცხოველმყოფელი გულისზრახვების მოვიწყარობა, აგრეთვე მოვიწყარობის და - მცონარება და ამათი თანაშემწე და თანამოთვისე - უმეცრება, რომლებიც სულის უფრო ღრმა და უფრო შინაგანი ვნებებია, ძნელადგამოსაკვლევნი და ძნელადგამოსწორებადნი, სულს რომ საშინელი მიმომწვლილველობით ფარავენ და აბნელებენ, - აი, ესენი სულში ბოროტების დანარჩენ ვნებათა ამოქმედებასა და დაბუდებას განაპირობებენ, როგორც უშიშობის და სიკეთეთა მიმართ გულგრილობის შთამნერგველნი მასში, ამით კი ყოველი ვნებისთვის უშიშრად და დაუბრკოლებლად იქ შესვლისა და ამოქმედების შესაძლებლობის მიმცემნი, რადგან რაჟამს სულს დაფარავს ყოვლადბოროტი მოვიწყარობა, დამღუპველი მცონარება და ყველა უკეთურების დედა და აღმზრდელი უმეცრება, მაშინ ყოველი მოვლენა, - ხილული, გონითი თუ სმენილი, - ადვილად შებორკავს უბადრუკსა და დაბრმავებულ გონებას. მაგალითად, თუკი ეს გონება დაინახავს ქალის მშვენიერებას, მყისვე განიგმირება ხორციელი გულისთქმით, შემდეგ კი მეხსიერება, ამ სახით შემწყნარებელი იმისა, რაც ვნებიანად და წადილით ჭვრიტა თუ ისმინა ანთუ ხელით მოსინჯა, აზრების წარმოსახვითა და უკეთური [წარმოსახვითი] გულმოდგინებით შიგნით აცოცხლებს ხატებს და ასე, სიძვის სულთა მოქმედების შედეგად, გამრყვნელი ხდება ვნებადობით უკვე გამსჭვალული უბადრუკი გონებისა; ბოლოს კი ხორციც, თუკი იგი პოხიერია, ანთუ ახალგაზრდულია ან კიდევ - შედარებით ადვილდამყოლი, ამგვარ ხსოვნათა მიერ ვნებადობით წადიერად აღძრული და გულისთქმისკენ მიმართული, თავისას მოქმედებს, ისე რომ, ზოგჯერ სიზმარშიც, ან კიდევ ცხადში, უწმინდურებას სჩადის, თუნდაც რომ არ ჰქონდეს მას ხილულად ქალთან თანაშეყოფილობა; და მრავალთაგან შეიძლება მიიჩნეოდეს იგი სპეტაკად, უბიწოდ და წმინდად, ან კიდევ თვით მასვე ჰქონდეს ზმანებანი წმინდანობისა, მაგრამ დაფარულთა მხედველის წინაშე ამგვარი ვინმე გარყვნილად, უძღებად და მემრუშედ შეირაცხება, და სამართლიანადვე დაისჯება დღესა მას, თუკი მანამდე გლოვასა და მოთქმას არ მიეცემა იგი, თუკი განუწყვეტელი მარხვებით, მღვიძარებებითა და ლოცვებით არ დაადნობს საკუთარ ხორცს, ხოლო გონებას არ განკურნებს და არ განმართებს წმინდა ხსენებებითა და ღვთის სიტყვის გამოწვლილვით, ამ გზით კი ღირსეულ სინანულს არ შესწირავს ღმერთს, რომლის წინაშეც იზრახა მან, ანთუ იმოქმედა, ბოროტებანი. დიახ, უტყუარია ხმა ცხოველი, რომელიც ამბობს: "ხოლო მე გეუბნებით თქვენ: ყველა, ვინც გულისთქმით შეხედავს ქალს. უკვე იმრუშა მასთან თავის გულში" (მთ. 5.28). ამიტომაც, ფრიად სასარგებლოა განსაკუთრებით ახალგაზრდებისთვის, რომ, თუკი შესაძლებელია, საერთოდ არ ჰქონდეთ კავშირი ქალებთან, თუნდაც რომ წმინდანებად ჩანდნენ ისინი. ამასთან, თუ ვინმეს ძალუძს, რომ ადამიანებისგანაც განშორებულად იმყოფებოდეს, უფრო ადვილად წარმართავს იგი ბრძოლას და უფრო ცხადად შეიგრძნობს საკუთარ წინსვლას, განსაკუთრებით მაშინ, თუკი მკაცრი ყურადღების ქვეშ ეყოლება მას თავისი თავი და მცირემჭამელობით, წყლის მცირემსმელობითა და მღვიძარებით მორკინალი ძლიერ ლოცვას დაუქვემდებარებს თავის ცხოვრებას, ამასთან მოსწრაფე იქნება იმისა, რომ შეემოყვსოს გამოცდილ სულიერ მამებს, მათთან თანამყოფობდეს და მათგან იწინამძღვრებოდეს, რადგან სახიფათოა განმხოლოებულად, თვითრჯულობითად, უმოწმოდ და, ამასთან, სულიერ ბრძოლაში გამოუცდელთა გვერდით თანაცხოვრება. მართლაც, ამგვარნი ბრძოლათა სხვა ხერხებით შეიპყრობიან, რადგან მრავალსახოვანია უკეთურების ხრიკები და ფარული ჩასაფრებანი და ნაირგვარი ხაფანგია მტრის მიერ ყველა მხარეს დაგებული. ამიტომ, თუ შესაძლებელია, სწორედ მცოდნე კაცებთან თანამყოფობა ანუ მათთან უწყვეტი შეხვედრები უნდა იყოს საშური და საღვაწი, რათა მავანი, თავად თუმცაღა არმქონე ჭეშმარიტი ცოდნის ჩირაღდნისა (გონითი ასაკის კვლავაც არასრულობისა და სიჩვილის გამო), თანამოგზაურად გაუხდეს იმას, ვისაც ეს აქვს, და ამგვარად, არ იაროს მან სიბნელეში, განერიდოს მახეებისა და ხაფანგების საფრთხეს და არ ჩაუვარდეს სულიერ მხეცებს, რომლებიც სიბნელეში ძოვენ და ყველას, ამ სიბნელეში საღვთო სიტყვის გონითი ჩირაღდნის გარეშე მავალს, იტაცებენ და ანადგურებენგ.

ამრიგად, თუკი გსურს, შვილო, შინაგანად მოიპოვო გონითი სინათლისა და სულიერი ცოდნის ჩირაღდანი, რომ დაუბრკოლებლად შეგეძლოს სვლა ამ საუკუნის უღრმეს ბნელეთში და "უფლიგან იყოს წარმართული შენი ნაბიჯი", რათა სახარების გზა "გწადდეს ძალიან", თანახმად საწინასწარმეტყველო სიტყვისა, ანუ ის გწადდეს, რომ მგზნებარე რწმენით განუკუთვნო შენი თავი უსრულეს სახარებისეულ მცნებებს და უფლის ვნებებს გულისთქმითა და ლოცვით შეეზიარო, წარმოგიჩენ შენ საკვირველ ხერხს და სულიერი სახის საშუალებას, რაც საჭიროებს არა ხორციელ დამაშვრალობასა თუ მორკინალობას, არამედ - სულისმიერ გარჯილობას, გონების ზედამხედველობას და ყურადღებიან აზროვნებას, რასაც თანაშეეწევა ღვთის შიში და სიყვარული. სწორედ ამ ხერხით შეძლებ ადვილად დასძლიო მტერთა მწყობრი, ნეტარი დავითისებრ, რომელმაც უცხოტომელთა გიგანტი მოკლა ღვთისადმი რწმენითა და მასზე მინდობით (I მფ. 17.45) და ამ გზით თავის ხალხთან ერთად ადვილად დაამარცხა აურაცხელი მტერი, თუმცა ჩვენი სიტყვის სამიზნე უცხოტომელთა სამი ძლიერი და მძლავრი გიგანტისკენ განიმზირება, რომლებზეც არის დაფუძნებული გონითი ოლოფერნის მთელი მოწინააღმდეგე ლაშქარი და რომელთა განადგურებისა და მოკვდინების შემდეგ შესამუსრავად იოლად მოუძლურდება უკეთურ სულთა მთელი მხედრობა. ხოლო ბოროტი ძალის სამ ძლიერ გიგანტად ისინი მიიჩნევიან, ზემოთ რომ უკვე მოვიხსენეთ, კერძოდ: უმეცრება (დედა ყველა ბოროტებისა), მოვიწყარობა (ზემოხსენებულის და, მისი თანამოქმედი და თანაშემწე) და შავი ღრუბლისგან სულის ბნელი სამოსისა და საფარველის მომქსოვი მცონარება (ორივე მათგანის განმამტკიცებელი, გამაძლიერებელი და მათთვის მდგრადობის მიმცემი, თან ყოვლითურთ უგულისყურო სულისთვის ფესვმაგარი და გამყარებული ბოროტების მოქმედი).

მცონარების, მოვიწყარობისა და უმეცრების მიერ არის შემტკიცებული და განდიდებული დანარჩენ ვნებათა ქვესაძირკვლები, რადგან შეეწევიან ისინი ურთიერთს და ერთიმეორის გარეშე ვერ მდგრადობენ, წარმოჩნდებიან რა მოწინააღმდეგის ძალმოსილ მხედრებად და უკეთურის მძლავრ წინამძღვრებად. სწორედ მათგან ილექება ჩვენში, მათგან შემტკიცდება და ზრახვათა აღსრულების ძალას იღებს უკეთურების სულთა მთელი ჯარი, რადგან მათ გარეშე ამ უკანასკნელთ არ ძალუძთ, რომ მდგრადობა ჰქონდეთ. ამიტომ, თუ გსურს, რომ გაიმარჯვო ზემოხსენებულ ვნებებზე და ადვილად უკუაქციო გონითი უცხოტომელების მწყობრი, ლოცვისა და ღვთისმიერი თანაშეწევნის გზით ჩაუღრმავდი საკუთარ თავს და გულის სიღრმეებამდე ჩასულმა მოიკვლიე გონითი უცხოტომელების საფუძველი - ეშმაკის ზემოხსენებული სამი გიგანტი (ვამბობ მოვიწყარობას, მცონარებას და უმეცრებას, რომელთა მიერაც გემოთმოყვარეთა გულებში და განუსწავლელთა სულებში ბოროტების ყველა დანარჩენი ვნება ილექება, მოქმედებს, ცხოვრობს და ძლიერდება); შემდეგ, დიდი გულმოდგინებისა და გონების მეურვეობის გზით, ზეგარდმო შეწევნის კვალობაზე, აღმოაჩინე ეს ბოროტებანი, სხვებისგან რომ უცოდნელნი არიან და არარსებულად მიიჩნევიან (თუმცა კი დამღუპველნი არიან დანარჩენებზე მეტად), სამართლიანობის იმ საჭურველთა მიერ (ვამბობ კეთილ მეხსიერებას - ყოველგვარი სიკეთის წყაროს, აგრეთვე, გასხივოსნებულ ცოდნას, რომლის მიერ გაღვიძებული სულიც თავისი თავიდან განდევნის უმეცრების სიბნელეს, და გამორჩეულ კეთილმზაობას, რაც სულს ცხონებისკენ მიმართავს და წინ ასწრაფებს), ზემორეებს რომ უპირისპირდებიან, და სათნოების ამ საჭურველთა შემმოსველმა, სულიწმინდის ძალით, ყოვლადი ლოცვითა და ვედრებით ახოვნად და გაბედულად დასძლიე გონითი უცხოტომელების ზემოხსენებული სამი გიგანტი და, ერთი მხრივ, ღვთისეულთა ურჩეულესი ხსოვნით, ანუ "ყოვლითურთ იმის გააზრებით, რაც კი რამ ჭეშმარიტია, რაც კი რამ ღირსეულია, რაც კი რამ სამართლიანია, რაც კი რამ წმინდაა, რაც კი რამ კეთილსახელოვანია, რაც კი რამ სათნოებაა და რაც კი რამ საქებარია" (ფილიპ. 4.8), განდევნე შენი თავიდან ყოვლადუბოროტესი მოვიწყარობა, მეორე მხრივ, გასხივოსნებული და ციური ცოდნის მიერ სიბნელის დამღუპველი უმეცრება განაქარვე, მესამე მხრივ კი, ყოვლადსათნო და საუკეთესო კეთილმზაობის შედეგად უკუაქციე უღვთო და სულში ძირეული ბოროტების მოქმედი მცონარება. რაჟამს მოიპოვებ ამ სათნოებებს არა მხოლოდ ლიტონი არჩევანით, არამედ ღვთის ძალითა და სულიწმინდის თანამოქმედებით, დიდი გულმოდგინებისა და ლოცვის შედეგად, ასე შეძლებ თავი დააღწიო უკეთურის ზემოხსენებულ სამ მძლავრ გიგანტს, რადგან ჭეშმარიტი ცოდნის, ღვთის სიტყვათა ხსოვნისა და საუკეთესო კეთილმზაობის თანახმიერება, ძლიერმოქმედი მადლის მიერ სულში შესამყარებლად ნაგულმოდგინები და დიდი მზრუნველობით დაცული, თავისი თავისგან განაქარვებს და არაფრად აქცევს მოვიწყარობის, უმეცრებისა და მცონარების კვალს, რის შემდეგაც უკვე მადლი მეუფებს მასში ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს მიერ, რომელსაც შეჰფერის დიდება და ძლიერება უკუნითი-უკუნისამდე. ამინ.

ევსუქი ხუცესი
თეოდულესადმი

სულისმარგებელი და მაცხოვნებელი სიტყვა მღვიძარებისა და სათნოების შესახებ (თავებად დაყოფილი)

დასაბამი სულის განათლებისა და ჭეშმარიტი მორჩილებისა

1. მღვიძარება ესაა სულიერი საშუალება, რომელიც, გახანგრლივებული და გულმოდგინედ წარმართებული, ღვთის შეწევნით ადამიანს ყოვლითურთ ათავისუფლებს ვნებადი გულისზრახვებისგან, სიტყვებისგან და უკეთური საქმეებისგან, მიჰმადლებს რა მას, ამგვარად წარმართებული, დატევნისამებრ, მიუწვდომელი ღვთის უცთომელ ცოდნას და საღვთო და დაფარულ საიდუმლოთა განმარტებას, არის რა იგი ძველი და ახალი აღთქმის ყველა მცნების შემქმნელი და სამერმისო საუკუნის ყველა სიკეთის გარემომცველი. საკუთრივ იგია გულის განწმენდილობა, რაც თავისი სიდიდისა და მშვენიერების ანუ, უფრო საკუთრივად რომ ვთქვათ, ჩვენი უგულისყურობის გამო, დღეისათვის მეტად იშვიათია მონაზონთა შორის. სწორედ მას ნეტარყოფს ქრისტე, როდესაც ამბობს: "ნეტარნი არიან გულით განწმენდილნი, რადგან ისინი ღმერთს იხილავენ" (მთ. 5.8), ხოლო არის რა ამგვარი, ძვირად შეიძინება. მღვიძარება, ადამიანში გახანგრძლივებული, მართებული და ღვთისსათნო ცხოვრების წინამძღვარად უხდება მას. იგია, აგრეთვე, შესვლა მჭვრეტელობაში, ამასთან გვასწავლის ჩვენი სულის სამნაწილედობის მართებულად აღძვრას და გრძნობის ორგანოების უსაფრთხოდ დაცვას, ყოველდღიურად ზრდის რა ოთხ ძირითად სათნოებას თავისთან მაზიარებელში.

2. დიდი რჯულმდებელი მოსე, უფრო კი სულიწმინდა, წარმოაჩენს რა ამგვარი სათნოების უბიწოებას, სიწმინდეს, გარემომცველობას და ამამაღლებლობას, ამასთან, გვასწავლის რა, თუ რა სახით გვმართებს მისი მოპოვება და განსრულება, ამბობს: "ყურადღება მიაქციე შენს თავს, რომ ფარული სიტყვა ურჯულოება არ გახდეს შენს გულში" (II სჯ. 15.9). "ფარულ სიტყვად" სახელდებს იგი უკეთური რამ საქმის მარტოოდენ აზრისმიერ წარმოსახვას, მოძაგებულს ღვთისგან, რასაც, ეშმაკისგან შემავალს გულში, მამები უწოდებენ აგრეთვე "კვეთებას", და რასაც, მყისიერად გონებაში გამომკრთალს, შეუდგებიან ჩვენეული გულისზრახვები, რომლებიც ვნებადად თანაეზრახებიან მას.

3. მღვიძარება ესაა გზა ღვთის ყველა სათნოებისა და მცნებისა, რაც "გულისმიერ მყუდროებადაც" ითქმის. ამასთან, იგი, არაზმანებითად განსრულებული, არის აგრეთვე ‚დაცულობა გონებისა".

4. ვერ ხედავს მზეს ბრმადშობილი. ამგვარადვე, ვერც მღვიძარების გარეშე მავალი ხედავს ზეგარდმო მადლის მდიდრულ გაბრწყინებებს, ვერცთუ უკეთური და ღვთისთვის საძაგელი საქმეებისგან, სიტყვებისგან და აზრებისგან გათავისუფლდება იგი, ამგვარნი მიცვალების ჟამს ვერ აუვლიან გვერდს თავისუფალი სახით ტარტაროზის მთავართ.

5. ყურადღება ესაა გულისმიერი მუდმივი მოსვენებულობა ყოველგვარი გულისზრახვისგან, ამასთან, მარადის და ყოველჟამს მარტოოდენ იესოს, ღვთის ძისა და ღმერთის, ამომსუნთქველი და მხმობელი და გაბედულად მტრებს მკვეთებელი მასთან ერთად, მისდამი აღმსარებელი, რომელსაც აქვს ერთადერთს უფლებამოსილება ცოდვათა მიტევებისა. ამგვარი სული, ნიადაგ შეეტკბობა ქრისტეს, გულთა ერთადერთ ფარულმცოდნეს, მისი ხმობის გზით, ამასთან, ცდილობს, ადამიანებს ყოველგვარად დაუფაროს თავისი სიტკბოება და შინაგანი მორკინალობა, რათა არ მოხდეს ისე, რომ უკეთურმა ფარულად შეიყვანოს მასში ბოროტება და გააქარწყლოს მისი უმშვენიერესი ნაღვაწობა.

6 მღვიძარება ესაა გულისზრახვის შეუძრავი დამყარებულობა და მისი მდგომობა გულის კარებში, რომელიც ხედავს მომსვლელ გულისზრახვებს, ქურდებს, და ესმის, ერთი მხრივ, რას ამბობენ, მეორე მხრივ კი, რას აკეთებენ ეს მკვლელები, ანთუ რა არის ეშმაკებისგან გამოკვეთილი და ძეგლად აღმართული გამოსახულება, რაც იმას ცდილობს, რომ თავისი თავის მიერ წარმოსახვითად აცთუნოს გონება. როდესაც კი ამ ყოველივეს შრომისმოყვარედ მოვიმუშაკებთ, მაშინ მღვიძარება გონითი ბრძოლის გამოცდილებასაც მეტად მცოდნეობითად გამოგვიცხადებს ჩვენ, თუკი ვინებებთ.

7. რისი შობაც ძალუძს ორმაგ შიშს, - კერძოდ, ერთი მხრივ, ღვთისგან მიტოვებულობებს და, მეორე მხრივ, განსაცდელთა განმსწავლელობით შემთხვევებს, - ესაა ყურადღების ზედამხედველობითი გახშირებულობა იმ ადამიანის გონებაში, რომელიც ცდილობს, რომ წყარო დაუხშოს უკეთურ გულისზრახვებსა და საქმეებს. სწორედ ამის გამოა მიტოვებულობანიც და ღვთისგან მომდინარე მოულოდნელი განსაცდელებიც, რათა გამოვასწოროთ ჩვენი ცხოვრება (ეს განსაკუთრებით ეხებათ იმათ, რომლებმაც გასინჯეს ამ სიკეთის მოსვენებულობა და უყურადღებონი გახდნენ). ამასთან, ყურადღების გახშირებულობა შობს ჩვევას და ჩვევა - მღვიძარების ბუნებისეულ რამ მუდმივობას. თავის მხრივ, ეს უკანასკნელი, თვისებისამებრ, შეუმჩნევლად შობს ბრძოლის განჭვრეტას, რასაც მოჰყვება გამუდმებულად იესოს ლოცვა, გონების არაზმანებითი ტკბილი დაწყნარებულობა და იესოსგან შემყარებული მდგომარეობა.

8. მტრების წინააღმდეგ მდგომი და ქრისტეს მხმობი გონება, რომელიც მისკენ მიილტვის, როგორც რამ მხეცი, მრავალი ძაღლის მიერ გარშემორტყმული და დაცული ადგილიდან მათთან შერკინებული, შორს კი გონითად წინამხედველი უხილავი მტრების გონითი რაზმებისა და მათ წინააღმდეგ მშვიდობისმყოფელი იესოს ზედიზედ მხმობელი დაუჭრელი რჩება მათგან.

9. თუკი უწყი და მოგეცა შენ, რომ "განთიადისას წარდგე [უფლის წინაშე] და დანახული იყო მისგან" (ფს. 5.4), თუმცა არა მხოლოდ ეს, არამედ ისიც, რომ ხედავდე მას, მაშ იცი, რასაც ვამბობ, ხოლო თუ არა, მღვიძარე იყავი და მიიღებ.

10. ზღვათა შედგენილობა ბევრი წყალია, ხოლო შედგენილობა და სიმტკიცე მღვიძარებისა, სიფხიზლისა და ღრმა სულისმიერი მყუდროებისა, აგრეთვე უფსკრული უჩვეულო და დაფარული ხილვებისა, გონივრული სიმდაბლისა, სამართლიანობისა და სიყვარულისა ესაა [თავად] უკიდურესი მღვიძარება და გულისზრახვების გარეშე ლოცვა იესო ქრისტესი, და ეს - ხანგრძლივად და ხშირად, ამასთან მოწყინების გარეშე (შდრ. ლკ. 18.1).

11. "არა ყველა ის, - ამბობს უფალი, - ვინც მეტყვის მე: უფალო, უფალო, შევა ცათა სასუფეველში, არამედ ის, ვინც ასრულებს ჩემი მამის ნებას" (მთ. 7.21), ხოლო მისი მამის ნება შემდეგია: "რომლებსაც გიყვართ უფალი, მოიძაგეთ ბოროტი" (ფს. 96.10). ამიტომ, იესო ქრისტეს ლოცვასთან ერთად მოვიძაგოთ ბოროტი გულისზრახვებიც და, აჰა, აღგვისრულებია ნება ღვთისა.

12. ადამიანთა მოდგმისთვის ყოველგვარი სათნოების ნიმუში და მაგალითი, და ძველი დაცემულობიდან აღმოწოდება, ჩვენმა მეუფემ და ხორცშესხმულმა ღმერთმა წინასწარ დაგვიდო ჩვენ, გამოგვისახა რა თავისი ყოვლადსათნო ხორციელი ცხოვრება. ამასთან, თავის ყველა სიკეთესთან ერთად, რაც ჩვენ გვიჩვენა, [ცხადყო ესეც]: იგი უდაბნოში ადის ნათლობის შემდეგ და მარხვით ხდება დამწყები გონითი ბრძოლისა, როდესაც მიადგება მას ეშმაკი, როგორც ლიტონ ადამიანს (მთ. 4.3). მძლეობის ამგვარი სახით უფალმა ჩვენც, უსარგებლოებს, ის გვასწავლა, თუ როგორ გვმართებს ბრძოლა უკეთურების სულთა წინააღმდეგ, კერძოდ: სიმდაბლით, მარხვით, ლოცვით და მღვიძარებით, თუმცა თავად იგი, როგორც ღმერთი და ღმერთთა ღმერთი, არ საჭიროებდა ამ ყოველივეს.

13. რა სახეებიც კი, ჩემი აზრით, არსებობს მღვიძარებისა, რომლებსაც ძალუძთ გონების მცირე-მცირედ განწმენდა ვნებადი გულისზრახვებისგან, აჰა, არ დავაყოვნებ, რომ მათ შესახებ, არამჭევრმეტყველურად და არაფერადოვნად, მიგანიშნო შენ, რადგან არ ვთვლი, რომ, ბრძოლის ჟამს, ამ ჩემს სიტყვაშიც გამონათქვამებით უნდა დაიფაროს სარგებელი, და ეს - განსაკუთრებით უმარტივესთათვის. "ხოლო შენ, - ამბობს, - შვილო ტიმოთე, ყურადღება მიაქციე იმას, რასაც აღმოიკითხავ".

14. მაშ, მღვიძარების პირველი სახე ესაა წარმოსახვაზე (რაც არის კვეთება) მუდმივად დაკვირვება, რადგან არ ძალუძს სატანას, რომ წარმოსახვის გარეშე შეთხზას გულისზრახვები და ცრუ შემაცდენლობით წარმოუჩინოს ისინი გონებას.

15. სხვა სახე ისაა, რომ გული ყოველჟამს სიღრმისეულად მდუმარე და ყოველგვარი გულისზრახვისგან მყუდროქმნილი გვქონდეს და ვლოცულობდეთ.

16. შემდეგი კიდევ ისაა, რომ ზედიზედ სიმდაბლით ვევედროთ ქრისტეს, რომ შეგვეწიოს.

17. ხოლო კიდევ სხვა სახე ისაა, რომ სულში სიკვდილის განუწყვეტელი ხსოვნა გვქონდეს.

18. ყველა ეს ქმედება, საყვარელო, მეკარის მსგავსად აბრკოლებს უკეთურ აზრებს. ხოლო ცისკენ მიპყრობა მზერისა და მიწის არად ჩაგდება, რაც ზემორეებთან ერთად არის ქმედითი, სხვა ადგილას, იქნება ჩვენგან გადმოცემული, მოგვცემს რა ღმერთი სიტყვას.

19. თუკი ვნებათა მიზეზების მომკვეთელნი მხოლოდ მცირე ხნით მივეცემით სულიერ ხედვებს და არ დავმკვიდრდებით მათში იმგვარად, რომ სწორედ ეს გვქონდეს საქმედ, კვლავაც ადვილად მივუბრუნდებით ხორციელ ვნებებს და იქიდან466 სხვას ვერაფერს მოვინაყოფებთ, თუ არა გონების სრულ დაბნელებას და ნივთიერთა მიმართ უკუმიქცევას.

20. მართებს იმას, ვინც შინაგანად მორკინალობს, რომ ეს ოთხი ჰქონდეს წამსვე: სიმდაბლე, უკიდურესი ყურადღება, სიტყვისმგებლობა და ლოცვა. კერძოდ, სიმდაბლე - იმიტომ, რომ, რადგან ამპარტავანი მეტოქეების - დემონების წინააღმდეგ არის მისი ბრძოლა, ქრისტეს შეწევნა ჰქონდეს მას გულის ხელში, არის რა უფალი მოძულე ამპარტავნებისა; ყურადღება იმიტომ, რომ თავისი გული მარადის უქონელი გახადოს მან ყოველგვარი გულისზრახვისა, ვითომდა კარგიც რომ ჩანდეს იგი. სიტყვისმგებლობა იმიტომ, რომ რაწამსაც კი ზუსტად შეიცნობს იგი მომსვლელს, მყისვე რისხვით შეეპასუხოს უკეთურს. "და პასუხს გავცემ, - ამბობს, - ჩემს ბოროტად შეურაცხმყოფლებს. განა ღმერთს არ დაემორჩილება ჩემი სული?" (ფს. 61.2). ლოცვა კი იმიტომ, რომ სიტყვისგების შემდეგ მყისვე უსიტყვო ამოკვნესით ღაღადყოს ქრისტეს მიმართ, და მაშინ იგი, მორკინალი, ნახავს მტერს დარღვეულს ანდა განდევნილს იესოს თაყვანსაცემი სახელის მიერ, როგორც ქარის მიერ მტვერს ანდა კვამლს, მოსპობილს თავისი წარმოსახვითურთ471.

21. გულისზრახვებისგან განწმენდილი ლოცვის არმქონეს არა აქვს საჭურველი ბრძოლისთვის, ვამბობ კი ისეთ ლოცვას, რაც სულის შეუვალთა შიგნით იმოქმედება, რათა ქრისტეს მოხმობის გზით ფარულად მბრძოლი მტერი გამათრახდეს და დაიწვას.

22. შენ კი, ერთი მხრივ, გმართებს, რომ გონების გამჭრიახი და დაჟინებული მზერით ჭვრეტდე, რათა შეიცნო შემომსვლელნი, ხოლო შეიცნობ რა, მყისვე გველს თავი შეუმუსრო სიტყვსგების გზით, და, ამავე დროს, ამოკვნესით ხმობდე ქრისტეს მიმართ და ღვთის უხილავი შემწეობის გამოცდილება მიიღო მაშინ და სწორედ იმ ჟამს იხილო ნათლად სიწრფოება გულისა.

23. ისევე როგორც სარკის ხელში დამჭერი, მრავალთა შორის რომ დგას და სარკეს ჩასცქერის, ხედავს, ერთი მხრივ, თუ როგორია თავისი პირისახე, მეორე მხრივ კი სხვებსაც ხედავს, ამავე სარკეში მაცქერალთ, ამგვარადვე, ვინც ყოვლითურთ თავის გულში შთამჭვრეტია, ერთი მხრივ, ხედავს მასში თავის მდგომარეობას, თუმცა, ამასთან, ხედავს გონითი ეთიოპელების შავ სახეებსაც.

24. მაგრამ არ ძალუძს გონებას, დაამარცხოს ეშმაკეული წარმოსახვა მხოლოდ თავისი თავის მიერ. ნურც გაბედავს ამას ნურასოდეს, რადგან ყოვლადმზაკვარნი არიან ისინი და თავს აჩვენებენ რა თითქოსდა დამარცხებულად, სხვა მხრიდან აბრკოლებენ მას ცუდმედიდობის შედეგად, თუმცა იესო ქრისტეს მოხმობის შედეგად მცირე დროითაც ვერ დაითმენენ დაყოვნებასა და შენს მოცთუნებას.

25. გაფრთხილდი, არ შეირაცხო ძველი ისრაელისებრ და არ მიეცე შენც გონით მტრებს, რადგან ისრაელმა, ყოველთა ღმერთის მიერ ეგვიპტელთაგან თავდახსნილმა, თავის შემწედ გამოდნობილი კერპი მოიგონა.

26. ხოლო "გამოდნობილ კერპად" გულისხმაყავი ჩვენი უძლური გონება, რომელიც ვიდრე ჯერ კიდევ უხმობს იესო ქრისტეს უკეთურების სულთა წინააღმდეგ, ადვილად დევნის მათ და დახელოვნებული ოსტატობით ამარცხებს მტრის უხილავ და მებრძოლ ძალებს, მაგრამ რაჟამს იგი ყოვლითურთ თავის თავს მიენდობა უგუნურებით, ქვედაენარცხება იმ ფრინველივით, "სწრაფფრთიანს" რომ ეძახიან. ‚ღმერთს სასოებდა, - ამბობს, - ჩემი გული და შეწევნილ იქნა და აყვავილდა ჩემი ხორცი" (ფს. 27.7). "და ვინ აღდგება ჩემთვის, გარდა უფლისა, და ვინ თანაშეებმის ჩემთვის უკეთურების მოქმედ ურიცხვ გულისზრახვებს?" ხოლო თავის თავზე (და არა ღმერთზე) მინდობილი "დაეცემა უსაკვირველესი დაცემით"

27. გულისმიერი მყუდროების სახედ და ნიმუშად, ჰოი ადამიანო, მუდამჟამს იყოს შენთვის, თუკი გსურს იღვაწო, პატარა მწერის ობობას მაგალითი, ხოლო თუ ეს ასე არ არის, მაშ ჯერაც არ გქონია, როგორც საჭიროა, მყუდროება გონებისა. ობობა პატარა ბუზებზე ნადირობს, შენ კი, თუ ამგვარადვე მყუდროებ, დამაშვრალი თვით შენს სულში, ნუ დაცხრები ბაბილონის ჩვილთა ამოწყვეტისგან, რომ ამგვარი მკვლელობის გამო ნეტარგყოს შენ სულიწმინდამ დავითის პირით.

28. როგორც შეუძლებელია მეწამული ზღვის ნახვა ცარგვალზე, ვარსკვლავთა შორის, და როგორც შეუძლებელია, რომ მიწაზე მავალმა ადამიანმა არ ისუნთქოს ეს ჰაერი, ასევე შეუძლებელია ვნებადი აზრებისგან ჩვენი გულის განწმენდა და მისგან განდევნა გონითი მტრებისა იესო ქრისტეს მიწყივ მოხმობის გარეშე.

29. თუკი მდაბალი ცნობიერებით, სიკვდილის ხსოვნით, თვითგაკიცხვით, სიტყვისმგებლობით და იესო ქრისტეს მოხმობით ყოველჟამს დავანებული იქნები შენს გულში და ყოველდღიურად ამ საჭურველთა მიერ მღვიძარებით გაივლი გონების ვიწრო, მაგრამ სიხარულის მომნიჭებელ და საამურ გზას, შეხვალ სიწმინდეთა წმინდა ხილვებში და ღრმა საიდუმლოთაგან გასხივოსნდები ქრისტეს მიერ, "რომელშიც არის სიბრძნისა და ცოდნის ყველა დაფარული საუნჯე" (კოლას. 2.3) და ‚რომელშიც ხორციელად მკვიდრობს ღმრთეების მთელი სისავსე" (კოლას. 2.9), რადგან შეიგრძნობ იესოსგან, რომ სულიწმინდა მოვიდა შენს სულზე, რომლის მიერაც ადამიანის გონება გაჩირაღდნდება, რომ შეუბურველი პირისახით ხედავდეს იგი [უფლის დიდებას]. "ვერავინ, - ამბობს, - იტყვის უფალ იესოს, თუ არა სულიწმინდით" (I კორ. 12.3), ამით კი, ცხადია, საიდუმლოდ განსაზღვრავს [მოციქული] საძიებელს.

30. ამასთან, ესეც საცოდნელია სწავლისმოყვარეთათვის, რომ მოშურნე ეშმაკები ზოგჯერ ფარავენ კიდეც ჩვენგან და ანელებენ გონით ბრძოლას, რადგან ამ საშინელთ ენანებათ ჩვენთვის ის სარგებელი, ის ცოდნა და ის აღმასვლა ღვთისკენ, რასაც ბრძოლისგან ვიძენთ; ამასთან, [მიზნად აქვთ], რომ, მოვმედგრდებით რა, ანაზდეულად წარიტაცონ ჩვენი გონება და კვლავ უყურადღებონი გაგვხადონ ჩვენ გონებრივად. მართლაც, სწორედ ის დაუცხრომელი მიზანი აქვთ მათ და ის საბრძოლველი აწუხებთ, რომ არ დაანებონ ჩვენს გულს, მოიკრიბოს მან ყურადღება, იციან რა ის სიმდიდრე, ამ გზით რომ სული იხვეჭს. მაგრამ ასეთ დროს ჩვენ უფალ იესო ქრისტეს ხსოვნით წინ გავწვდებით სულიერ ჭვრეტათა მიმართ და ბრძოლაც კვლავ შემოადგება გონებას, ვიტყვი კი, რომ თავად უფლისმიერი შეგონებით და დიდი სიმდაბლით, - მხოლოდ ასე, - უნდა აღვასრულებდეთ ყოველივეს.

31. გვმართებს კი ჩვენ, კვინობში მცხოვრებთ, რომ ნებაყოფლობითი არჩევანით და მოწადინე გულით მოვიკვეთოთ ყველა ჩვენი ნება წინამძღვრის წინაშე და, ღვთის თანაშეწევნით, როგორღაც ჩვენც გავხდეთ ადვილსააღვირენი და ნების არმქონენი, ხოლო გვმართებს კი ეს, რომ მოხერხება გვქონდეს, რათა არც მძვინვარებით ვმშფოთვარებდეთ და არც ჩვენს გულისწყრომით ნაწილს აღვძრავდეთ პირუტყვულად და არაბუნებითად, რომ შემდეგ უხილავ ბრძოლაში გაუბედავნი არ აღმოვჩნდეთ, რადგან ჩვენს ნებას, თუ იგი ნებსით არ იქნება მოკვეთილი ჩვენგან, განრისხება სჩვევია იმათ მიმართ, რომლებიც იძულებით ცდილობენ მის მოკვეთას, ხოლო ბოროტად მყეფარე მრისხანება, ზემორე მიზეზით აღძრული, უსპობს მას ბრძოლის იმ ცოდნას, რისი მოპოვებაც ძლივს შეძლო მან დიდი გარჯილობის შედეგად. მართლაც, ნიშანდობლივია მრისხანებისთვის დამანგრევლობა. თუ, ერთი მხრივ, ეშმაკეული გულისზრახვების წინააღმდეგ აღიძვრის იგი, ანადგურებს და სპობს მათ, მაგრამ თუ, მეორე მხრივ, ადამიანთა წინააღმდეგ იქოჩრება იგი, ასევე ანადგურებს ჩვენშიც კარგ გულისზრახვებს. ამრიგად, ვხედავ, რომ მრისხანება გამანადგურებელია ყოველგვარი გულისზრახვისა, უკეთურისაც და, თუკი აღმოჩნდება, კარგისაც, რადგან საჭურვლად და მშვილდად გვებოძა იგი ღვთისგან, თუ ერთიმეორისკენ არ მივმართავთ მას, მაგრამ თუ იგი განსხვავებულადაც ამოქმედდება, დამღუპველი ხდება. დიახ, იმგვარი გამბედავი ძაღლიც ვიცი, რომელიც მგლების თანასწორად ანადგურებს ცხვრებს.

32. ისე უნდა გავურბოდეთ კადნიერ ქცევას, როგორც ასპიტის შხამს, და ვერიდებოდეთ ხშირ შეხვედრებს, როგორც გველებს და იქედნეთა ნაშიერებს (შდრ. მ.3.7), რომლებსაც ძალუძთ ძალიან სწრაფად შინაგანი ბრძოლის სრული დავიწყებულობა განაპირობონ და გულისმიერი განწმენდილობის აღმატებული სიხარულიდან ქვევითკენ შთააქანონ სული, რადგან საწინააღმდეგოა ყურადღებისა წყეული დავიწყება, ისევე როგორც ცეცხლისა - წყალი, და გვევლინება კიდეც იგი მის ყოველჟამიერ მძლავრ მოქიშპედ. მართლაც, დავიწყებიდან უზრუნველობამდე მივდივართ, უზრუნველობიდან კი - უგულისყურობამდე, მცონარებამდე და უწესო გულისთქმებამდე, ხოლო ამ სახით კვლავ ვბრუნდებით უკან, საკუთარ ამონანთხევამდე, ძაღლების მსგავსად (II პეტრ.2.22). მაშ, ვერიდოთ კადნიერ ქცევას, როგორც სიკვდილის შხამს, ხოლო დავიწყების უკეთურ შენაძენს და ამ უკანასკნელის შედეგებს განჰკურნებს გონების მეტად მკაცრი დაცულობა და ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს უწყვეტი ხმობა, რადგან მის გარეშე არ ძალგვიძს რაიმეს ქმნა (ი. 15.5).

33. არ შეიძლება, და არც არის შესაძლებელი, გველის შეტკბობა და უბით ტარება, არცთუ სხეულის ყოვლითურთ ფერება, მოვლა და სიყვარული (გარდა იმისა, რაც საჭიროა და აუცილებელი), და, ამასთან, ზეციურ სათნოებაზეც ზრუნვა, რადგან გველს ის სჩვვია, დაკბინოს თავისი გამათბობელი, სხეულს კი - ის, რომ გემოთმოყვარეობით გააუწმინდუროს თავისი მომვლელი. რაშიც შესცოდავს სხეული, მათრახებით და მუშტებით უნდა იგვემოს იგი დაუზოგავად, ისევე როგორც გაქცეული მონა, ღვინით მთვრალი, რომელმაც უნდა შეიცნოს თავისი გამმათრახებელი ბატონი. არ უნდა მემთვრალეობდეს, არ უნდა იყოს უმეცარი თავისი უხრწნელი ქალბატონისა ეს ხრწნადი თიხა, ეს - მონური და ღამეული. მიცვალებამდე ნუ ენდობი შენს ხორცს. "ნება ხორცისა, - ამბობს, - ღვთის მტერია, რადგან არ ემორჩილება იგი ღვთის რჯულს. და ხორცს სურს სულის წინააღმდეგ, ხოლო ხორცით მცხოვრებთ არ ძალუძთ ღმერთს ესათნოონ, ჩვენ კი ვართ არა ხორცით, არამედ სულით" (შდრ. რომ. 8.6; გალ. 5.17).

34. ცნობიერების დანიშნულება ისაა, რომ მარადის შინაგანი ბრძოლის შერკინებებისა და თვითგაკიცხვისათვის აღძრას გულისწყრომითი ნაწილი, სიბრძნისა - ის, რომ მკაცრი და შეუნელებელი მღვიძარებისა და და სულიერი ჭვრეტისკენ მიმართოს გონითი ნაწილი, სამართლიანობისა - ის, რომ სათნოებისა და ღვთისკენ წარუძღვეს გულისთქმით ნაწილს, სიმამაცისა - ის, რომ მართოს და მტკიცედ ხელთ იპყრას ხუთი გრძნობა, რათა არ შეირყვნას მათგან არც ჩვენი შინაგანი ადამიანი, ესე იგი - გული, და არც გარეგანი, ესე იგი - სხეული.

35. "ისრაელზეა მისი დიდმშვენიერება", ესე იგი - გონებაზე, რომელიც ძალისამებრ ჭვრეტს თავად ღვთის დიდების მშვენიერებას; "და მისი ძალა ღრუბლებშია", ესე იგი - ნათელსხივოსან სულებში, რომლებიც განთიადისას შეჰმზერენ იმას, რომელიც მამის მარჯვნივ არის მჯდომარე და რომელიც, აელვარებს რა მათ, ისევე როგორც მზე ასხივოსნებს წმინდა ღრუბლებს, საამურებად წარმოაჩენს.

36. "შესცოდავს რა ერთი, - ამბობს საღვთო წერილი, - დაჰკარგავს იგი დიდ სიკეთეს", და სცოდავს რა გონება, ჰკარგავს იგი წინარე თავში მითითებულ უკვდავ სასმელსა და საჭმელს.

37. არ ვართ სამსონზე უფრო ძლიერნი, არც სოლომონზე უფრო ბრძენნი, არცთუ საღვთო დავითზე უფრო მცოდნენი, არც მთავარ მოციქულ პეტრეზე უფრო ღვთისმოყვარენი. მაშ, ნუ მივენდობით ჩვენს თავს, რადგან წერილი ამბობს: "თავის თავს მინდობილი დაეცემა საკვირველი დაცემით" (შდრ. იობ. 18. 12).

38. ვისწავლოთ ქრისტესგან მდაბალცნობიერება, დავითისგან - სიმდაბლე და პეტრესგან - ტირილი შემთხვეულთა გამო, თუმცა ნუ წარვიკვეთთ სასოს სამსონისებრ, იუდასებრ ანდა ყოვლადბრძენი სოლომონისებრ.

39. რამეთუ "ეშმაკი, როგორც მყვირალი ლომი, მიმოდის და დაეძებს ვინ შთანთქას", და მასთან ერთად - ძალნი მისნი; მაშ, ნურასოდეს ნურანაირად ნუ დაგვეშრიტება გულისმიერი ყურადღება, მღვიძარება, სიტყვისმგებლობა და ლოცვა ჩვენი ღვთის, იესო ქრისტეს მიმართ, რადგან უკეთეს შეწევნას, ვიდრეს ეს იესოსგან გვაქვს, მთელ შენს ცხოვრებაში ვერ ჰპოვებ, ვინაიდან მხოლოდ უფალმა იცის თავად, როგორც ღმერთმა, ეშმაკთა ყოვლადი მზაკვრობანი, მოხერხებანი და ცბიერებანი.

40. მაშ, სული მინდობილი იყოს უფალს, მას ევედროს, და ნუ ექნება ნურაფრის შიში, რადგან არათუ მარტო იბრძვის, არამედ - საშინელ მეუფესთან, იესო ქრისტესთან ერთად, რომელიც არის შემოქმედი ყოველთა არსთა - უხორცოთა და ხორციელთა, ანუ ხილულთა და უხილავთა.

41. ისევე როგორც წვიმა, რომელიც რაც მეტად დაედინება მიწაზე, მით უფრო არბილებს ამ მიწას, ამგვარადვე, ქრისტეს წმინდა სახელიც, ჩვენს მიერ ამოძახებული და უხშირესად ხმობილი, ახარებს და ამხიარულებს ჩვენი გულის მიწას.

42. კარგია ამის ცოდნაც გამოუცდელთათვის, რომ ჩვენ, ნივთიერნი და, ამასთან, სხეულითაც და გონებითაც მიწისკენ ქვედაზიდულნი, ვერანაირი სხვა გზით ვერ შევძლებთ, რომ დავძლიოთ უსხეულო, უხილავი და ავისმოსურნე მტრები, გონიერნი ცუდი საქმისთვის, გამჭრიახნი, მსუბუქნი და წლების მანძილზე, ადამიდან ვიდრე დღემდე, ბრძოლა-ომებში გაწაფულნი, თუ არა გონების მარადისი მღვიძარებითა და ჩვენი ღვთისა და შემოქმედის იესო [უწყვეტი]ხმობით. გამოუცდელთ, ერთი მხრივ, იესო ქრისტეს ლოცვა ჰქონდეთ მაწვეველად როგორც მშვენიერების შემოწმებისკენ, ასევე მისი ცოდნისკენ, გამოცდილთათვის კი საქმე, შემოწმება და მოსვენებულობა მშვენიერებისა იყოს რჩეული გზამკვლევი და მოძღვარი.

43. ისევე როგორც პატარა და უბოროტო ბავშვი, რომელიც, ხედავს რა ცრუ სასწაულთმოქმედს, სიამტკბილობს და, რადგან გულუბრყვილოა, მიჰყვება კიდეც მაცთურს, ამგვარადვე ჩვენი სულიც, არის რა იგი წრფელი და კეთილი, თავისი კეთილი შემოქმედისგან ამ სახით ქმნილი, სიამტკბილობს ეშმაკის წარმოსახვითი შემოტევებისას და, ცთუნებულია რა, მიესწრაფვის უკეთურს როგორც კეთილს (ისევე როგორც მტრედი - თავისი შვილების მომვერაგებელს), და ამ სახით აზავებს იგი თავის გულისზრახვებს ეშმაკეული შემოტევის წარმოსახვასთან (იქნება ეს კეთილაღნაგი ქალის სახე თუ სხვა რამ ამგვარი, რაც კი ქრისტეს მცნებათა მიერ ყოვლითურთ აკრძალულია), შემდეგ კი იმას იზრახავს, რომ როგორმე მოახერხოს და მისგან ხილული მშვენიერება საქმედ აქციოს; და მაშინ ეს სული, უკვე დაყოლიებული, ამის შემდეგ თავისი სხეულის მიერ საქმედ აქცევს გონებითად მისგან ხილულ ურჯულოებას, დასასჯელად თავისი თავისა.

44. ამგვარია უკეთურის ხელოვნება და ამ ისრებით წამლავს იგი ყველა სულს. ამიტომაც, არ არის უსაფრთხო, რომ გონების მიერ დიდი საბრძოლო გამოცდილების მიღებამდე ნება მივცეთ გულისზრახვებს ჩვენს გულში შესვლისა, განსაკუთრებით საწყის ეტაპზე, გამომდინარე იქიდან, რომ ამ დროს ჩვენი სული ჯერაც ტკბება ეშმაკეული შემოტევებით, ჯერაც სიამტკბილობს და და მიჰყვება მათ, თუმცა გვმართებს, რომ შეცნობისთანავე დაუყოვნებლივ აღვკვეთოთ მათი აღმოცენებანი და კვეთებანი, ხოლო როდესაც გონება ამ საკვირველ საქმეში ხანგრძლივად დაჰყოფს, როდესაც გაიწაფება იგი, შემცნობი გახდება, შეიძენს ბრძოლის, ეშმაკეულ შემოტევათა ჭეშმარიტად შეცნობისა და, როგორც წინასწარმეტყველი ამბობს, "პატარა მელიების" ადვილად შეპყრობის მოუკვეთელ ჩვევას, მაშინ შეიძლება, რომ მან ცოდნით დართოს ამ გულისზრახვებს შემოსვლის ნება, რათა ამხილოს ისინი.

45. ისევე როგორც შეუძლებელია ერთ სოლინარში ცეცხლისა და წყლის თანადროულად გასვლა, ასევე შეუძლებელია გულში ცოდვის შესვლა, ვიდრე არ დააკაკუნებს იგი ჯერ გულის კარზე უკეთური შემოტევის წარმოსახვის მიერ.

46. პირველად არის კვეთება, შემდეგ კი თანაშეწყვილება, როდესაც ჩვენი და უკეთურ ეშმაკთა გულისზრახვები ერთიმეორეს შეეზავებიან; მესამეა შეთანხმება, როდესაც ორივე მხარის გულისზრახვები ურთიერთში ბოროტად ბჭობენ, თუ როგორ მოიქცნენ. მეოთხეა გრძნობადი საქმე ანუ ცოდვა. ამიტომ, თუ ყურადღებით და მღვიძარებით იქნება გონება და თუ იგი სიტყვისგებისა და უფალ იესოს მოხმობის გზით გამოვლენისთანავე უკუაქცევს შემოტევას, გულისზრახვათა შემდგომი საქმენი ფუჭი გახდება, რადგან უკეთური, არის რა იგი უსხეულო გონება, სხვაგვარად ვერანაირად ვერ შეძლებს სულთა შეცდენას, თუ არა წარმოსახვათა და გულისზრახვათა მიერ. ამ შემოტევის შესახებ დავითი ამბობს: "ცისკრად ვკლავდი ..." (და მომდევნო), ხოლო დიდი მოსე ზემოხსენებული "შეთანხმების" შესახებ ასე იტყვის: "ნუ შეუთანხმდები მათ" (გამოსვლ. 23.32).

47. გონება გონებას უხილავად შეებმის საბრძოლველად, კერძოდ, ეშმაკეული გონება - ჩვენსას. ამიტომაა საჭირო ყოველწამიერად სიღრმისეული ღაღადისი ქრისტესადმი, რომ მან, როგორც კაცთმოყვარემ, ერთი მხრივ, ეშმაკეული გონება განდევნოს ჩვენგან, მეორე მხრივ კი, გამარჯვების ჯილდო მოგვიბოძოს ჩვენ.

48. გულისმიერი მყუდროების ნიმუშად იყოს შენთვის მავანი, რომელსაც სარკე უჭირავს ხელში და ჩასცქერის მას, რადგან სწორედ ამ სახით დაინახავ შენს გულში გონითად ჩაწერილ უკეთურებებს და სიკეთეებს.

49. ფრთხილად იყავი ყოველჟამს, რომ არანაირი გულისზრახვა არ გქონდეს არ გქონდეს შენს გულში, არც უგუნური, არც კეთილგონივრული, რომ ამ სახით ადვილად შეიცნო უცხოტომელნი, ესე იგი ეგვიპტელთა პირმშო ძეები.

50. რაოდენ კარგი და საამური, ნათლიერი და უტკბილესი, ყოვლადტურფა, გაცისკროვნებული და მშვენიერი სათნოებაა მღვიძარება, შენ მიერ, ქრისტე ღმერთო, კეთილად წარმართული და ფხიზელი ადამიანური გონებისგან დიდი სიმდაბლით სავალი, რადგან განავრცობს იგი თავის რტოებს მჭვრეტელობათა ზღვამდე და უფსკრულამდე, და თავის ყლორტებს - საამურ და საღვთო საიდუმლოთა მდინარეებამდე, ამასთან არწყულებს გონებას, დიდი ხნიდან უღვთოებით გამხმარს უკეთურ სულთა გულისზრახვებისა და ხორცის მტრული განზრახულების სიმლაშისგან, რაც არის სიკვდილი.

51. მღვიძარება ჰგავს იაკობის კიბეს, რომელზეც ღმერთი არის დავანებული და რომელზეც ანგელოზები დადიან (შდრ. შესაქ. 28.12), რადგან ეს სათნოება აღმოფხვრის ჩვენგან ყოველგვარ უკეთურებას, მოკვეთს რა მრავალსიტყვაობას, ძაგებას, ავმეტყველებას და ყველა გრძნობადი უკეთურების ჩამონათვალს, ვინაიდან ვერ დაითმენს, რომ ამათ გამო თუნდაც მცირედით მოაკლდეს იგი თავის სიტკბოებას.

52. ამას შევუდგეთ, ძმანო ჩემნო, წადიერად და ამის ხილვებში განწმენდილი გონებით ქრისტე იესოს მიერ მფრინვალეებმა ავამოქმედოთ ჩვენი ცოდვებისა და თავდაპირველი ცხოვრების განმჭვრეტელობა, რომ ჩვენ, შემუსვრილებსა და დამდაბლებულებს ჩვენი ცოდვების გახსენებით, უწყვეტად გვქონდეს ჩვენი ღვთის იესო ქრისტეს შეწევნა უხილავ ბრძოლაში, რადგან ამპარტავნების, ცუდმედიდობისა თუ თავმოთნეობის გამო იესოს თანადგომას მოკლებულნი ვაკლდებით განწმენდილობას გულისას, რითაც შეიცნობა ადამიანისგან ღმერთი, რადგან ის პირველი, როგორც დაპირება, არის მიზეზი ამ მეორისა.

53. გონება, რომელიც არ არის უგულისყურო თავისი ფარული მოქმედებისამი, [საკუთარი თავის] დამცველობის დღენიადაგ მომუშაკებით, დანარჩენ სიკეთებთან ერთად ჰპოვებს სხეულის ხუთ გრძნობასაც უმოქმედოს გარეგან ბოროტებათა მიმართ, რადგან თავისი სათნოებისა და მღვიძარების ყოვლითურთ მოყურადე და მოსურნე იმისა, რომ კეთილი გულისზრახვებით იშვებდეს იგი, არ დაითმენს, რომ, ნივთიერ და ამაო გულისზრახვათა შემოტევისას, წარტაცებული იყოს ხუთი გრძნობისგან, არამედ მათი მაცთუნებლობის შემცნობი თავის შიგნითაც დიდად თრგუნავს მათ.

54. დაემკვიდრე გონებაში და არ გაიტანჯები განსაცდელთა მიერ, ხოლო მისგან განშორებულმა დაითმინე მოსაწევარნი.

55. ისევე, როგორც ცუდადმჭამელებს მწარე აბზინდა რგებს, ამგვარადვე რგებთ ცუდი ზნის ადამიანებს ცუდის განცდა.

56. თუ არ გინდა, რომ განიცადო ცუდი რამ, ნურც ცუდის კეთებას ინდომებ, რადგან ამ უკანასკნელს გარდაუვალად მოჰყვება ის პირველი, ვინაიდან თითოეული რასაც თესავს, იმას მოიმკის (გალ. 6.7). ასე რომ, როდესაც ნებსით ცუდის დამთესველნი ნების გარეშე ვიმკით კიდეც მას, გვმართებს გვიკვირდეს სამართლიანობა ღვთისა.

57. გონება ბრმავდება სამი ვნებისგან. ვამბობ ვერცხლისმოყვარეობას, ცუდმედიდობას და გემოთმოყვარეობას.

58. ცოდნა და რწმენა, თანააღზრდილები ჩვენი ბუნებისა, არათუ სხვა რამ მიზეზით, არამედ ზემოთქმულთა შედეგად დაბრმავდნენ.

59. გულისწყრომა, მრისხანება, ომები, მკვლელობები და დანარჩენ ბოროტებათა მთელი ჩამონათვალი მათგანვე გაბატონდა ძალუმად ადამიანებში.

60. ჭეშმარიტების არმცოდნეს არც ის ძალუძს, რომ ჭეშმარიტად სწამდეს, რადგან ცოდნა ბუნებით წინ უძღვის რწმენას, ვინაიდან წმინდა წერილის სიტყვები ითქვა არა მხოლოდ იმიტომ, რომ შევიცნოთ ისინი, არამედ იმიტომაც, რომ ვაკეთოთ.
61. მაშ, შევუდგეთ საქმეს, რადგან ამ სახით თანდათან წარმატებულნი აღმოვაჩენთ, რომ ღვთისადმი სასოება, მტკიცე რწმენა, შინაგანი ცოდნა, განსაცდელთაგან გამოხსნილობა, ნიჭთა საბოძვარნი, გულისმიერი აღსარება და მხურვალე ცრემლთაღვრა ლოცვის მიერ მოიწევა მორწმუნეებზე, და არა მხოლოდ ესენი, არამედ აგრეთვე - სამწუხარო მოსაწევართა დამთმენლობა, მოყვასისადმი გულწრფელად მპატიებლობა, სულიერი რჯულის შემცნობლობა, ღვთის სამართლიანობის აღმომჩენლობა, სულიწმინდის ზედდამნერგველობა, სულიერ საუნჯეთა მბოძებლობა და ყოველივე ის, რომელთა მიცემაც აღუთქვა ღმერთმა მორწმუნე ადამიანებს აქაც და სამერმისო საუკუნეშიც; ანუ, მოკლედ, შეუძლებელია ღვთის ხატად სულის გამოჩინება, თუ არა ღვთის მადლითა და ადამიანის სარწმუნოებით, - იმ ადამიანისა, რომელიც დიდი მდაბალცნობიერებითა და განუბნეველი ლოცვით არის გონებაში დავანებული.

62. ნამდვილად დიდი სიკეთე შევიძინეთ განსაცდელისგან - უფალ იესოს ხშირი ხმობა გონითი მტრების წინააღმდეგ საკუთარი გულის განწმენდის სურვილით. და ნახე, რაოდენ თანახმიერია წერილის მოწმობებთან გამოცდილების შედეგად ჩემს მიერ ნათქვამი სიტყვა, რადგან "განემზადე, - ამბობს, - ისრაელ, რომ მოუხმო უფლის, შენი ღმერთის, სახელს" (ამოს. 4.12). და მოციქული: "მოუკლებლად ლოცულობდეთ" (I თეს. 5.17). ჩვენი უფალიც ამბობს: "არ ძალგიძთ ჩემს გარეშე რაიმეს ქმნა. ვინც მყოფობს ჩემში და მე - მასში, იგი ბევრი ნაყოფის გამომღებია" (იოან. 15.5). და კიდევ: "ვინც არ დარჩება ჩემში, იგი გაგდებულია გარეთ როგორც ტოტი" (იოან. 1.6). დიდი სიკეთეა ლოცვა და იგია ყველა სიკეთის გარემომცველი, როგორც განმწმენდელი გულისა, რაშიც მორწმუნეთათვის დაინახება ღმერთი.

63. სიმდაბლის საუნჯე, არის რა იგი თავისი ბუნებით ზეამყვანი, ღვთისთვის საყვარელი და, ამასთან, მომსპობი თითქმის ყველა ჩვენეული და ღვთივმოძაგებული უკეთურებისა, სწორედ ამიტომ ძნელადმოსაპოვებელი თვისებისაა, და იქნებ ადვილად ნახო რომელიმე ადამიანში მრავალი სათნოების ნაწილობრივი რამ საქმე, მაგრამ თუ მასში სიმდაბლის სურნელებას დაუწყებ ძებნას, ძნელად იპოვი. ამიტომაა საჭირო დიდი გულმოდგინება, ხსენებული განძი რომ შეიძინო. წერილი ეშმაკსაც "უწმინდურს" უწოდებს, რადგან დასაბამშივე განაგდო მან მდაბალცნობიერების ეს კარგი საუნჯე და ამპარტავნება შიყვარა. ამიტომაც, მთელ წერილში "უწმინდურად" იწოდება იგი. დიახ, რა სხეულებრივი უწმინდურება შეიძლება იმოქმედოს ყოვლითურთ უსხეულომ, უხორცომ და შეუდგენელმა, ამის გამო რომ "უწმინდური" ეწოდოს მას? აშკარაა, რომ ამპარტავნების გამო იწოდა იგი ‚უწმინდურად" და წმინდა და ნათლიერი ანგელოზისგან ბილწად გამოცხადდა, ხოლო უწმინდურია უფლის წინაშე ყველა გულმაღალი, რადგან "პირველი ცოდვა, - ამბობს, - ამპარტავნებაა", ვინაიდან ამგვარად თქვა ამპარტავანმა ფარაონმა: "შენი ღმერთი, - ამბობს, - არ ვიცი და არ გავუშვებ ისრაელს" (გამოსვლ. 5.2).

64. ბევრი რამ არის გონების მოქმედებათაგან იმგვარი, რასაც ძალუძს, მდაბალცნობიერების კეთილი ძღვენი შეგვძინოს ჩვენ, თუ უგულისყურონი არ ვიქნებით ჩვენი ცხონების მიმართ. ასეთია, კერძოდ, ცოდვათა ხსოვნა (რაც კი რამ სიტყვით, საქმით ან ფიქრით ჩაგვიდენია), და კიდევ აურაცხელი ამგვარი, მდაბალცნობიერებისკენ შემწევნელი, ჭვრეტით რომ შეიკრიბება, ხოლო ჭეშმარიტი სიმდაბლის შთამნერგველია ისიც, რომ მავანმა მოყვასთა წარმატებანი გონებაში თითოეულად აწონ-დაწონოს, სხვათა ბუნებითი ღირსებანი თავის თავში განადიდო და, თანაშეუწყოს მათეულს თავისეულნი. აი, ამგვარად, როდესაც ხედავს გონება საკუთარ უბადრუკებას და იმას, თუ რაოდენ დაკლებულია იგი ძმათა სრულქმნილებისგან, მიწად და ნაცრად რაცხს თავის თავს ადამიანი, და, ამასთან, არათუ ადამიანად, არამედ - რამ ძაღლად, როგორც დედამიწის ყველა მოაზროვნე ადამიანზე ყოვლითურთ მდარე და დაკლებული.

65. ამბობს პირი ქრისტესი, ეკლესიის ბურჯი, ჩვენი დიდი მამა ბასილი: "დიდი სიკეთე იმაში, რომ არ შევცოდოთ და არც იმავე ცოდვებში ჩავვარდეთ ხვალინდელ დღეს, ესაა ის, რომ დღის დასრულებისას ჩვენს სინდისში გამოვიკითხოთ ჩვენი თავისგან ჩვენეულნი, თუ, ერთი მხრივ, რა შევცოდეთ და, მეორე მხრივ, რა ვიმოქმედეთ სამართლიანად". ამასვე აკეთებდა იობიც თავისი თავისა და თავის ნაშიერთა მიმართ, რადგან დღიურად ანგარიშგებანი საათობრივს ჰფენს ნათელს.

66. და კიდევ, საღვთოდ ბრძენთაგანმა სხვამ თქვა: "ნაყოფის გამოღების სათავე ყვავილია და საქმითი მოღვაწეობის სათავე - თავშეზღუდვა". ამიტომ, შევიზღუდოთ თავი, და ეს - ზომიერად და აწონილად, როგორც გვასწავლიან მამები, და მთელი თორმეტსაათიანი დღე გონების დაცულობით გავლიოთ, რადგან ამგვარად მოქმედნი შევძლებთ, რომ გარკვეული ძალდატანებით, ღვთის შეწევნის კვალობაზე, დავაცხროთ და დავამცროთ უკეთურება, რადგან სათნოებითი მოღვაწეობა ხომ ძალდატანებითია, რის შედეგადაც მოგვებოძება ცათა სასუფეველი.

67. გზა ცოდნისკენ ესაა უვნებობა და სიმდაბლე, რომელთა გარეშე ვერავინ იხილავს უფალს.

68. ვინც დღენიადაგ შინაგანისკენ მიმართავს ყურადღებას, უბიწოებას იცავს; მეტიც, მჭვრეტელობს იგი, ღვთისმეტყველებს და ლოცულობს. და ეს არის, რასაც ამბობს მოციქული: "სულით იარეთ და და ხორცის გულისთქმას ნუ აღასრულებთ" (გალატ. 5.16).

69. ვინც არ უწყის სულიერი გზით სვლა, ამგვარი ვინმე უგულისყუროა ვნებადი გულისზრახვების მიმართ და ხორცისკენ აქვს მთელი ყურადღება, რის გამოც ან ნაყროვანებს და აღვირახსნილია, ან კიდევ მწუხარებს, მრისხანებს და ბოროტმეხსიერია, ამით კი ან გონებას იბნელებს იგი, ანდა უზომო მოღვაწეობას ეწევა და აზროვნებას იმღვრევს.

70. საქმეთაგან განშორებულმა, - ვთქვათ, ცოლისგან, ქონებისგან და ასე შემდეგ, - "გარეგანი ადამიანი" აქცია მონაზვნად, არათუ უკვე - "შინაგანიც", ხოლო გონების ვნებადი გულისზრახვებისგან განშორებული ჭეშმარიტი მონაზონია. ამასთან, "გარეგან ადამიანს" ადვილად გახდის მონაზვნად ვინმე, ხოლო ‚შინაგანი ადამიანის" მონაზვნად ქცევა მცირედი ღვაწლი როდია.

71. მაშ, ვინ არის ამ თაობაში ვნებადი გულისზრახვებისგან ყოველგვარად განშორებული და მუდამჟამს ღირსჩენილი წმინდა და უნივთო ლოცვისა, რაც არის სწორედ ნიშანი შინაგანი მონაზონისა?

72. მრავალი ვნებაა დაფარული ჩვენს სულებში, ამხილებენ კი ისინი თავიანთ თავს მაშინ, რაჟამს მიზეზები წარმოჩნდებიან.

73. ნუ გექნება მთელი ყურადღება სხეულის მიმართ, არამედ განუწესე მას ძალისამებრ ღვწა და მთელი შენი გონება შინაგანისკენ მიაქციე, რადგან სხეულებრივი წვრთნა მცირედით არის სასარგებლო, კეძთილმსახურება კი ყოველმხრივ სასარგებლოა (I ტიმ. 4.8).

74. ვნებათა უმოქმედობის ჟამს, - იქნება ეს მიზეზთა მოკვეთის შედეგად თუ ეშმაკთა მზაკვრული უკუმიქცევის კვალობაზე, - ამპარტავნება ჩნდება.

75. სიმდაბლე და თვითგვემა ყოველგვარი ვნებისგან ათავისუფლებს ადამიანს, მოკვეთს რა პირველი მათგანი სულის ვნებებებს, მეორე კი - სხეულისას. ამიტომ ამბობს უფალი: "ნეტარნი არიან გულით განწმენდილნი, რადგან ისინი ღმერთს იხილავენ", - ღმერთს თავად და მის საუნჯეებს, რაჟამს სიყვარულისა და თავშეზღუდვის მიერ განიწმენდენ თავიანთ თავს, და, ამასთან, [იხილავენ] იმდენად მეტად, რამდენადაც განავრცობენ სიწმინდეს.

76. ყველა სათნოებითი სწავლების საგუშაგო ესაა გონების დამცველობა, ისევე როგორც - დავითის გუშაგი ძველად, წინასწარ რომ წარმოაჩენდა "გულის წინადაცვეთას".

77. ისევე როგორც გრძნობადად ვზიანდებით საზიანოთა მხედველნი, ასევე - გონითად.

78. ისევე როგორც მთელი მცენარე გაახმო იმან, ვინც დააზიანა მისი გული, ამგვარადვე იფიქრე ადამიანის გულის შესახებაც. თვით ყველაზე უმნიშვნელოსაც კი ყურადღება უნდა მიაქციო, რადგან უქმად არ არიან ქურდები.

79. როდესაც უფალმა ინება გაეცხადებინა, რომ ყველა მცნება სავალდებულოა, ძეობილობა კი თავისი სისხლით მოუბოძა ადამიანებს, თქვა: "რაჟამს აღასრულებთ თქვენდამი ნამცნებთ, თქვით: . ამიტომ, არა არის საქმეთა საზღაური ცათა სასუფეველი, არამედ უფლის მადლია იგი, სარწმუნო მონებისადმი გამზადებული. არ ითხოვს მონა თავისუფლებას როგორც საზღაურს, არამედ მადლობას იხდის იგი როგორც მოვალეობის მქონე და და მადლიერებით მოელის მას.

80. ქრისტე მოკვდა ჩვენი ცოდვების გამო, წერილთა თანახმად, და იგი მისდამი კეთილად დამონებულებს თავისუფლებას ანიჭებს, რადგან ამბობს: "კარგი, კეთილო და სარწმუნო მონავ, ცოტაზე მორწმუნე გახდი, ბევრზე განგაწესებ შენ. შედი შენი უფლის სიხარულში" (მ. 25.21), მაგრამ ჯერ კიდევ არ არის მონა ის, ვინც ლიტონ ცოდნაზეა დანდობილი, არამედ - ის, ვისაც მორჩილებით სწამს მცნებათა დამდები ქრისტესი.

81. ვინც პატივს მიაგებს მეუფეს, ასრულებს მისგან ნაბრძანებს, ხოლო შესცოდებს რა ანდა იურჩებს, მოსაწევარს მიიღებს როგორც კუთვნილს. სწავლისმოყვარე თუ ხარ გახდი შრომისმოყვარეც, რადგან ლიტონი ცოდნა აამაყებს ადამიანს.

82. მოულოდნელად შემთხვეული განსაცდელები განგებულებითად იმას გვასწავლის, რომ შრომისმოყვარენი ვიყოთ.

83. საკუთრივია ვარსკვლავისთვის ის სინათლე, რაც მის გარშემოა, ხოლო ღვთისმსახურისა და ღვთისმოშიშისთვის საკუთრივია უბადრუკება და სიმდაბლე, რადგან, ჩვეულებრივ, სხვა არაფერია ქრისტეს მოწაფეთა გამოსაცნობი და წარმომჩენი ნიშანი, თუ არა მდაბალი გონება და უბადრუკი შესახედაობა, და ყველგან ამას ღაღადებს ოთხი სახარება, ხოლო ვინც არ ცხოვრობს ასე, - ესე იგი სიმდაბლით, - განეშორება იმის ნაწილს, რომელმაც ვიდრე სიკვდილამდე და ჯვრამდე დაიმდაბლა თავისი თავი, ვინც არის საღვთო სახარებათა საქმითი რჯულმდებელი.

84. "მწყურვალნი, - ამბობს, - წადით წყალთან" (ეს. 55.1), ხოლო მწყურვალნი ღვთისა ვიდოდეთ გონების სიწმინდით. ამასთან, გონების მიერ მაღლად მფრენს მართებს, რიმ თავის უბადრუკების მიწასაც დასცქერდეს, რადგან არავინ არის მდაბალზე უფრო მაღალი, ვინაიდან ისევე როგორც სინათლის არარსებობის ჟამს წყვდიადში და სიბნელეშია ყოველივე, ამგვარადვე, რაჟამს არ არსებობს მდაბალცნობიერება, ღვთისკენ მიმართული ყველა ჩვენი გულმოდგინება ფუჭია და ამაო.

85. "დასასრული სიტყვისა ყოველივე ისმინე: გეშინოდეს ღვთისა და მისი მცნებები დაიცავი", როგორც გონითად, ასევე გრძნობადად, რადგან თუ გონითად აიძულებ შენს თავს, რომ დაიცვა მცნებები, მათთვის მშრომელს იშვიათად გექნება გრძნობადთა საჭიროება, ვინაიდან დავითი ამბობს: "ვისურვე აღსრულება შენი ნებისა და შენი რჯულისა ჩემი მუცლის შუაში" (ფს. 39.9).

86. თუ ადამიანი არ აღასრულებს ღვთის ნებასა და რჯულს "თავისი მუცლის", ესე იგი - თავისი გულის, შუაში, ვერც იმას შეძლებს, რომ გარეგანად იმოქმედოს იგი ადვილად, და ეტყვის ღმერთს არამღვიძარე და უგულისყურო: "არ მსურს ვიცოდე შენი გზები", უთუოდ - საღვთო გაბრწყინების ნაკლებობის გამო, რომლის თანაზიარიც არათუ არ იქნება გულსავსებას მოკლებული, არამედ ჯეროვნად გაძლიერდება კიდეც საღვთოთა მხრივ.

87. ისევე როგორც გრძნობადი მარილი გემოს აძლევს პურსა და ყოველგვარ ნამზადს, ხორცეულს კი გაუფუჭებლად და მყარად იცავს, ამგვარადვე ისაზრე გონითი გემოვნებისა და საკვირველი საქმიანობის გონებისეული დაცულობის შესახებ, რადგან გონება საღვთოდ ატკბობს კიდეც როგორც შინაგან, ასევე გარეგან ადამიანს, ამასთან, განდევნის უკეთურ გულისზრახვათა სიმყრალეს და მშვენიერებათა შიგნით მყარად გვიცავს ჩვენ

88. კვეთებისგან არის მრავალი გულისზრახვა, ამათგან კი უკეთური გრძნობადი საქმე, მაგრამ ვინც იესუს შეწევნით პირველი მათგანი მყისიერად დაშრიტა, განერიდა შემდგომს; და გამდიდრდება იგი საღვთო ტკბილი ცოდნით, რის შედეგადაც ჰპოვებს ღმერთს, ყველგან მყოფს, ხოლო მის წინ გონების სარკის დამდგმელი, დღენიადაგ გასინათლდება გაწმენდილი შუშისა და გრძნობადი მზის მსგავსად. და მაშინ, საწდელთა მწვერვალს მიღწეული გონება მოისვენებს თავის შიგნით ყველა სხვა მჭვრეტელობისგან.

89. რადგან ყოველი გულისზრახვა რაიმე გრძნობადის წარმოსახვის შედეგად შედის გულში, შესაბამისად, მხოლოდ მაშინ გააცისკროვნებს მას ღმრთეების სანეტარო შუქი, როდესაც ყოვლითურთ მოიცლის ყველაფრისგან და დაუსახველი იქნება მათგან, ვინაიდან ხსენებული ბრწყინვალება ყველა გულისზრახვის გაუქმების კვალობაზე უჩნდება განწმენდილ გონებას.

90. რაოდენ სრულად მიაქცევ ყურადღებას გონებას, იმდენად წადიერად ილოცებ იესოსადმი, და კიდევ, რაოდენ უგულისყუროდ მიხედავ გონებას, იმდენადვე განშორდები იესოს, და ისევე როგორც სრულად ასინათლებს გონების ჰაერს598 პირველი მათგანი, ამგვარადვე, უკუმიქცევა მღვიძარებისა და იესოსადმი ტკბილი ხმობისგან, ჩვეულებისამებრ, ყოვლითურთ აწყვდიადებს მას, რადგან ბუნებით არის ეს საქმე ამგვარი, როგორც გვითქვამს, და სხვაგვარად არ შეიძლება, შეიცნობ კი ამას გამოცდილებით, საქმითი შემოწმებით, რადგან სათნოება და, განსაკუთრებით, ამგვარი ნათლისმშობელი საამური საქმე, როგორც წესი, სხვაგვარად არ შეისწავლება, თუ არა გამოცდილების გზით.

91. სიტკბოებითა და სიხარულით სავსე რამ წადიერების კვალობაზე ზედიზედ იესოს ხმობა მიზეზია იმისა, რომ გონების ჰაერი, უაღრესი ყურადღების შედეგად, სიხარულითა და სიწყნარით იყოს აღსავსე, ხოლო გულის სრულად განწმენდის მიზეზი არის იესო ქრისტე, ძე ღვთისა და ღმერთი, მიზეზი და შემოქმედი ყოველგვარი სიკეთისა, რადგან "მე ვარ, - ამბობს, - ღმერთი, მშვიდობისმყოფელი" (ეს. 45.7).

92. იესოსგან ქველმოქმედებული და დატკბობილი სული ჯეროვანი სიხარულითა და სიყვარულით, აღსარების მიერ, მიაგებს სანაცვლოს ქველმოქმედს, გულმხიარულად ჰმადლობს რა და მოუხმობს თავის მშვიდობისმყოფელს, და თავის შორის გონითად ჭვრეტს მას, უკეთურ სულთა წარმოსახვების უჩინომყოფელს.

93. "და მიხედა, - ამბობს დავითი, - ჩემმა გონითმა თვალმა ჩემი გონითი მტრების მიმართ და გაიგონებს ჩემი ყური იმ უკეთურთა შესახებ, ჩემს წინააღმდეგ რომ ამხედრდნენ"; და ვიხილე ცოდვილთა მისაგებელი, ღვთის მიერ ჩემზე ქმნილი, ხოლო როდესაც გულში არ არის რამ წარმოსახვა, ბუნებისამებრ მედეგობს გონება, მზადმყოფი იმისთვის, რომ ყოველგვარი საამური, სულიერი და ღვთისმოყვარეობითი მჭვრეტელობისკენ მიმართოს თავისი თავი.

94. მაშ, ამ სახით, როგორც ვთქვით, ჩვეულებისამებრ ერთიმეორის შემადგენელია მღვიძარება და იესოს ლოცვა, კერძოდ, ერთი მხრივ, უკუდურესი ყურადღება - განუწყვეტელი ლოცვისა, მეორე მხრივ კი, ლოცვა - უკიდურესი გონებრივი მღვიძარებისა და ყუადღებისა.

95. კეთილი აღმზრდელი როგორც სხეულისა, ასევე სულისა ესაა სიკვდილის დაუვიწყებელი ხსოვნა და ყოველივე შუალედურის უგულებელყოფით მარადის მისი წინასწარხედვა, კერძოდ, იმ საწოლისა, სადაც სულთამბრძოლებს გველის წოლა, და სხვა დანარჩენი.

96. არ შეიძლება, ძმანო, ძილს ეშურებოდეს ის, ვისაც სურს, რომ ყოვლითურთ უვნებელი იყოს, არამედ გარდაუვლია ორთაგან ერთი: ან დაეცეს და წარწყმდეს იგი სათნოებათაგან განძარცვული, ანდა ყოველჟამს მდგომარე იყოს გონებით შეჭურვილი, რადგან მტერიც თავისი ლაშქრითურთ მარადის მდგომარეა.

97. იქმნება საღვთო რამ მდგომარეობა ჩვენს გონებაში ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს განუწყვეტელი ხსოვნისა და ხმობის შედეგად, თუკი არ მოვმედგრდებით მისდამი უწყვეტი გონებითი ვედრებისგან, ხშირი მღვიძარებისგან და ზედამხედველური მოქმედებისგან, გვექნება რა ჭეშმარიტად მარადის იგივე და იმგვარადვე აღსრულებადი საქმე ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს ხმობისა, რაჟამს გულის მხურვალებით აღმოვიძახებთ, რომ ვეზიაროთ იესოს წმინდა სახელს, რადგან უწყვეტობა, სათნოების მხრივაც და უკეთურების მხრივაც, დედაა ჩვეულებისა, ჩვეულება კი, შემდეგ, ბატონდება როგორც ბუნება. აი, ამგვარ მდგომარეობამდე მისული გონება ეძებს მტრებს, ისევე როგორც მონადირე ძაღლი - ბუჩქებში კურდღლებს, თუმცა ძაღლი ეძებს იმიტომ, რომ შეჭამოს, გონება კი - იმიტომ, რომ გაანადგუროს.

98. ამრიგად, როდესაც კი და რაოდენგზისაც მოხდება უკეთური გულისზრახვების გამრავლება ჩვენში, ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს ხმობა შთავტყორცნოთ მათ შუაგულში და მაშინ დავინახავთ მათ მყისვე განქარვებულებს, ვით ჰაერში კვამლს, როგორც ეს გვასწავლა გამოცდილებამ, ხოლო როდესაც გონება მარტო იქნება დატოვებული, ამ დროს კვლავ უნდა მივეცეთ განუწყვეტელ ყურადღებიანობასა და მხმობელობას, და რაოდენგზისაც განსაცდელისგან ეს შეგვემთხვევა, ამ სახით უნდა ვიმოქმედოთ.

99. ისევე როგორც შეუძლებელია შიშველი სხეულით ბრძოლაში შესვლა ანდა სამოსლითურთ გადაცურვა დიდი ზღვისა ან კიდევ ამოსუნთქვის გარეშე სიცოცხლე, ამგვარადვე შეუძლებელია სიმდაბლისა და ქრისტესადმი განუწყვეტელი ვედრების გარეშე გონითი და დაფარული ბრძოლის შესწავლა, ოსტატურად მისი წარმართვა და დარტყმა.

100. დიდი უმოღვაწესი დავითი ამბობს უფლისადმი: "ჩემს ძალმოსილებას შენდამი დავიცავ" (ფს. 58.10). ამრიგად, ჩვენს შიგნით "დაცულობა" გულისმიერი და გონითი მყუდროების "ძალმოსილებისა", რისგანაც იშვება ყველა სათნოება, განპირობებული ხდება ჩვენდამი უფლისმიერი შეწევნის გზით, რომელიც ჩვენ, მის მიმართ უწყვეტად მხმობელთ, მცნებებსაც გვაძლევს და იმ უკეთურ მოვიწყარობასაც დევნის ჩვენგან, რაც ყველაზე მეტად გულისმიერ მყუდროებას ანადგურებს, ისევე როგორც წყალი - ცეცხლს. ამიტომ, მონაზონო, უგულისყურობის გამო ნუ დაიძინებ სიკვდილისათვის, არამედ იესოს სახელით გვემე მტრები და, როგორც თქვა ვინმე ბრძენმა, იესოს სახელი შეეწებოს შენს სუნთქვას, და მაშინ შეიცნობ სარგებელს მყუდროებისას.

101. რაჟამს ჩვენ, უღირსნი, შიშითა და ძრწოლით ქრისტეს, ჩვენი ღვთისა და მეუფის, საღვთო და უხრწნელ საიდუმლოთა ღირსნი გავხდებით, მაშინ უფრო მეტად გამოვავლენთ მღვიძარებას, გონების დაცულობასა და სიმკაცრეს, რომ საღვთო ცეცხლმა, ანუ ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს სხეულმა, შემუსროს ჩვენი ცოდვები და მცირე და დიდი შერყვნილებანი, რადგან ეს ცეცხლი, ჩვენში შემომავალი, გულიდან დაუყოვნებლივ დევნის უკეთურების უკეთურ სულებს და შეგვინდობს ჩვენ ადრე ჩადენილ ცოდვებს, და მაშინ ჩვენი გონება უკეთურ გულისზრახვათა მოძალების გარეშე რჩება, ამის შემდეგ კი, თუ ჩვენს გონებას მკაცრად დავიცავთ და ჩვენი გულის კართან დავდგებით, მაშინ, რაჟამს კვლავ ზემოთქმულთა ღირსნი გავხდებით, საღვთო სხეული კიდევ მეტად და კიდევ უფრო განაბრწყინებს გონებას და ვარსკვლავისსახოვანს გახდის მას.

102. მოვიწყარობას ძალუძს დაშრიტოს დაცულობა გონებისა, ისევე როგორც წყალი შრეტს ცეცხლს, ხოლო განუწყვეტელი იესოს ლოცვა, გაძლიერებული მღვიძარებითურთ, ბოლომდე აღმოფხვრის მას გულიდან, რადგან საჭიროებს ლოცვა მღვიძარებას, ისევე როგორც სასანთლე - სანთლის შუქს.

103. გვმართებს ვიღვაწოთ სანუკვართა დასაცავად, ხოლო ჭეშმარიტად სანუკვარია ყოველივე ის, რაც გვიცავს ჩვენ ნებისმიერი გრძნობადი და გონითი ბოროტებისგან. ესაა: დაცულობა გონებისა იესო ქრისტეს ხმობასთან ერთად, ისევე როგორც - მარადის გულის სიღრმისკენ ჭვრეტა და გონებითად დღენიადაგ მყუდროებაში ყოფნა, - ვიტყვი ასე, - თვით იმ გულისზრახვებისგანაც, ჯეროვანნი რომ ჩანან, აგრეთვე - გულმოდგინება იმისთვის, რომ დავცარიელდეთ გულისზრახვებისგან, რათა შეუმჩნეველნი არ დარჩნენ ქურდები, და თუმცა კი მოთმინედ დავშვრებით გულით, მაგრამ ახლოსაა ნუგეში.

104. სჩვევია გულს, რომელიც დღენიადაგ დაცულია და არ ეძლევა ნებართვა, რომ შეიწყნაროს ბნელი და უკეთური სულების დასახულობანი, ხატნი და წარმოსახვანი, თავისი თავისგან წარმოშვას ნათელსხივოსანი გულისზრახვები, რადგან ისევე როგორც ნაკვერცხალი შობს ალს, ამგვარადვე, ბევრად მეტად, წმინდა ნათლისღებისგან გულში დამკვიდრებული ღმერთი, თუკი იგი ჰპოვებს ჩვენი გონების ჰაერს განწმენდილს უკეთურების ქართაგან და დაცულს გონებისეული გუშაგობით, ჭვრეტათა მიმართ აღანთებს ჩვენს გონითობას, როგორც ალი - ცვილის სანთელს.

105. გვმართებს, რომ დღენიადაგ მიმოვაქცევდეთ ჩვენი გულის სივრცეში იესო ქრისტეს სახელს, ისევე როგორც ელვა მიმოიქცევა სამყაროს ჰაერში, როდესაც წვიმის წამოსვლაა მოსალოდნელი, რადგან ესეც იციან ზედმიწევნით იმათ, რომლებსაც აქვთ გამოცდილება გონებისა და შინაგანი ბრძოლისა. ამიტომ, ომის წესებით უნდა წარვმართოთ გონითი ბრძოლა: პირველად ყურადღება, ხოლო შემდეგ, შევიცნობთ რა მტრული გულისზრახვის მოახლოებას, მრისხანედ განვგმიროთ იგი გულისმიერი წყევლის სიტყვებით, მესამედ კი ის წესი იყოს, რომ დაუყოვნებლივ დავიწყოთ მის წინააღმდეგ ლოცვა და იესო ქრისტეს ხმობისკენ მივაქციოთ გული, რათა ანაზდეულად განადგურდეს ეშმაკეული ხატება, რათა წარმოსახვას არ მიჰყვეს გონება და არ აღმოჩნდეს იგი ბავშვისებრ ცთუნებული ვინმე ცრუსასწაულთმოქმედისგან.
106. "დავშვრეთ" დავითისებრ და "ღაღადვყოთ": ‚უფალო იესო ქრისტე, დაე, "გაგვიშრეს ჩვენ ყელი", მაგრამ ნუ "მოაკლდება ჩვენს გონით თვალებს ჩვენი უფალი ღმერთის იმედი".

107. მარადის გვახსოვდეს იგავი უსამართლო მსაჯულის შესახებ, რაც იმისთვის თქვა უფალმა, რომ გვმართებს დღენიადაგ ვილოცოთ და არ მოგვეწყინოს, რადგან ამით ვპოვებთ სარგებელსა და შურისგებას.

108. ისევე როგორც შეუძლებელია, რომ მზისადმი შეკერტებულს ჭარბად არ გაუციკროვნდეს თვალები, ამგვარადვე შეუძლებელია ისიც, რომ არ გასხივოსნდეს დღენიადაგ გულის ჰაერში შთამჭვრეტი.

109. ისევე როგორც შეუძლებელია, რომ ამჟამინდელ ცხოვრებაში ჭამისა და სმის გარეშე ვცოცხლობდეთ, ამგვარადვე შეუძლებელია ისიც, რომ სულმა, რომელსაც არ ექნება გონების დაცულობა და გულისმიერი სიწმინდე (ანუ ის, რაც არის და რასაც ეწოდება მღვიძარება), მიაღწიოს რასმე სულიერსა და ღვთისთვის სათნოს, ანდა გათავისუფლდეს გონებითი ცოდვისგან, თუნდაც რომ მავანი, სატანჯველთა შიშით, აიძულებდეს თავის თავს, არ სცოდავდეს.

110. თუმცა ისინიც, რომლებიც მოქმედებითი ცოდვისგან გარკვეული იძულებით განაყენებენ საკუთარ თავს, ნეტარნი არიან ღვთის, ანგელოზებისა და კაცთა წინაშე, რადგან "ცათა სასუფევლის მაიძულებლებად" წარმოჩნდებიან.

111. ეს საკვირველი სარგებელი აქვს გონებას მყუდროებისგან, რომ, ღვთის მოხედვითა და შეწევნით, ყველა იმ ცოდვას, რაც კი ადრე მხოლოდ აზრისმიერად რეკდა გონებაში (რათა გონებისმიერი მოწონების კვალობაზე გრძნობად და უხეშ ცთომილებად ქცეულიყო) ყოვლითურთ აღმოფხვრის გონებითი და მღვიძარებითი სათნოება, რომელიც არ ანებებს ხსენებულ ცოდვებს, შეაღწიონ ჩვენს შინაგან ადამიანში და იპოვონ გზა უკეთური საქმეებისკენ.

112. გარეგანი და გრძნობადი სხეულებრივი ასკეზისის ხატი ძველი აღთქმაა, ხოლო წმინდა სახარება, რაც არის ახალი [აღთქმისა], გულისმიერი ყურადღების ანუ განწმენდილობის ხატია, და ისევე როგორც ძველი აღთქმა ვერ სრულყოფდა, ვერცთუ გულსავსეს ხდიდა შინაგან ადამიანს ღვთისმსახურებაში, რადგან, მოციქულის თქმით, "რჯულმა ვერარა სრულყო" (ებრ. 7.19), შეაფერხა რა მარტოოდენ უხეში ცოდვები, ვინაიდან მოყვასის თვალისა და კბილთა ამოგდების აკრძალვაზე უმჯობესი, სულის სიწმინდისათვის, ესაა გულიდან ზრახვებისა და უკეთური ფიქრების მოკვეთა, რაც მცნებაა სახარებისა. იგივე ითქმის სხეულებრივი სამართლიანობისა და ასკეზისის შესახებ (ვგულისხმობ მარხვას, თავშეზღუდვას, მიწაზე წოლას, ზედგომას, მღვიძარებას და სხვა მაგვარს, რაც კი სხეულს უკავშირდება და რაც აცხრობს სხეულის ვნებად ნაწილს მოქმედებითი ცოდვისგან). კარგია ესენიც, ისევე როგორც ძველ აღთქმაზე ვთქვი ზემოთ, რადგან ამათ მიერ ხდება ჩვენი გარეგანი ადამიანის აღზრდა და მისი დაცვა მოქმედებითი ვნებებისგან, თუმცა კი არა აქვთ მათ დამცველობა აზრისმიერი ცოდვებისგან და ამ ცოდვათა ამკრძალველობა რომ განგვარიდონ ჩვენ, ღვთის შეწევნით, მკვლელობისგან, მრისხანებისგან და სხვა ამგვართაგან.

113. გულის განწმენდილობა, ანუ გონების დაცულობა და დამარხულობა, რისი სახეც არის ახალი აღთქმა (თუკი ჯეროვნად იქნება იგი ჩვენ მიერ შენარჩუნებული), ყველა ვნებასა და ყველა ცოდვას აღმოფხვრის და კვეთს ჩვენი გულიდან, სანაცვლოდ კი შემოაქვს მას სიხარული, კეთილმოიმედეობა, შემუსვრილობა, მოთქმა, ცრემლი, შემეცნება საკუთარი თავისა და საკუთარი ცოდვებისა, სიკვდილის ხსოვნა, ჭეშმარიტი სიმდაბლე, დაუსრულებელი სიყვარული ღვთისა და ადამიანების მიმართ და გულისმიერი საღვთო ტრფიალება.

114. ისევე როგორც შეუძლებელია, რომ მიწაზე მავალმა არ გაკვეთოს ჰაერი, ამგვარადვე შეუძლებელია, რომ ადამიანის გული დღენიადაგ არ იბრძოლებოდეს ეშმაკთაგან ანუ ფარულად არ იმოქმედებოდეს მათ მიერ, თუნდაც რომ ამ ადამიანს დიდი სხეულებრივი მოღვაწეობა ჰქონდეს.

115. თუკი გნებავს შენ უფლის მიერ, რომ არა მხოლოდ მოჩვენებით იყო მონაზონი, ან ქველი, ანთუ მდაბალი და ყოვლითურთ ღმერთს შეერთებული, არამედ იმას განიზრახავდე, რომ ჭეშმარიტადაც იყო ამგვარი, მთელი ძალით დაეშურე ყურადღების სათნოებას, რაც არის დაცულობა გონებისა, დამარხულობა გონებისა, ტკბილი მყუდროების გულისმიერი სრულყოფილება და სულის არაზმანებითი ნეტარი მდგომარეობა. ესაა იმგვარი მოვლენა, რასაც ვერ ჰპოვებ ბევრში,

116. რადგან ამას ეწოდება გონითი ფილოსოფია. მას შეუდექი დიდი მღვიძარებითა და მხურვალე წადიერებით, იესოს ლოცვასთან ერთად, სიმდაბლით, დაუცხრომლობით, გრძნობადი და გონითი ბაგეების მდუმარებით, საჭმელთაგან, სასმელთაგან და ყოველგვარი ცოდვითი საქმისგან თავშეკავებით. შეუდექი მას გონების გზით, ცოდნისმიერი აზროვნებით, და იგი, ღვთით, გამცნობს შენ იმას, რაც არ უწყოდი; იგი ცნობიერგყოფს, გაგანათლებს, გულისხმიერგყოფს, გასწავლის იმას, რისი გონებით აღქმაც წინათ არ შეგეძლო, რადგან მიმოიქცეოდი ვნებათა და ბნელ საქმეთა წყვდიადში და გფარავდა შენ უფსკრული მოვიწყარობისა და მშფოთვარებისა.

117. ისევე როგორც ველები განამრავლებენ ხორბალს, ამგვარადვე განამრავლებს მღვიძარება შენს გულში ყოველგვარ სიკეთეს, უკეთ - ჩვენი უფალი იესო ქრისტე მოგანიჭებს ამას შენ, რომლის გარეშეც არ ძალგვიძს არაფრის ქმნა. და პირველად კიბედ აღმოაჩენ მას, შემდეგ - წასაკითხ წიგნად, კვლავაც წარმატებული კი ჰპოვებ მასვე ზეციურ ქალაქ იერუსალიმად და გონითად ცხადლივ იხილავ შენ ძალთა მეუფე ქრისტეს ისრაელისას მასთან თანაარსი მამითა და თაყვანსაცემი სულიწმინდითურთ.

118. დღემუდამ ცრუ წარმოსახვის გზით მივყავართ ჩვენ ეშმაკებს ცოდვისკენ, რადგან სწორედ ვერცხლისმოყვარეობისა და სარგებლის წარმოსახვით წარმართეს მათ უბადრუკი იუდა იქითკენ, რომ გაეცა მას ყოველთა უფალი და ღმერთი, ხოლო ცრუ და უფასური ხორციელი მოსვენების, პატივის, სარგებლისა და დიდების ზმანებით ჩამოსახრჩობი თოკი შემოაცვეს მას და საუკუნო სიკვდილი შესძინეს, ნაცვალმიაგეს რა ამ მზაკვრებმა სრულიად საწინააღმდეგო იმისა, რაც წარმოუსახეს ანუ, ვამბობ, რითაც ეკვეთნენ.

119. ნახე, თუ როგორ დაგვცემენ ჩვენი ცხონების მტრები წარმოსახვის, სიცრუისა და ფუჭი დაპირებების გზით. თვით სატანაც სიმაღლეებიდან ამგვარად ჩამოენარცხა ელვისებრ, ღვთისსწორობის წარმომსახველი. და კიდევ, ადამიც ამავე სახით განაშორა მან ღმერთს, საღვთო ღირსება წარმოუსახა რა მას (შდრ. შესაქ. 3.5). მსგავსადვე სჩევია ამ ცრუსა და მზაკვარს ყველა ცთომილის შეცდენა.

120. ვიმწარებთ გულს გესლითა და უკეთური გულისზრახვებით, როდესაც მოვიწყარობის შედეგად უგულისყურონი ვხდებით და დიდად განვეშორებით ყურადღებიანობასა და იესოს ლოცვას. მეორე მხრივ, კვლავაც ვტკბებით ნეტარი სიხარულის რამ გრძნობითა და სიამით, როდესაც გონების სახელოსნოში საღვთო ტრფობის მიერ გულმოდგინებით აღვასრულებთ ზემოხსენებულთ ძალუმად და წადიერად, რადგან ასეთ დროს სხვა არაფრის გამო ვეშურებით გულისმიერი მყუდროებით სვლას, თუ არა ჩვენივე ტკბილი სიამისა და განცხრომისათვის სულის შიგნით.

121. მეცნიერებათა მეცნიერება და ოსტატობათა ოსტატობა ესაა უკეთურ საქმეთა გულისზრახვების ოსტატობა640. მართლაც, საუკეთესო საშუალება და ოსტატობა მათ წინააღმდეგ არის კვეთებისეული წარმოსახვის უფლის მიერ განჭვრეტა და დაცვა გონებასა, ისევე როგორც ვიცავთ გრძნობად თვალს, მის მიერვე ვჭვრეტთ რა ფხიზლად, შემთხვევით თუ რამ საზიანოდ უახლოვდება მას და, რაოდენ ძალგვიძს, ყოველგვარ ბეწვს უკუვაგდებთ მისგან.

122. ისევე როგორც ვერ გააჩენს თოვლი ალს, ვერცთუ წყალი შობს ცეცხლს ან კიდევ ძეძვი ლეღვს, ამგვარადვე ვერცერთი ადამიანის გული ვერ გათავისუფლდება ეშმაკეულ გულისზრახვათა, სიტყვათა და საქმეთაგან, ვინც კი არ განიწმინდება შინაგანად, ვინც არ შეაერთებს მღვიძარებას იესოს ლოცვასთან და არ წარემატება სიმდაბლესა და სულისმიერ მყუდროებაში, დიდი წადიერებით წინსწრაფებული და მავალი, არამედ ყოველგვარი კეთილი და სრულქმნილი აზრისგან გარდაუვალად ბერწი იქნება უყურადღებო სული, მსგავსად უნაყოფო ჯორისა, რომელსაც არა აქვს გულისხმისყოფა სულიერი სიბრძნისა. უეჭველად სულის სიმშვიდეა ეს ტკბილი საქმე: იესოს სახელიც და დაცარიელებაც ვნებადი აზრებისგან.

123. როდესაც სული უკეთურად თანახმიერებს სხეულთან, მაშინ ერთობლივად აშენებენ ისინი ცუდმედიდობის ქალაქს და ამპარტავნების კოშკს, ისევე როგორც - მათში მოსახლე უღვთო გულისზრახვებს, უფალი კი, გეჰენიის საშიშროებიდან გამომდინარე, მათ თანახმიერებას აღრევს და განწვალებს, აიძულებს რა მეუფე სულს, რომ ხორცისთვის უცხო და საპირისპირო რამ იმეტყველოს კიდეც და იაზროს. სწორედ ზემორე საშიშროების გამო ხდება განყოფა, რადგან ხორცის ზრახვა ღვთისადმი მტრულია და არ ემორჩილება იგი ღვთის რჯულს.

124. ჩვენი ყოველდღიური საქმეები უნდა ავწონოთ ყოველ საათს და ყურადღება მივაქციოთ მათ, ღამით კი უთუოდ ძალისამებრ შევამსუბუქოთ ისინი სინანულის მიერ, თუ, რათქმაუნდა, გვსურს, რომ ქრისტეს შეწევნით დავძლიოთ უკეთურება. ამასთან, გვმართებს განვჭვრიტოთ, ვასრულებთ თუ არა ყველა ჩვენს გრძნობად და ხილულ საქმეს მარტოოდენ ღვთის მიხედვით, ღვთის წინაშე და ღვთის გამო, რათა არ აღმოვჩნდეთ უგუნურად წარტაცებულნი გრძნობათა მიერ.

125. მართლაც, რაჟამს, ღვთით, ყოველდღიურად ვიძენთ სარგებელს ჩვენი მღვიძარებისგან, მაშ აღარ გვმართებს, რომ განურჩევლად მიმოვიქცეოდეთ [ადამიანთა შორის] და მრავალრიცხოვანი შეხვედრების მიზეზით ვზიანდებოდეთ, არამედ, უმალ, ის შეგვფერის, რომ ამ საწადელი და ტკბილი სათნოების სარგებლისა და სიკეთის გამო მოვიძაგებდეთ ყოველივეს, რაც ამაოა.

126. ვალდებულნი ვართ, რომ სულის სამნაწილედობას მართებულად აღვძრავდეთ თავისი ბუნების შესაბამისად, როგორადაც შეიქმნა იგი ღვთისგან, კერძოდ, "მრისხანებას" - ჩვენი გარეგანი ადამიანისა და გველის, სატანას, წინააღმდეგ, რადგან "განურისხდითო, - ამბობს, - ცოდვას" (შდრ. ფს. 4.5), ესე იგი "განურისხდითო, - ამბობს, - საკუთარ თავსა და ეშმაკს, რომ არა სცოდავდეთ ღვთისადმი"; მეორე მხრივ, "გულისთქმითობას" უნდა აღვძრავდეთ ღვთისა და სათნოების მიმართ, ხოლო, მესამე მხრივ, "აზროვნებითობას" ამ ორივეზე დავადგენდეთ, რომ სიბრძნითა და ცოდნით აწესრიგებდეს იგი მათ, შეაგონებდეს, სჯიდეს და გამგებლობდეს, ისე როგორც მეფე გამგებლობს მონებს, და მაშინ, ღვთით, ორივე მათგანის წარმმართველი ის გონი იქნება, ჩვენში რომ მკვიდრობს (თუნდაც რომ უჯანყდებოდნენ ვნებანი ამ გონს), უნდა ვზრუნავდეთ კი იმაზე, რომ სწორედ გონი მართავდეს მათ.

127. მაშინ ბნელდება და მაშინ ხდება უნაყოფო გონება, როდესაც ამა სოფლის სიტყვებს მეტყველებს იგი, ან კიდევ როდესაც აზრით ითვისებს და ეზრახება მათ, ანთუ რაჟამს სხეული ამ გონებითურთ ფუჭად შეემსჭვალვის გრძნობადს რასმე, ანდა როცა ამოთა მიმართ გასცემს თავის თავს მონაზონი, რადგან ამ დროს გონება დაუყოვნებლივ და ანაზდეულად წარიწყმედს მგზნებარებას, შემუსვრილობას, საღვთო გაბედულებასა და ცოდნას, ვინაიდან რაოდენ გვექნება ყურადღება გონებისადმი, გავსხივოსნდებით, ხოლო რაოდენ მოვაკლდებით ამ ყურადღებას, დავბნელდებით.

128. მართლაც, ვინც ყოველდღიურად მიესწრაფვის და ეძიებს გონების სიმშვიდესა და მყუდროებას, ამგვარი ვინმე ადვილად მოიძაგებს ყველაფერს გრძნობადს, რათა არ დაშვრეს ფუჭად, მაგრამ თუ იგი განაცრუებს თავის სინდისს, მწარედ დაიძინებს დავიწყების სიკვდილით, რაგვარ დაძინებასაც ლოცვით განირიდებს დავითი; ამბობს კი მოციქულიც: "ვინც იცის სიკეთის ქმნა და არ აკეთებს, ცოდვად შეერაცხება ეს" (იაკ. 4.17).

129. გონება უგულისყურობიდან ისევ თავის წესსა და მღვიძარებას დაუბრუნდება, თუკი იგი კვლავ გულმოდგინებას შეუდგება და თუ ჩვენ კვლავაც მგზნებარე მოსწრაფებით აღვადგენთ ჩვენი გონების საქმითობას.

130. წისქვილის ვირი წინ ვერ წადგამს ნაბიჯს იმ წრიდან, რაშიც არის იგი ჩაბმული. ასევე, გონებაც ვერ დაწინაურდება სრულმყოფელ სათნოებაში, თუ იგი არ მოიწესრიგებს თავის შინაგან [მდგომარეობას], რადგან [ამის გარეშე] მუდამ ბრმა იქნება იგი შინაგანი თვალებით, ვერ შემძლე იმისა, რომ დაინახოს სათნოება და ნათელცისკროვანი იესო.

131. გამბედავი და ზვიადი ცხენი საამოდ დგება ყალყზე, მიმღები მხედრისა, ხოლო სიამეში მყოფი გონება სიამეს იღებს უფლის სინათლით, შედის რა მასში "განთიადისას", გულისზრახვებისგან თავისუფალი. ამასთან, იგი, თვითვე ზეაღმმართველი თავისი თავისა, ‚მიემართება" გონების საქმითი ფილოსოფიის "ძალისგან" გამოუთქმელ [მოვლენათა] და სათნოებათა განმჭვრეტი გამოუთქმელი "ძალისკენ" და  ა მ  დ ა უ ს რ უ ლ ე ბ ლ ი ს მაღალ და საღვთო ზრახვათა სიღრმის გულად მიმღებს "გამოუჩნდება", გულისმიერი დატევნისებრ, "ღმერთთა ღმერთი" ხოლო გონება, გაცბუნებული, სიყვარულით განადიდებს ღმერთს, განჭვრეტილსა და განმჭვრეტს, - ღმერთს, რომელიც, ამიტომაც და იმიტომაც, აცხოვნებს მისდამი ამგვარად მზერაშეკერტებულს.

132. მაღალ სიღრმეს განჭვრეტს ცოდნაში წარმატებული გულისმიერი მყუდროება და ღვთისგან უჩვეულოთა მსმენელი გახდება გონებისეული მყუდროების ყური.

133. მოგზაური, რომელიც აპირებს შორეულ, ძნელად სავალ და მძიმე გზას დაადგეს, ამასთან შიშობს, უკან დაბრუნებისას გზა არ აებნეს, თავისი მოგზაურობის დროს გარკვეულ სანიშნეებსა და გზის მაჩვენებლებს ამაგრებს, თავისიანებთან უკან დაბრუნება რომ გაუადვილოს. მღვიძარების გზით მავალი ადამიანი, მეორე მხრივ, სიტყვებს აღმართავს, იმავეს შიში აქვს რა მასაც.

134. მაგრამ მოგზაურს იქ დაბრუნება, საიდანაც გამოვიდა, სიხარულს ანიჭებს, მღვიძარისთვის კი უკან მიბრუნება ესაა დაღუპვა მოაზროვნე სულისა და ნიშანი მისი განდგომისა ღვთისსათნო საქმეთა, სიტყვათა და ფიქრთაგან, რის გამოც, სულის სიკვდილშემმოსველი ძილის ჟამს, შემოეჯარებიან გულისზრახვანი როგორც ნესტარნი, რომლებიც გახსენების გზით აღადგენენ მას გახევებისა და მცონარებისგან, უგულისყურობის გამო რომ შეემთხვა.

135. შეჭირვებებში, სასოწარკვეთასა და უიმედობაში ჩავარდნილებს გვმართებს ის ვაკეთოთ, რაც - დავითმა: "გავფინოთ ჩვენი გული ღვთის მიმართ" და "ჩვენი ვედრება და შეჭირვება, როგორც წესი, მივუთხროთ უფალს", რადგან აღსარებას ვეუბნებით ღმერთს, როგორც შემძლეს იმისას, რომ ბრძნულად განაგოს ჩვენი საქმენი, თანაც, თუ გვარგებს, შეჭირვება გაგვიადვილოს და გამოგვიხსნას დამღუპველი და გამხრწნელი მწუხარებისგან,

136. ვინაიდან ადამიანთა მიმართ არაბუნებრივად აღძრული მრისხანება, ისევე როგორც არაღვთისეული მწუხარება და მოწყინება მსგავსადვე გახრწნის კეთილ და ცოდნისმიერ გულისზრახვებს, რომლებსაც აღსარების ჟამს განყრის უფალი და სიხარულს შთაგვინერგავს.

137. ჩვენს გულში თუნდაც ჩვენს უნებურად გამყარებულ და აღმართულ გულისზრახვათა აღხოცვა სჩვევია იესოს ლოცვას, მღვიძარებითად აღვლენილს გულისმიერი აზრის სიღრმეებიდან.

138. მრავალრიცხოვან პირუტყვულ გულისზრახვათაგან შეჭირვებულნი შემსუბუქებას და სიხარულს ვპოვებთ, რაჟამს ჭეშმარიტად და პირუთვნელად გავკიცხავთ ჩვენს თავს ანთუ რაჟამს ყოველივეს მივუთხრობთ უფალს ვით ადამიანს, და უთუოდ ყოვლითურთ ვპოვებთ შვებას ამ ორივესგან.

139. "გონების" ხატად რაცხენ მამები რჯულმდებელ მოსეს, რომელიც მაყვლოვანში ხედავს უფალს, რომლის პირისახეც იდიდება, რომელიც ფარაონისთვის ღმერთად დგინდება ღმერთთა ღმერთისგან, რომელიც ტანჯავს ეგვიპტეს, რომელსაც გამოჰყავს ისრაელი და რომელიც რჯულმდებლობს, მისეული რჯულდებანი კი, სულიერი სახისმეტყველებით, "გონების" მოქმედებებად და ღირსებებად აღიქმება.

140. მეორე მხრივ, "გარეგანი ადამიანის" ხატი აარონია, რჯულმდებლის ძმა. ამიტომ, ისევე როგორც მოსე, ჩვენც მრისხანებით ვუყენებთ ბრალდებებს 'ცთომილ აარონს" და ვეუბნებით: "რა დაგიშავა შენ ისრაელმა, რომ მისი განშორება იწადე ცხოველი ღვთის, ყოვლისმპყრობელი უფლისგან?"

141. ვინაიდან უფალმა, ყველა სხვა სიკეთესთან ერთად, ლაზარეს მკვდრეთით აღდგინებისას ესეც გვიჩვენა ჩვენ, რომ მრისხანების გზით ვთრგუნავდეთ სულის მდედრულობას და სიძაბუნეს და ვეშურებოდეთ მკაცრი ცხოვრების წესს, ესე იგი, - ვგულისხმობ, - თვითგაკიცხვას, რასაც ძალუძს სულის დახსნა თავმოთნეობის, ცუდმედიდობისა და ამპარტავნებისგან.

142. ისევე როგორც არ არის შესაძლებელი დიდი ხომალდის გარეშე ზღვის უფსკრულის გადალახვა, ამგვარადვე შეუძლებელია უკეთური გულისზრახვის შემოტევის განდევნა იესო ქრისტეს მოხმობის გარეშე.

143. როგორც წესი, სიტყვისგება ახშობს გულისზრახვებს, იესოს ხმობა კი განდევნის მათ, რადგან როდესაც უკეთური ძალის შემოტევა გრძნობადი ნივთის წარმოსახვის გზით სულში შთაისახება, იქნება ეს სახე იმისა, რაც ჩვენ მწუხარებას გვგვრის, ანდა წარმოსახვა რაღაც სიამისა (ვთქვათ ქალისა, ოქროსი ან ვერცხლისა), თუკი ეს ყოველივე სათითაოდ მოექცევა ჩვენს გონებაში, მყისვე გამოაშკარავდებიან ის გულისზრახვები, გულს რომ ავმეხსიერებით, სიძვითა და ვერცხლისმოყვარეობით აოცნებებენ, და თუ ჩვენი გონება გამოცდილია და განსწავლული, ჩვევაში მქონე იმისა, რომ დაიცვას თავისი თავი და ნათლად და გამჭვირვალედ ხედავდეს ხიბლისმიერ წარმოსახვებსა და უკეთურ ძალთა მაცთუნებლობებს, მყისიერი მოგერიების, სიტყვისგებისა და იესო ქრისტეს ლოცვის მიერ ადვილად აქრობს ეშმაკის ცეცხლმოდებულ ისრებს, არ ანებებს რა ვნებად წარმოსახვას, შემოტევასთან ერთად თანააღიძრას, ანთუ წარმოდგენასთან ერთად ვნებადად თანადაისახონ ჩვენეული გულისზრახვები, ან კიდევ სიყვარულით თანაშეეზრახონ მას და მრავალგონებობა თუ დათანხმებულობა გამოავლინონ, რომელთაც გარკვეული აუცილებლობით მოედევნება უკეთური საქმეები, ისევე როგორც დღეებს - ღამეები.

144. მაგრამ თუ ჩვენი გონება გამოუცდელია მღვიძარების საქმეში, იგი მყისვე თანაშეეზავება მისდამი, რა გინდა რა სახით, ვნებადად წარმოსახულს და თანაგაეზრახება მას, მიიღებს რა მისგან უღირს შეკითხვებს და მიაგებს რა პასუხს. სწორედ მაშინ მოხდება ჩვენეულ გულისზრახვათა შეზავება ეშმაკეულ წარმოსახვასთან, რაც კიდევ და კიდევ გაიზრდება და გამრავლდება, რომ საწადელი, მშვენიერი და საამური წარმოუჩნდეს მისდამი მიტკბობილ და მისკენ წარტაცებულ გონებას. ასეთ დროს გონება იმასვე განიცდის, რასაც ის გულუბრყვილო ცხვრები, რომლებიც მათგან დანახულ ძაღლს, - იმავე დაბლობ რამ ადგილას გამოჩენილს, სადაც არიან თვით ეს ცხვრები, - ხშირხშირად მიაშურებენ როგორც საკუთარ დედას, თუმცა კი ძაღლთან სიახლოვით ვერას ირგებენ, თუ არა ოდენ იმას, რომ იწილხვედრებენ უწმინდურებას ამ ძაღლისას და მის სიმყრალეს. დიახ, ჩვენეული გულისზრახვებიც ამგვარადვე განუსჯელად ეშურებიან გონებაში შემოსულ ყველა ეშმაკეულ წარმოსახვას და, როგორც ვთქვი, მათთან ხდებიან შეზავებულნი, რის შედეგადაც უკვე მათთანვე ერთად წარმოჩნდებიან განმზრახველნი იმისა, რომ აგამემნონისა და მენელაოსის მსგავსად დაამხონ "ილიოპოლისი". მართლაც, სწორედ მათებრ, ესენიც ერთად განიზრახავენ, თუ რა უნდა იყოს საჭირო, რომ სხეულის მიერ საქმედ აქციონ ეშმაკეული კვეთების მაცთუნებლობით მათთვის ტკბილად და საამურად წარმოჩენილი, და ასე, შემდეგ და შემდეგ, შინაგანად შემზადდება სულის დაცემანი, მომდევნოდ კი, როგორც წესი, გარეგანადაც გამოეცემა ის, რაც შინაგანად იყო გულში.

145. ვინაიდან გონება ესაა ადვილმიმნდობი და გულუბრყვილო რამ მოვლენა, წარმოსახვებისადმი იოლად მიმყოლი და ურჯულო წარმოდგენებისადმი ძნელად დასაოკებელი, თუ, რა თქმა უნდა, არ ფლობს იგი ვნებათა თვითმპყრობელ გულისზრახვას, მარადის მის შემაფერხებელსა და ამლაგმავს.

146. ხედვა და ცოდნა, როგორც წესი, გამკაცრებული ცხოვრების მეწინამძღვრენი და საფუძველდამდებნი გახლავთ, ვინაიდან მათი გზით ამაღლებული გონება აღწევს იმას, რომ სიამეებს და ყოველსავე სხვას, რაც კი ამ ცხოვრებაში გრძნობადია და დამატკბობელი, მოიძაგებს როგორც უბადრუკებას.

147. და, პირიქით, ყურადღებით წარმართული ცხოვრება, ქრისტე იესოში წარმატებული, არის მამა ხედვისა და ცოდნისა, ამასთან იგი, შენაწევრებული თანამეუღლესთან - თავმდაბლობასთან, მშობელია საღვთო აღმასვლებისა და უბრძნესი გულისზრახვებისა, როგორც ამბობს საღვთო წინასწარმეტყველი ესაია, რომ "ისინი, რომლებიც დაუთმობენ უფალს, შეცვლიან ძალას, დაფრთიანდებიან" და, - ამბობს, - 'იფრენენ" უფლის მიერ.

148. მკაცრი და ძნელი უჩანთ ადამიანებს სულიერი მყუდროება, განშორებული ყოველგვარი გულისზრახვისგან. დიახ, ჭეშმარიტად მძიმეა და ძალისხმევითი ეს საქმე, რადგან არა მხოლოდ ბრძოლის უმეცართათვის არის საძნელო, რომ სხეულებრივ სახლში შემოკეტონ და შემოსაზღვრონ ის, რაც უსხეულოა, არამედ - იმათთვისაც, რომლებსაც მიღებული აქვთ გამოცდილება შინაგანი უნივთო ბრძოლისა, მაგრამ ვინც გამუდმებული ლოცვის გზით თავის თავში შეიტკბობს უფალ იესოს, "არ დაშვრება იგი მის კვალს მიდევნებისგან", თანახმად წინასწარმეტყველისა, "და ადამიანის დღეს არ ინდომებს" იესოს კეთილმშვენობის, საამურობისა და სიტკბოების გამო, ამასთან 'თავისი მტრების", - "ირგვლივ მავალი უღვთო ეშმაკების" - წინაშე "შერცხენილი არ იქნება, რაჟამს გაეზრახება მათ გულის კარიბჭეში" და უკუგანდევნის იესოს მიერ.

149. სული, სიკვდილის მიერ ზეაფრენილი ჰაერში, ციურ კარიბჭეებში, და თავისთან თავის გამო ქრისტეს მქონე, არც იქ იქნება შერცხვენილი თავისი მტრების წინაშე, არამედ მაშინაც, როგორც ახლა, კარიბჭეებში გაბედულად გაეზრახება მათ, თუ, ცხადია, არ მომედგრდება იგი, ვიდრე აღსასრულამდე, ღვთის ძის, უფალ იესო ქრისტეს მიმართ "ხმობისგან დღითა და ღამით", და ქრისტე იქნება "მყისიერად შურისმგებელი მისთვის", თანახმად უფლისვე უტყუარი და საღვთო დაპირებისა, რაც თავად მან თქვა უსამართლო მსაჯულის გამო. დიახ, "გეუბნები თქვენ, ამას მიაგებს იგი" ჩვენს სულს ამჟამინდელ ცხოვრებაშიც და სხეულიდან გასვლის შემდეგაც.

150. ვინც გონითი ზღვის წიაღ მიცურავს, მინდობილია იგი იესოს, რადგან საიდუმლოდ ხმობს შიგნით, თავის გულში: "ნუ გეშინია, ჩემო შვილო იაკობ, უმცირესო ისრაელ", "ნუ გეშინია, მატლო ისრაელ, მე დაგიფარავ შენ". მაშ, "თუ ღმერთია ჩვენს მხარეს, ვინ ბოროტია ჩვენს წინააღმდეგ?". სწორედ მან, ღმერთმა, ნეტარყო ისინი, რომლებსაც წმინდა გული აქვთ. მანვე რჯულდებულყო, რომ წმინდა გულებთან საღვთოდ მიახლება და იქ დამკვიდრება ნებავს ტკბილ იესოს, ერთადერთს წმინდას. ამიტომ, თანახმად პავლე მოციქულისა, ნუ განვუდგებით "გონების წვრთნას ღვთისმსახურებაში". დიახ, ჭეშმარიტად მართებულად ითქვა "ღვთისმსახურება", რომელიც ძირითურთ აღმოფხვრის უკეთურის თესლებს. სწორედ ესაა ღვთისმსახურება, სწორედ ესაა გზა სიტყვისა ანუ გზა აზროვნებისა, რაც იგივეა - გზა გულისზრახვისა.

151. "დიდად იშვებს მშვიდობით", თანახმად დავითისა, ის, ვინც არ არის პირმოთნე, ვინც განსჯის უსამართლობას თავის გულში ანთუ არ იღებს უკეთურ სულთა ხატებს და ხატთაგანვე სცნობს ცოდვას, რადგან მძულვარებით განსჯის და ასამართლებს მათ თავისი გულის მიწაში, საკადრისს მიუზღავს რა ცოდვას, რადგან დიდმა და მცოდნე მამებმა თავიანთ ზოგ შრომაში ეშმაკებსაც "ადამიანები" უწოდეს მოაზროვნეობის გამო. ასევეა სახარებაშიც, სადაც უფალი ამბობს, რომ უკეთურმა ადამიანმა გააკეთა ეს და ღვარძლი შეურია ხორბალს. ამასთან, "უკეთურების მოქმედთა მიმართ მყისვე როდი ვლინდება მამხილებლობა", რაც, თავის მხრივ, ხდება სწორედ მიზეზი იმისა, რიმ შთავინთქმებით გულისზრახვებისგან.

150. რაჟამს შევუდგებით გონებისეული ყურადღების ღვწას, ასეთ დროს თუ, ერთი მხრივ, მღვიძარებასთან თავმდაბლობას შევანაწევრებთ, მამხილებლობას კი, მეორე მხრივ, ლოცვას შევუტკბობთ, კეთილად ვივლით გონების გზაზე და იესო ქრისტეს წმინდა და სათაყვანო სახელით, როგორც ჩირაღდნის შუქით, ჩვენი გულის სახლს უკეთურებისგან გამოვასუფთავებთ, გამოვგვით, დავალაგებთ და გამოვწმენდთ მაგრამ თუ ოდენ ჩვენს მღვიძარებას დავენდობით, მალევე დავეცემით, მტერთაგან უკუგდებულნი და ქვედაკვეთებულნი, და დაგვამხობენ კიდეც ეს მზაკვარნი და უცბიერესნი, რომელთა ხლართებში, - უკეთურ გულისზრახვებში, - უფრო და უფრო გავიბლანდებით, იმ ზომამდე, რომ ადვილადაც მოვიშთობით მათ მიერ, არ გვექნება რა ძლიერი ლახვარი - სახელი იესო ქრისტესი, რადგან მარტოოდენ ამ სათაყვანო ხმალს, განუწყვეტლივ მიმოქცევადს წრფელ გულში, ძალუძს მათი დათრგუნვა და შემუსრვა, დაწვა და უჩინოყოფა, როგორც ცეცხლს - ლერწმისა.

153. მოუკლებელი მღვიძარების საქმე ანუ სულის სარგებლობა და დიდი სიკეთე ესაა მყისიერი განჭვრეტა გონებაში შთაბეჭდვადი გულისზრახვათი წარმოსახვებისა. მამხილებლობის საქმე გახლავთ გამოაშკარავება და გამოვლენა იმ გულისზრახვისა, რომელიც გრძნობადი რამ საგნის წარმოსახვის გზით ცდილობს შემოღწევას ჩვენი გონების სივრცეში; ხოლო ის, რაც მყისიერად შრეტს და არღვევს მოპირისპირეთა ყოველგვარ ზრახვას, ყოველგვარ სიტყვას, ყოველგვარ წარმოსახვას, ყოველგვარ გამოსახულებას, ყოველგვარ უკეთურ ძეგლს, ესაა მოხმობა უფლისა, რადგან თვით ჩვენც ვხედავთ გონებაში მათ ძლევამოსილ დაძლევას ჩვენი დიდი ღვთის იესოს მიერ და მის შურისგებას ჩვენს გამო, რომლებიც უგვანნი, უბადრუკნი და უსარგებლონი ვართ.

154. ის, რომ ყოველგვარი გულისზრახვა სხვა არაფერია, თუ არა გრძნობადი და ამქვეყნიური რამ საგნის წარმოსახვა, ბევრმა არ ვიცით. ამასთან, თუ მღვიძარებითად დავახანებთ ლოცვაში, ამგვარი ლოცვა, ერთი მხრივ, განაკრძალებს ჩვენს გონებას უკეთურ გულისზრახვათა ყოველგვარი ნივთიერი წარმოსახვისგან და, მეორე მხრივ, შეაცნობინებს მას მოქიშპეთა ზრახვებსაც და ლოცვისა და მღვიძარების დიდ სარგებელსაც, ამასთან, "თვით შენც შენი თვალებით განჭვრეტ და ნაცვალგებას გონითი ცოდვილებისას გონითად იხილავ და განჭვრეტ", - ამბობს საღვთო მგალობელი დავითი.

155. გვახსოვდეს, თუკი შესაძლებელია, სიკვდილი განუწყვეტლივ. ამგვარი ხსოვნის შედეგად ჩვენში წარმოიშვება ყოველგვარი საზრუნავისა და ამაოების უარმყოფელობა, ისევე როგორც - დამცველობა გონებისა და დაუცხრომელი მლოცველობა, უვნებობა სხეულისა და მომძაგებლობა ცოდვისა, ანუ, თუ ჭეშმარიტს ვიტყვით, მისგან აღმოჩქეფს და აღმოდის თითქმის მთელი სათნოება, რის გამოც, თუკი შესაძლებელია, ჩვენი საკუთარი სუნთქვისებრ ხშირად ვმოქმედებდეთ მას.

156. წარმოსახვებისგან სრულიად გაუცხოებული გული შობს საღვთო და საიდუმლოებით აზრებს, თავის შიგნით მტოკავთ, ისევე როგორც ეს ხდება დაწყნარებულ ზღვაში, სადაც ტოკავენ თევზები და ყურყუმალაობენ დელფინები; და უნიავებს, ერთი მხრივ, ზღვას მსუბუქი ნიავი, მეორე მხრივ კი გულის უფსკრულს სულიწმინდა, ხოლო "რადგან, - ამბობს, - ხართ ძეები, მოავლინა ღმერთმა სული თავისი ძისა თქვენს გულებში, მღაღადებელი: ამბა მამაო".

157. ყოველი მონაზონი ორჭოფობასა და მერყეობაში იქნება სულიერი საქმის ღვწასთან დაკავშირებით გონებითი მღვიძარების უწინარეს, და ეს იმიტომ, რომ ან არ იცის მან მღვიძარების მშვენიერება ანდა იცის, მაგრამ უგულისურობის გამო არ ძალუძს ეს, თუმცა როდესაც იგი გონების დაცვას შეუდგება, რაც არის და იწოდება კიდეც როგორც გონებითი ფილოსოფია ანუ გონების საქმითი ფილოსოფია, ხსენებული ორჭოფობა უეჭველად გაუქრება მას, როგორც მპოვნელს იმ გზისას, რომელიც ამბობს: "მე ვარ გზა და აღდგომა და სიცოცხლე".

158. კვლავაც იორჭოფებს იგი, იხილავს რა გულისზრახვათა უფსკრულს და ბაბილონელ ყრმათა სიმრავლეს, მაგრამ ამ გასაჭირსაც მოსპობს ქრისტე, თუკი გონების საფუძველშივე მუდამჟამს მისდამი შევმყარდებით, ხოლო, ამასთან, ყველა ბაბილონელ ყრმას ამ კლდეზე ქვედავცემთ და დავანარცხებთ, "აღვავსებთ რა, - თანახმად ნათქვამისა, - ჩვენს გულისთქმას მათგან", რადგან "ვინც, - ამბობს, - დაიცავს მცნებებს, უცოდნელი იქნება უკეთურებისა", ვინაიდან "არ ძალგიძთ, - უთქვამს, - ჩემს გარეშე რაიმეს ქმნა".

159. უთუოდ ისაა ჭეშმარიტი მონაზონი, ვინც წარემატება მღვიძარებაში, ხოლო ჭეშმარიტად მღვიძარე ისაა, ვინც გულით არის მონაზონი.

160. ადამიანთა ყოფა განივრცობა წელიწადების, თვეების, შვიდეულების, დღეების, ღამეების, საათებისა და წუთების პერიოდული თანამონაცვლეობის კვალობაზე. ამათთან ერთად ჩვენც გვმართებს, ვიდრე ჩვენს აღსასრულამდე, გულმოდგინე მდუმარებითი ღვწით თანაგანვრცობა სათნოებითი საქმეებისა, კერძოდ: მღვიძარებისა, ლოცვისა, გულის სიტკბოებისა.

161. მოიწევა ჩვენზე ჟამი სიკვდილისა, - მოიწევა, და შეუძლებელია გაქცევა მისგან. იმ ჟამს მომსვლელმა სოფლის და ჰაერის მთავარმა ნეტამც ჰპოვოს ჩვენი ცოდვები მცირე და კნინი, რომ არ გვამხილოს მან სამართლიანად; უსარგებლოდღა ვიტირებთ მაშინ, რადგან ის მონა, - ამბობს. - ვინც იცოდა თავისი უფლის ნება და არ იმოქმედა როგორც მონამ, დაიტანჯება დიდად".

162. "ვაი იმათ, - ამბობს, - რომლებიც გულს იღუპავენ", და რას იზამენ ამგვარნი, როდესაც მოიხილავს უფალი? ამიტომ, გულმოდგინება გვმართებს ჩვენ, ძმანო.

163. ვითომცდა მარტივ და ნაკლებად უვნებო გულისზრახვებს ვნებადნი მოედევნებიან, როგორც მრავალწლიანი გამოცდილებითა და დაკვირვებით აღმოვაჩენთ ამას. ეს ნიშნავს, რომ ზემოხსენებულთაგან პირველნი გზად უხდებიან მეორეებს, უვნებონი - ვნებადთ.

164. ნამდვილად ორად გაყოფა მართებს ადამიანს არჩევანის კვალობაზე, ანუ, როგორც ვთქვი, შუაზე უნდა განიკვეთებოდეს იგი უბრძნესი განზრახვის შესაბამისად, რაც ნიშნავს, რომ ჭეშმარიტად დაუზავებელი მტერი უნდა იყოს თავისი თავისა. მაშ, როგორი განწყობაც ექნება მავანს ვინმე ადამიანისადმი, რომელიც მეტისმეტად უმოწყალოდ და, ამასთან, მიწყივ შეაჭირვებს და შეურაცხყოფს მას, ამგვარივე, და ბევრად მკაცრიც, უნდა იყოს ჩვენი განწყობა ჩვენივე თავის მიმართ, თუ, რა თქმა უნდა, მართლაც გვსურს, რომ სრულვყოთ დიდი და პირველი მცნება, კერძოდ ის, რაც არის ქრისტეს მოღვაწეობა, ესე იგი ნეტარი სიმდაბლე ანუ ხორცშესხმული ცხოვრება ღვთისა, რის გამოც ამბობს მოციქული: "ვინ გამომიხსნის მე ამ სიკვდილის სხეულისგან?" "ვინაიდან ღვთის რჯულს ვერ ემორჩილება იგი", ხოლო აჩვენა რა ამით მოციქულმა, რომ ღვთის ნებისადმი ჩვენი სხეულის დამორჩილება ჩვენსავე უფლებამოსილებაშია, თქვა: "რამეთუ თუკი განვსჯიდით ჩვენს თავს, აღარ განვისჯებოდით, განსჯილნი კი ღვთისგან განვისწავლებოდით".

165. ნაყოფის დასაბამი ყვავილია, გონების დაცვის დასაბამი კი - საჭმელ-სასმელის შეზღუდვა, ყოველგვარი გულისზრახვის უარყოფა-უკუგდება და მყუდროება გულისა.

166. იესო ქრისტეში გაძლიერებულებს და კრძალულებითი მღვიძარებით სრბოლის დამწყებთ მოგვეახლება სამართლიანობის მამზევებელი იესო, რომელიც უპირველესად გამოგვიჩნდება ვით ჩირაღდანი ჩვენს გონებაში, ჩვენგან თითქოსდა გონების ხელით ზეპყრობილი და გონებისეულ ბილიკებზე გზამკვლევი ჩვენთვის; შემდეგ - ვით მთვარე სრულცისკროვანი, ჩვენი გულის სამყაროში მრგვლივ მიმომქცევი, და ბოლოს - ვით მზე, ჩვენდა ვლენილი, თავის თავს რომ გვიჩენს, ცხადია, და - განჭვრეტათა თავისსავე ყოვლადნათელ სინათლეებს.

167. ვინაიდან ამ ყოველივეს გაუცხადებს იგი, საიდუმლოდ, მცნებაში გამყარებულ გონებას, - იმ მცნებაში, რომელიც ამბობს: "წინადაიცვითეთ გულკერპობა თქვენი", და როგორც ითქვა, საკვირველ გულისზრახვებს ასწავლის ადამიანებს გულმოდგინე მღვიძარება, ვინაიდან ღმრთეება პირუთვნელია. ამის გამო თქვა უფალმა: "ისმინეთ ჩემი და გულისხმაყავით, რადგან ვისაც ექნება, მიეცემა მას და გადაემატება, ხოლო ვისაც არ ექნება, რაც ჰგონია, რომ აქვს, წაერთმევა მას", და ღვთის მოყვარულებს ყოველივე შეეწევათ სიკეთეში". მაშ, ბევრად მეტად სათნოებანი შეეწევა მას.

168. ვერ გაივლის ხომალდი ბევრ მანძილს წყლის გარეშე. ასევე, ვერანაირად ვერ წარემართება გონების დამცველობა, თუ არ გვაქვს მღვიძარება სიმდაბლესა და იესო ქრისტეს ლოცვასთან ერთად.

169. სახლის საფუძველი ქვებია, ხოლო ამ სათნოების საფუძველიც და სახურავიც ესაა ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს სათაყვანო და წმინდა სახელი. ამასთან, ღელვის ჟამს ადვილად დაინთქმება ის უგუნური მესაჭე ხომალდისა, რომელიც განდევნის მეზღვაურებს, თან ნიჩბებსა და ანძებს ზღვაში გადაყრის, თავად კი ძილს მიეცემა, თუმცა უფრო ადვილად დაინთქმება ეშმაკთა მიერ ის სული, რომელიც მათი შემოტევების დაწყებისას უგულებელყოფს მღვიძარებასა და იესო ქრისტეს სახელის ხმობას.

170. რაც ვიცით, წერით გაუწყებთ, და რაც გვიხილავს გზის გავლისას, ვწამებთ თქვენთვის, ვისაც კი გნებავთ, თუ, რა თქმა უნდა, ისურვებთ მიიღოთ ჩვენგან თქმული, რადგან მან თქვა: "თუ ვინმე არ დარჩება ჩემში, განიგდება გარეთ როგორც ლერწი; შეაგროვებენ მას, ცეცხლზე დადებენ და დაიწვება", 'მაგრამ ვინც დარჩება ჩემში, მეც - მასში", ვინაიდან ისევე როგორც არ ძალუძს მზეს ანათებდეს სინათლის გარეშე, ამგვარადვე შეუძლებელია გულის გაწმენდა წარმწყმედელ გულისზრახვათა ჭუჭყისგან იესოს სახელზე ლოცვის გარეშე. ამიტომ, თუკი ეს, როგორც ვხედავ, ჭეშმარიტია, საკუთარი სუნთქვისებრ ხშირად ვმოქმედებდეთ მას, რადგან ეს სინათლეა, ის გულისზრახვები კი - სიბნელე, ეს ღმერთია და მეუფე, ისინი კი - ეშმაკთა მონები.

171. გონების დაცვა მისადაგებულად და სახელის შესაფერისად იწოდება "სინათლისმშობლად", "ელვისმშობლად", "სინათლისმტყორცნელად" და "ცეცხლშემოსილად", რადგან, თუ ჭეშმარიტს ვიტყვი, აღემატება იგი აურაცხელ და მრავალ სხეულებრივ სათნოებას. სწორედ ამის გამო გვმართებს, რომ ღირსეული სახელებით ვუწოდოთ ამ სათნოებას მისგან წარმოქმნილ ცისკროვან სინათლეთა კვალობაზე, რომლის მოტრფიალეებს, - აქამდე ცოდვილებს, უსარგებლოებს, უწმინდურებს, უმეცრებს, უგულისხმოებს და უსამართლოებს, - ძალუძთ, რომ გახდნენ, - იესო ქრისტეს მიერ, - სამართლიანნი, სასარგებლონი, განწმენდილნი, წმინდანნი და გულისხმისმყოფელნი, და არა მხოლოდ ეს, არამედ - ისიც, რომ საიდუმლონი ჭვრიტონ და იღვთისმეტყველონ; და ასე, მჭვრეტელნი ხდებიან რა, ამ უანკარესი და უსასრულო სინათლისკენ გადაცურავენ, ეხებიან კიდეც მას გამოუთქმელი შეხებებით და მასთან ერთად სახლდებიან და ცხოვრობენ, ვინაიდან "გასინჯეს, რომ ტკბილია უფალი", თვალნათლივ სრულდება რა ამგვარ "პირველმაცნეთა" მიმართ საღვთო დავითის სიტყვები: "არამედ მართალნი აღსარებას ეტყვიან შენს სახელს და წრფელნი შენს პირისახესთან ერთად დასახლდებიან", ვინაიდან უთუოდ სწორედ ესენი არიან, - დიახ, უთუოდ მხოლოდ ესენი, - ჭეშმარიტად რომ მოუხმობენ და აღსარებას ეუბნებიან ღმერთს, რომელთან გაზრახებაც უყვართ მათ, მარადჟამს მის მოყვარულებს.

172. ვაი შინაგანს გარეგანთაგან, რადგან ძლიერ დამწუხრდება შინაგანი ადამიანი გარეგან გრძნობათაგან, მაგრამ იგი, შეჭირვებული, მათრახს აიღებს გარეგან გრძნობათა წინააღმდეგ. ვინც საქმედ აქცევს, რაც წერილშია, შეცნობილი აქვს უკვე, რაც ჭვრეტაშია.

173. თუ ჩვენი შინაგანი ადამიანი, მამათა მიხედვით, მღვიძარე იქნება, შესძლებს იგი დაიცვას გარეგანიც, თუმცა, მამათავე სწავლებით, ჩვენც და ბოროტების მოქმედი ეშმაკებიც, ორივენი, ერთობლივად ჩავდივართ ცოდვებს, იმ განსხვავებით, რომ ისინი ამ ცოდვებს მხოლოდ გულისზრახვებში ანუ წარმოსახვისეულ ხატებში გამოუსახავენ გონებას, როგორც უნდათ, ჩვენ კი გულისზრახვებითაც ვცოდავთ შინაგანად და - საქმეებითაც გარეგანად, რადგან ეშმაკები, სხეულთა შენივთულობას მოკლებულნი, მარტოოდენ გულისზრახვების, მზაკვრობისა და მაცთუნებლობის შედეგად განუმზადებენ სატანჯველს თავიანთ თავსაც და ჩვენც, ვინაიდან სხეულის შენივთულობას რომ არ ყოფილიყვნენ მოკლებულნი ეს შემცოდენი, არც საქმეთამიერი მცოდველობისგან დაცხრებოდნენ, რადგან ურჯულოებისთვის მარადის მზადყოფნაში ინარჩუნებენ თავიანთ ნება-სურვილს.

174. მაგრამ შეუძრავი ლოცვა კლავს და ფერფლად აქცევს მათეულ ცთუნებებს, რადგან ჩვენგან მიწყივ და ურყევად ხმობილი იესო, - ღმერთი და ღვთის ძე, - არანაირად არ მისცემს მათ ნებას, რომ თუნდ შემოტევის დასაწყისში, რასაც კვეთებასაც უწოდებენ, გონებას დასახულობა წარმოუჩინონ აზროვნების სარკეში, ანდა გულს გაეზრახონ რამ სიტყვებით, ხოლო გულში არშეღწეული ეშმაკეული დასახულობა გულისზრახვებისგანაც, როგორც ვთქვი, ცარიელი იქნება, რადგან ეშმაკთა ჩვეულება სწორედ ისაა, რომ გულისზრახვების გზით გაეზრახონ გულს ფარულად და ასწავლონ მას უკეთურება.

175. ამრიგად, უწყვეტი ლოცვის გზით გონების ჰაერი განიწმინდება ბნელი ღრუბლებისგან, უკეთურების სულთა ქარებისგან, ხოლო გულისმიერი ჰაერის განწმენდისას შეუძლებელია მასში არ გაბრწყინდეს იესოს ღმრთეებრი სინათლე, თუ, რა თქმა უნდა, არ მოხდება ისე, რომ ცუდმედიდობის, მზვაობრობისა და თავმოთნეობის მიზეზით გავამპარტავნდეთ, მიუწვდომელთა მიმართ ავმსუბუქდეთ და იესოსგან შეუწევნელნი აღმოვჩნდეთ, რადგან ეს ყოველივე სძაგს ქრისტეს, თავმდაბლობის ნიმუშის მომცემს.

176. მაშ, შევუდგეთ ლოცვასა და თავმდაბლობას, - ამ ორს, - რომლებიც, მღვიძარებასთან ერთად, ეშმაკთა წინააღმდეგ "მოელვარე მახვილივით" აღიმართებიან, რადგან ვიქნებით რა ამგვარად მცხოვრებნი, შესაძლებელი გახდება ჩვენთვის, რომ ყოველდღიურად და ყოველ საათს ვდღესასწაულობდეთ გულისმიერად და საიდუმლოებითი სიხარულით.

177. უკეთურების რვა უმთავრესი გულისზრახვა, რომლებშიც არის დატევნილი დანარჩენი გულისზრახვები და რომლებისგანაც აქვს წარმოშობა თითოეულ მათგანს (ისევე როგორც ჰერასა და ზევსისგან - დანაელთა ყველა წყეულ ეშმაკ-ღმერთს, თანახმად მათი მითებისა), - ეს ყველა, - ადის გულის კარიბჭემდე და თუ ისინი ჰპოვებენ გონებას დაუცველს, თითო-თითოდ შევლენ მასში თავ-თავის დროს, ხოლო როდესაც რომელიმე ამ რვა გულისზრახვათაგანი, გულამდე ასული, შიგნით შედის, თან შეჰყავს სამარცხვინო გულისზრახვების მთელი ჯგრო და აბნელებს რა ამგვარად გონებას, მოუხმობს სხეულს და სამარცხვინო საქმეთა ჩადენისკენ აქეზებს მას.

178. ამიტომ, ვინც თვალს არ აცილებს გველის თავს და, იყენებს რა მრისხანე გამონათქვამებს, მხურვალე მამხილებლობის შედეგად "მუშტით გვემს მის ტანს", ამ გზით განირიდებს ბრძოლას, რადგან შეუმუსრა რა თავი, უკუაქცია მრავალი ბოროტი გულისზრახვა და უბოროტესი საქმეები. აი მაშინ, აუღელვებელი ჰგიეს აზროვნება, იწონებს რა ღმერთი მის მღვიძარებას გულისზრახვათა მიმართ და ანიჭებს რა, სანაცვლოდ, იმის ცოდნას, თუ როგორ დასძლიოს მოქიშპენი და როგორ განიწმინდოს, მცირე-მცირედ, თავისი გული იმ გულისზრახვებისგან, შინაგან ადამიანს რომ ბილწავს, როგორც ამბობს უფალი იესო: "გულისგან გამოდის უკეთური გულისზრახვები, სიძვანი, მრუშობანი… და ესენი არიან, რომლებიც ბილწავს ადამიანს".

179. სწორედ ამგვარად ძალუძს სულს "მტკიცედ დგომა უფლის მიერ" თავისი კეთილსახეობით, მშვენიერებითა და სიწრფელით, როგორადაც იყო იგი შექმნილი ღვთის მიერ დასაბამიდან, - მშვენიერი და წრფელი, როგორც ეს ნათქვამი აქვს ღვთის დიდ მსახურს ანტონის: "რაჟამს აქვს სულს გონითობა ისე, როგორც ეს ბუნებას შეესაბამება, სათნოება შემყარდება". და კიდევ, უთქვამს: "სული რომ წრფელია, ესაა სწორედ მისთვის ბუნებითი გონითობა, როგორადაც შეიქმნა". და, მცირედით შემდეგ, კვლავ ამბობს: "განვიწმინდოთ აზროვნება, რადგან მე მწამს, რომ მას, ყოველმხრივ განწმენდილსა და ბუნებითად მდგომს, ძალუძს მჭვრეტელი გახდეს და, თავის თავში ექნება რა გამოცხადების მიმცემი უფალი, უფრო მეტად და უფრო შორიდან ხედავდეს ეშმაკებს". ეს თქვა სახელოვანმა ანტონიმ, როგორც ამბობს დიდი ათანასე "ანტონის ცხოვრებაში".

180. ყოველი გულისზრახვა გონებაში წარმოქმნის გრძნობადი საქმის წარმოსახვას, რადგან არის რა სწორედ გონება "ასირიელი", სხვაგვარად არ ძალუძს მას ჩვენი ცთუნება, თუ არ ისარგებლებს ჩვენეული შეგრძნებებითა და ჩვევებით.

181. მაშ, ისევე როგორც შუეძლებელია გავედევნოთ ჰაერში მფრინავ ფრინველებს, ვართ რა ადამიანები, ან კიდევ მათ მსგავსად ვიფრინოთ ჩვენც, არა აქვს რა ჩვენს ბუნებას ეს თვისება, მსგავსადვე შეუძლებელია ვძლიოთ ეშმაკეულ უსხეულო გულისზრახვებს ან კიდევ ჩვენი გონების თვალი მიწყივ მძლავრად ცურავდეს ღვთისკენ, მღვიძარებითი და უწყვეტი ლოცვის გარეშე, რადგან თუ ასე არ ხდება, მიწას ხედავ.

182. თუ ჭეშმარიტად გსურს, რომ სირცხვილი "შემოაცვა" გულისზრახვებს, კეთილწადიერად მდუმარებდე და უჭირველად ფხიზლობდე გულით, მაშ, იესოს ლოცვა შეეწებოს შენს სუნთქვას და რამდენიმე დღეში აღსრულებულს ნახავ ამ ყოველივეს.

183. მართლაც, ისევე როგორც შეუძლებელია ასოების წერა ჰაერში, ვინაიდან უთუოდ რაიმე სიმაგრეზე უნდა ხდებოდეს მათი გამოყვანა, ხანგრძლივად რომ ჰქონდეთ დაცულობა, ამგვარადვე, ჩვენთვის მომქანცველ მღვიძარებას იესო ქრისტეს ლოცვა უნდა შევუწებოთ, რომ მღვიძარების ყოვლადმშვენიერი სათნოება ხანგრძლივად შეგვინარჩუნდეს მასთან ერთად, და იგი, მისი საშუალებით, აღუხოცელად იყოს დაცული ჩვენთვის საუკუნეთა მიმართ.

184. გადაიტანე უფალზე შენი საქმენი და "ჰპოვებ, - ამბობს, - მადლს", რათა არ მოხდეს ისე, რომ ჩვენს შესახებაც ითქვას წინასწარმეტყველის მიერ: "ახლოს ხარ შენ, უფალო, მათ ბაგესთან, მაგრამ შორს ხარ მათი თირკმლებისგან". ვერვინ სხვა, იესოს გარეშე, ვერ დაამშვიდებს მყარად შენს გულს ვნებებისგან, თუ არა თავად იესო ქრისტე, რომელმაც შეაკავშირა შორს განდგომილნი.

185. თანაბრად აბნელებს სულს როგორც გულისზრახვათა აზრისმიერი გაზრახებანი, ასევე გარეგანი შეხვედრები და ფუჭმეტყველებანი, ხოლო ისინი, რომლებიც უკუმიაქცევენ საზიანოს გონებისას, ვალდებულნი არიან მოიძაგონ ფუჭმეტყველების მოყვარული ადამიანებიც და გულისზრახვებიც, ორივენი ერთად, უაღრესად კეთილგონივრული და საღვთო მიზეზის გამო; რათა არ მოხდეს ისე, რომ დაბნელდეს გონება და მოუძლურდეს მღვიძარებაში, ვინაიდან ჩვენ, დავიწყებისგან782 დაბნელებულნი, გონებას წარვიწყმედთ.

186. მართლაც, გულის სიწმინდის გულმოდგინედ დამცველს მოძღვრად ეყოლება ამისვე რჯულმდებელი ქრისტე, რომელიც თავის ნებას საიდუმლოდ ეტყვის მას. "მოვისმენ, რას იტყვის ჩემში უფალი ღმერთი", ამბობს დავითი, წარმოაჩენს რა სწორედ ამავეს. თან, როდესაც იგი გვიცხადებდა გონების გამომეძიებლობას საკუთარი თავის მიმართ გონითი ბრძოლის შესახებ და, აგრეთვე, ღვთის შემწეობასა და დამფარველობას, ამბობდა: "და იკითხავს ადამიანი: თუ იქნება, მაშ, ნაყოფი მართლისთვის...". შემდეგ, თანაგამოძიების შედეგად ორივემხრივ დადასტურებული აზრის წარმომჩენი ამბობს: "მაშ, არის ღმერთი, რომელიც განსჯის მათ", - უკეთურ დემონებს, - ჩვენი გულის 'მიწაში". და სხვაგან ამბობს: "მოვა ადამიანი, და გული ღრმაა, და ამაღლდება ღმერთი, და მაშინ მათი წყლულები ჩვილთა ისრებად შეგვერაცხება ჩვენ".

187. "სიბრძნეში გულით განსწავლულნი", თანახმად სამღვდელო მეფსალმუნისა, მარადის უნდა ვცხოვრობდეთ როგორც თავად მამაღმერთის ძალისა და ღვთის სიბრძნის - ქრისტე იესოს მიწყივ ამომსუნთქველნი, მაგრამ თუ რაღაც ვითარების გამო მოვუძლურდებით და გონითი ღვწისგან მოვმედგრდებით, მომდევნო განთიადისას კვლავ კეთილად შემოვისარტყლოთ გონითი წელი და კვლავაც მტკიცედ შევუდგეთ საქმეს, ვუწყით რა, რომ ჩვენ, რომლებსაც შეგვიცვნია მშვენიერება, ვერაფერი გაგვამართლებს, თუ ამ მშვენიერებას საქმით არ მოვიღვაწებთ.

188. ისევე როგორც დამასნეულებელი საჭმელი, სხეულში ახლახანს მოხვედრილი, გვრემს მას, ხოლო ის ადამიანი, ვინც ჭამა ამგვარი საჭმელი, მაგრამ მყისვე იგრძნო დასნებოვნება და რაღაც წამლებით უსწრაფესად ამოიღო ნაჭამი, უვნებლად შენარჩუნდა, ამგვარადვე გონებაც, როდესაც იგი შეისრუტავს მისგან მიღებულ გულისზრახვებს, მაგრამ შეიგრძნობს რა ხსენებულ გულისზრახვათა სიმწარეს, გულის სიღრმიდან ამოძახებული იესოს ლოცვით ადვილად უკუამოიღებს მათ და მთლიანად ამოტყორცნის, როგორც ეს ღვთით ბოძებულმა სწავლებამ და, ამ სწავლებასთან ერთად, გამოცდილებამაც წინამდებარე მოვლენის შესამეცნებლად გადასცა მღვიძარეებს.

189. შენს სუნთქვასა და ნესტოებს შეუერთე მღვიძარება და იესოს სახელი, ანდა დაუვიწყებელი წვრთნა სიკვდილისთვის და თავმდაბლობა, რადგან დიდი სარგებლობის მოტანა შეუძლია ორივე მათგანს.

190. თქვა უფალმა: "სწავლეთ ჩემგან, რადგან მშვიდი ვარ და მდაბალი გულით, და ჰპოვებთ მოსვენებას თქვენი სულებისთვის".

191. თქვა უფალმა: "ვინც დაიმდაბლებს თავის თავს. როგორც ეს ბავშვი, ამაღლდება, ხოლო ვინც აიმაღლებს თავის თავს, დამდაბლდება". "ისწავლეთ, - ამბობს, - ჩემგან". ხედავ, სწავლება ეხება თავმდაბლობას, ვინაიდან მისი მცნება საუკუნო სიცოცხლეა, თვით ეს მცნება კი არის თავმდაბლობა. მაშ, ვინც არ არის მდაბალი, სიცოცხლისგან დაკლებულა და, შესაბამისად, საწინააღმდეგო მხარეს აღმოჩნდება.

192. მართლაც, თუ ყოველგვარი სათნოება სულისა და სხეულის მიერ იქმნება, ღვთის ქმნილება კი სწორედ ეს სული და სხეულია, რომლებისგანაც, როგორც ვთქვი, სათნოება შემყარდება, მაშ როგორღა არ უნდა ვიყოთ უკიდურესად გონებაცთომილნი, როდესაც ამპარტავნებაზე, როგორც ლერწმის კვერთხზე, დაყრდნობილნი სულისა და სხეულის სხვა რამ სამკაულებით ვიწონებთ თავს და ცუდმედიდობას ვეძლევით, თან, რაც განსაკუთრებით საშინელია, ჩვენი მეტისმეტი ურჯულოებისა და უგუნურების მიზეზით ჩვენივე თავის წინააღმდეგ განვაწყობთ ღმერთს, თავისი სიძლიერით ჩვენზე უსასრულოდ აღმატებულს (ვინაიდან უფალი ებრძვის ამპარტავანთ), ამასთან, ნაცვლად იმისა, რომ მივემსგავსოთ უფალს თავმდაბლობით, უფლის მოქიშპე ამპარტავან ეშმაკს შევეტკბობით ცუდმედიდი და ამპარტავნული გონების მიერ? სწორედ ამის გამო ამბობდა მოციქული: "რამეთუ რა გაქვს, რაც არ მიგიღია?" განა შენ თვითონ შექმენი შენი თავი? მართლაც, თუ სხეული და სული, რომელთაგანაც, რომელთა შორისაც და რომელთა მიერაც შემყარდება ყველა სათნოება, "ღვთისგან გაქვს მიღებული", "რადღა იქადი, ვით არმიმღები?" ვინაიდან უფალია ის, ვინც მოგანიჭა შენ ესენი.

193. საერთოდ კი, სხვა არაფერია გულის სიწმინდე, რის შედეგადაც იპოვება ჩვენში ზემოდან გადმომავალი სიმდაბლეც და ყოველგვარი სიკეთე, თუ არა ის, რომ არანაირად არ მივცეთ სულში შემოსვლის ნება ჩვენს წინაშე წარმომდგარ გულისზრახვებს.

194. ვინაიდან გულის დაცულობა, - ღვთით და ოდენ ღვთის გამო სულში გახანგრძლივებული, - ცნობიერებას ანიჭებს "მთავარს" საღვთო შერკინებებში და არამცირე შემძლეობას მიჰმადლებს მასთან ზიარებულს იმისთვის, რომ საუფლოდ სათნო განსჯით განაგოს მან საქმეები და სიტყვები.

193. ძველი აღთქმის სამღვდელო გასაცხადებელნი წარმოადგენდა განწმენდილი გულის წინასახეებს, რათა ჩვენც მიგვეპყრო მზერა ჩვენი გულის პეტალისთვის, - ხომ არ იყო გაშავებული ცოდვების მიერ, - და გაგვებანა იგი ცრემლების, სინანულისა და ლოცვის გზით, ვინაიდან გონება ესაა ადვილმიმნდობი რამ მოვლენა, ურჯულო ფიქრებისადმი ძნელად დასაოკებელი, თანაბრად იოლად რომ მიჰყვება როგორც უკეთურ, ასევე კეთილ აზრისმიერ წარმოსახვებს.

194. ჭეშმარიტად ნეტარია ის, ვინც იმგვარად შეეწებვის იესოს ლოცვას გონებაში და იმგვარად უწყვეტად ხმობს ამ ლოცვას გულში, როგორც შეერთვის, ვთქვათ, ჰაერი ჩვენს სხეულს ანდა ალი - ცვილს. ამასთან, მიწის თავზე გამავალი მზე დღეს აღმოაცენებს, უფალ იესოს წმინდა და სათაყვანო სახელი კი, ჩვენს გონებაში უწყვეტად მბწყინავი, აურაცხელ მზიურ ფიქრებს წარმოშობს.

195. კიდევ, ღრუბლების გაყრისას ჰაერი დაწმენდილი ხდება, ხოლო სიმართლის მზის, იესო ქრისტეს მიერ ვნებადი წარმოსახვების გაფანტვას უთუოდ ის სჩვევია, რომ მბრწყინავი და მოელვარე გულისზრახვები წარმოშვას გულში, რომლის ჰაერიც იესოს მიერ ნათდება, რადგან ეკლესიასტე ამბობს: "უფალს მინდობილნი გულისხმაყოფენ ჭეშმარიტებას და მორწმუნენი სოყვარულით თანამყოფობენ მასთან".

198. თქვა ერთმა წმინდანთაგანმა: "თუ ავმეხსიერი ხარ, ავმეხსიერი იყავი ეშმაკთა მიმართ, და თუ მტრობა გსურს, მარადჟამს მტრობდე შენს სხეულს, რადგან ხორცი ცბიერი მეგობარია და როდესაც მის მიმართ მზრუნველობას ვიჩენთ, უფრო მეტად გვებრძვის". და კიდევ: "მტრობა გქონდეს სხეულის მიმართ და ბრძოლა - მუცლის მიმართ".

199. წინარე სიტყვებში, კერძოდ პირველ და მეორე ასეულში, წმინდა გონების მდუმარებითი ღვწანი აღვწერეთ, რაც არა მხოლოდ ჩვენი ნააზრევია, არამედ შეიცავს აგრეთვე იმასაც, რასაც ღვთივგანბრძნობილ მამათა საღვთო სიტყვები გვასწავლიან ჩვენ გონების განწმენდილობის შესახებ, აწ კი, ვიტყვით რა მცირედს გონების დაცულობის სარგებელზე, დავასრულებთ კიდეც საუბარს.

200. მაშ, მოდი, ამიერიდან შემომიდექი მე, რომ თანაშეერთო გონების დაცულობის ნეტარებას, შემომიდექი, ვინც გინდა იყო, გწადია რა იხილო "კარგი დღეები", და უფლის მიერ გასწავლი შენ გონისეულ ძალთა საქმესა და მოღვაწეობას, რადგან არ განძღებიან ანგელოზები უფლის ქებისგან, არცთუ - გონება, სიწმინდით მათთან გაჯიბრებული, და ისევე როგორც არას ზრუნავენ საზრდოს გამო უნივთონი808, ამგვარადვე ეს ნივთიერი უნივთონიც საკვებისთვის არარას წუხან, თუ, რა თქმა უნდა, შეაღწევენ გონებითი დუმილის ცაში.

201. ისევე როგორც არას ზრუნავენ ფულისა თუ ქონებისთვის ზენა ძალები, ამგვარადვე არას შფოთავენ უკეთური სულების ბოროტებათა გამო ისინი, რომლებმაც განიწმინდეს მხედველობა სულისა და სათნოება ითვისეს. კიდევ, ისევე როგორც იმათში აშკარად ავლენს თავს ღვთისკენ წარმატებულობის სიმდიდრე, ამგვარადვე აშკარავდება ამათშიც ღვთისადმი ტრფობა და სიყვარული, ღვთისადმი შეკერტება და ზეაღსვლა, ამასთან ესენი, ზეაღსვლისას საღვთო დაგემოვნებისა და ექსტატური სურვილის შედეგად კვლავ და კვლავ ტრფიალებითა და განუძღომელობით წინგამწვდომნი, არ შეჩერდებიან, ვიდრე არ მიაღწევენ სერაფიმებამდე, არცთუ დაშვრებიან გონებითი მღვიძარებისა და ტრფიალებითი ამაღლებისგან, ვიდრე არ გახდებიან ანგელოზები, ჩვენი უფლის იესო ქრისტეს მიერ.

202. არ არსებობს ასპიტისა და ვასილისკოს შხამზე უფრო ძლიერი შხამი. ასევე არ არსებობს თავმოთნეობის უკეთურებაზე უფრო ძლიერი უკეთურება, ხოლო თავმოთნეობისგან გყავს მფრინავი ნაშიერები, კერძოდ ესენი: თავისქებანი გულში, თვითკმაყოფილება, ნაყროვანება, სიძვა, ცუდმედიდობა, მოშურნეობა და ყველაფრის მწვერვალი - ამპარტავნება, რომელსაც ძალუძს ქვედაზიდოს არა მხოლოდ ადამიანები, არამედ ანგელოზებიც ცათაგან და სინათლის ნაცვლად სიბნელე შემოახვიოს მათ.

203. ეს ყოველივე გადმოგცა შენ, თეოდულე, მყუდროების მოსახელემ, თუმცა კი საქმეში განცრუებულმა, ამასთან გადმოგცა, ალბათ, არა მთელი სისავსით, არამედ ის, რაც მისცა მას ღმერთმა, ღმერთმა, - მამად, ძედ და სულიწმინდად ქებულმა და დიდებულმა მთელი გონითი ბუნების მიერ: ანგელოზებისგან, ადამიანებისგან და მთელი ქმნილებისგან, რაც დაჰბადა გამოუთქმელმა სამებამ, ერთმა ღმერთმა, რომლის ბრწყინვალე სასუფეველთან ნეტამც ჩვენც შევძლოთ მიახლება ზესთაწმინდა ღვთისმშობლისა და ჩვენი ღირსი მამების ლოცვით. მას, ღმერთს მიუწვდომელს, საუკუნო დიდება! ამინ.

 

ძველი ბერძნულიდან თარგმნა ედიშერ ჭელიძემ
"სათნოებათმოყვარეობა" - "საეკლესიო ბიბლიოთეკა", ტ. V
გამომცემლობა "ახალი ივირონი", თბილისი 2006 წ.